MÜZE MAĞAZALARINDAKİ HEDİYELİK EŞYA GRAFİKLERİNİN KÜLTÜREL GÖSTERGELER BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Year 2025, Volume: 19 Issue: 36, 419 - 451, 30.07.2025

Zülfükar Sayın , Sevim Karaalioğlu

https://doi.org/10.48069/akdenizsanat.1675187

Abstract

Müze mağazaları, ziyaretçilerin müzeyi gezdikten sonra uğradığı; değer verdikleri insanlara hediye edebilecekleri ya da hatıra olarak saklayabilecekleri ürünler satın alınabilen müze mekânlarıdır. Müzeler ile müze mağazaları tarihsel ve kültürel göstergeleri geleceğe taşıyan hizmetleriyle; kültürel belleğin aktarılmasında çokça önemli görevler üstlenmektedir. Konusu; müze mağazalarında satışa sunulan hediyelik eşya grafiklerinin incelenmesi olan bu araştırma, söz konusu grafiklerin kültürel gösterge tasarımı yönünden sorgulanmasıyla sınırlandırılmakta; seçilen örnekler, göstergebilimin “semantik”, “sentaktik” ve “pragmatik” yaklaşımlarıyla irdelenmektedir. Araştırmanın amacı; nitel araştırma yöntemleri bağlamında betimleme yaklaşımlarıyla yapılan irdelemeler yoluyla tarihi ve kültürel değerleri yansıtan eserlerin sergilendiği müzelerin satış mağazalarındaki hediyelik eşyaların kültürel önemi ve niteliğinin ortaya konması, varsa, tasarım sorunlarının belirlenmesi ve bu sorunların çözümü için öneriler geliştirilmesidir. Yapılan irdelemelerde, müze mağazalarında sunulan hediyelik eşyaların; ürünü olduğu coğrafyanın sanatı, bilimi, tarihi, söylenceleri vb. kültürel değerlerinden hareketle gerçekleştirilen tasarımlar olarak; hediye edildikleri kişilere, temsil ettikleri bölgenin kültürünü aktaran önemli göstergeler olduğu görülmüştür. Dolayısıyla, müze mağazaları için hediyelik eşya tasarlanırken; konu seçiminde özenli olunması, yetkin grafik tasarımcılar ve konunun uzmanı insan kaynakları ile çalışılması ve de üretimlerin nitelikli çoğaltma teknolojileriyle yapılmasının çokça önemli olduğu söylenebilir. Daha önce ele alınmamış uluslararası nitelikte bir konunun irdelenmesi ile varılan sonuçlar açısından özgün olan çalışmanın araştırmacılara, grafik tasarımcılara ve alan yazınına önemli katkılar sağlayacağı öngörülmektedir.

Keywords

Grafik Tasarım , Göstergebilim , Kültürel Gösterge , Hediyelik Eşya , Müze Mağazası

EXAMINATION OF SOUVENIR GRAPHICS IN MUSEUM SHOPS IN THE CONTEXT OF CULTURAL INDICATORS

Abstract

Museum shops are designated spaces within museums that visitors typically visit after their tour, where they can purchase items to give as gifts to loved ones or to keep as souvenirs. Museums and their gift shops play a significant role in the transmission of cultural memory through their services that preserve and convey historical and cultural symbols to future generations. This study, which focuses on the analysis of graphic designs used on souvenir items sold in museum shops, is limited to an inquiry into these graphics from the perspective of cultural sign design. Selected examples are examined through the semiotic approaches of “semantics,” “syntactics,” and “pragmatics.” The aim of the research is to reveal the cultural significance and quality of souvenirs sold in museum shops, where artifacts reflecting historical and cultural values are displayed, through descriptive analyses conducted within the framework of qualitative research methods. The study also seeks to identify potential design-related problems and propose solutions. The analyses indicate that souvenirs offered in museum shops are designed based on the art, science, history, and legends of the region they originate from, thus serving as meaningful cultural indicators that convey the identity of the represented locale to the recipients. Consequently, when designing souvenirs for museum shops, it is crucial to carefully select relevant themes, collaborate with competent graphic designers and subject-matter experts, and utilize high-quality reproduction technologies. This research, which explores an internationally underexamined topic, is considered original in terms of its findings and is expected to contribute significantly to the fields of academic research, graphic design, and related literature.

Keywords

Graphic Design , Semiotics , Cultural Indicator , Souvenir , Museum Shop

References

• Aktüel Arkeoloji. (2023). 'Sonsuzluğun Kokusu': Eski Bir Mısır Mumyası Nasıl Kokuyordu? Erişim tarihi: 27.11.2024. https://aktuelarkeoloji.com.tr/kategori/aktuel/sonsuzlugun-kokusu-eski-bir-misir-mumyasi-nasil-kokuyordu
• Alexander E. P. (1979). Museums in motion: An Introduction to the history and function of museums. Nashville: American Association for State and Local History.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barthes, R. (2017). Görüntünün retoriği, sanat ve müzik. (A. Koş, Ö. Albayrak, Çev.). 2. Baskı. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• Başaran, C. (1988). Arkeolojiye giriş I. Erzurum: Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, No:13.
• Başkan, Ö. (1988). Bildirişim insan dili ve ötesi. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Berger, J. (1995). Görme biçimleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Brandes, S. (2009). Torophiles and torophobes: The politics of bulls and bullfights in contemporary Spain. Anthropological Quarterly, 82(3), 779-794.
• Dağ , H. (2020). Modern sanat müzelerinde kullanılan müze grafiklerinin uluslararası tipografik stil bağlamında incelenmesi ve bir uygulama önerisi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat ve Tasarım Anasanat Dalı. Lefkoşa.
• Denkel, A. (1984). Anlamın kökenleri. İstanbul: Metis Yayınları. Becer, E. (2015). İletişim ve grafik tasarım. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime giriş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Gökdemir, A. C. (2022). Müzelerde markalaşma ve müze mağazacılığı: İstanbul’daki özel ve devlet müzeleri üzerine bir araştırma. (Basılmamış Yüksek lisans Tezi). İ stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Guiraud, P. (1984). Anlambilim. İstanbul: Kuzey Yayınları.
• Gürgan, N. (2020). Yerel değerler bağlamında bir tasarım ürünü olarak turistik hediyelik eşya. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26(44), 287-293. doi: https://doi.org/10.35247/ataunigsed.670804
• Güvenç, B. (1979). İnsan ve kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Güvenç, B. (1985). Kültür konusu ve sorunlarımız. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Güvenç, B. (1994). Türk kimliği. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güvenç, B. (2020). İnsan ve kültür. İstanbul: Boyut Yayınları.
• İleri, B. ve Aysever, E. (2021). Hediyelik (hatıra) eşya tasarımı: Hatay Arkeoloji Müze Mağazası için bir uygulama. İdil, 80. S. 563–577. Doi: 10.7816/idil-10-80-02
• Kandemir, Ö. ve Uçar, Ö. (2015). Değişen müze kavramı ve çağdaş müze mekânlarının oluşturulmasına yönelik tasarım girdileri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(2), 17-47. Erişim tarihi: 18.12.2024. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/192412
• Karakoç, N. (2019). Ulusal müzede mağara şeklinde hediyelik eşya dükkanları. Erişim tarihi: 28.12.2024. https://www.arkitera.com/haber/ulusal-muzede-magara-seklinde-hediyelik-esya-dukkanlari/
• Madran, B. (2022). Yüzyıllardır değişen tanımların son noktası: Müze nedir? Mimarlık Dergisi. Kasım-Aralık 2022, Yıl: 59 Sayı: 428 (e-yayın). Erişim tarihi: 16.11.2024. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=443&RecID=5795
• Mitchell, T. (1991). Blood sport: A social history of Spanish bullfighting. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Narin, M., ve Kolayiş, H. (2021). Boğa güreşlerinin sosyokültürel incelemesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(2), 121-133.
• Okan, B. (2015). Günümüzde müzecilik anlayışı. Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(2), 187-198. Erişim tarihi: 17.11.2024. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/192420
• Onur, B. (2013). Müze ve oyun kültürü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ören, Ü. (2002). Kültür turizmi ve arkeoloji. Arkeoloji ve Sanat. Yıl:24, Sayı. 107. İstanbul: Kanaat Basımevi.
• Parsa, S. ve Parsa, A. F. (2002). Göstergebilim çözümlemeleri. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Rifat, M. (1986). Genel göstergebilim sorunları: Kuram ve uygulama. İstanbul: Sözce Yayınları.
• Rifat, M. (2000). XX. Yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları 1: Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. Om Yayınevi.
• Samoğlurothman, R. (2021) Müze mağazalarındaki tasarım ürünlerinin markalaşmaya etkileri. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Yaşar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İzmir.
• Sayın, Z. (2001). Göstergelerin göstergebilimsel (semiotik) açıdan değerlendirilmesi: “Ankara Büyükşehir Belediye’sinin “Ankara” amblemine bir yaklaşım”. Sanat Yazıları, 8, 83–94.
• Sayın, Z. (2023). Grafik tasarımda etki. 3. Baskı. Ankara: Pegem Akademi. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2025). Kültür. Erişim tarihi:14.12.2024. https://www.ktb.gov.tr/TR-96254/kultur.html
• The British Museum Shop. Erişim tarihi: 12.02.2025. https://www.britishmuseumshoponline.org/achilles-greek-vase-usb-memory-stick-16gb.html
• The British Museum Shop. Erişim tarihi: 12.02.2025. https://www.britishmuseumshoponline.org/canopic-jars-pencil-tube.html
• The Met. (2024). Canopic Jar. Erişim tarihi: 15.01.2025. https://www.metmuseum.org/art/collection/search/550773
• Turgut, E. (2013). Grafik dil ve anlatım biçimleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Uçar, T. F. (2004). Görsel iletişim ve grafik tasarım. İstanbul. İnkılap Kitabevi Yayınları.
• Uygur, N. (2015). Kültür kuramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Visit Qatar. (2025). Katar Ulusal Müzesi. Erişim tarihi: 11.01.2025. https://visitqatar.com/tr-tr/things-to-do/art-culture/museums/national-museum
• World History Encyclopedia. (2012). Black-figured amphora (wine-jar) signed by Exekias as potter and attributed to him as painter. Erişim tarihi: 02.03.2025. https://www.worldhistory.org/image/512/black-figured-amphora-wine-jar-signed-by-exekias-a/)./
• Yılmaz, M., Özbek, S. ve Özdemir, G. (2019). Pink Floyd albüm kapaklarının göstergebı̇lı̇m ilkelerı̇ne göre incelenmesı̇. Sanat Dergisi(33), 57-63.
• Your Egypt Tours (2023). Egyptian canopic jars. Erişim tarihi: 16.02.2025. https://www.youregypttours.com/ca/egypt-tours-blog/Egyptian-Canopic-Jar