Mirasa Yüklenen Anlamın Kuşaklararası Değişimi: Doğubayazıt Örneği

Year 2025, Issue: 32, 268 - 287, 30.09.2025

Melek Yelboğa

https://doi.org/10.33404/anasay.1646428

Abstract

Bu çalışma, aşiret tipi topluluklarda mirasa yüklenen sembolik değerin üç kuşak bağlamında değişimini ele almaktadır. Çalışma nitel araştırma yöntemi ve mülakat tekniğine başvurularak Ağrı’nın Doğubayazıt ilçesinde gerçekleştirilmiştir. Genel olarak aşiret tipi topluluklarda özelde ise bir aşiret yeri olan Doğubayazıt'ta kadınlara mirastan genel olarak pay verilmemektedir. Söz konusu durumun nedenlerini, mirasa yüklenen sembolik değeri, bu değere yüklenen anlamları ve bu anlamlarda yaşanan değişimleri ortaya koymak amacıyla 18–25, 25–45 ve 45 yaş ve üstü toplam 33 kişiden oluşan üç kuşak belirlenmiştir. Katılımcılara çalışmanın amacına yönelik sorular sorulmuş ve katılımcılardan elde edilen veriler doğrultusunda miras yüklenen anlamda yaşanan değişimler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre mirasa yüklenen anlam birinci kuşaktan üçüncü kuşağa doğru, kız ve erkek çocukları arasında ayrımcılık yapılıyor düşüncesine doğru değişim yaşamıştır. Bu değişimi katılımcıların miras meselesini Doğu ve Batıyı kıyaslayarak yaptığı açıklamalarda daha net bir şekilde görmek mümkündür. Bu anlamda bir bilinç değişimi söz konusudur. Ancak özellikle kadın katılımcıların ifadelerinde daha net görüleceği üzere söz konusu değişim, pratiğe dökülmemiş bir bilinç değişimidir. Çünkü miras meselesine karşı çıkışın toplumsal bir yaptırımı vardır ve talep edilmesi halinde mirastan pay alınamayacağı bilinmektedir. Dolayısıyla mirasa yüklenen sembolik değer ve kadınların mirastan pay almaması uzun bir süre daha devam edecek gibi görünmektedir.

Keywords

Aşiret , Kadın , Miras , Doğubayazıt

INTERGENERATİONAL CHANGE İN THE MEANİNG ATTRİBUTED TO HERİTAGE: DOĞUBAYAZIT CASE

Abstract

This study deals with the change in the symbolic value attributed to heritage in tribal-type communities in the context of three generations. The study was conducted in Doğubayazıt district of Ağrı using qualitative research method and interview technique. In tribal communities in general, and in Doğubayazıt, a tribal place in particular, women are generally not given a share in inheritance. In order to reveal the reasons for this situation, the symbolic value attributed to inheritance, the meanings attributed to this value and the changes in these meanings, three generations consisting of a total of 33 people aged 18–25, 25–45 and 45 and above were identified. The participants were asked questions about the purpose of the study and the changes in the meaning attributed to heritage were tried to be revealed in line with the data obtained from the participants. According to the results obtained in the study, the meaning attributed to inheritance has changed from the first generation to the third generation towards the idea that there is discrimination between girls and boys. It is possible to see this change more clearly in the participants' explanations of the issue of heritage by comparing East and West. In this sense, there is a change in consciousness. However, as can be seen more clearly especially in the statements of the female participants, the change in question is a change in consciousness that has not been put into practice. This is because opposition to inheritance has a social sanction and they know that they will not receive a share of the inheritance if they demand it. Therefore, it seems that the symbolic value attached to inheritance and the denial of inheritance to women will continue for a long time.

Keywords

Tribe , Women , inheritance , Doğubayazıt

References

• Bates, D. G. & Amal R. (2018). Ortadoğu Halkları ve Kültürleri. (M. B. Gümüşbaş, Çev.) Ankara: Dipnot Yayınları.
• Bates, D. G. (2009). 21. Yüzyılda Kültürel Antropoloji: İnsanın Doğadaki Yeri. (S., Aydın, Çev. Ed.) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bayhan, V. (2019). Kuşaklar Sosyolojisi ve Türkiye İçin Yeni Bir Kuşak Analizi. Sosyoloji Divanı, 13, 29–45.
• Beşikçi, İ. (1992). Doğuda Değişim ve Yapısal Sorunlar: Göçebe Alikan Aşireti. Ankara: Yurt-Kitap Yayınları.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri/ Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. (M. Bütün, S. B. Demir, Çev.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Dağ, F. (2019). Koçer (Kürt-Göçebe) Kadınlarının Sosyal Konumu: Siirt Örneği [Doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Elçi, D. Ö. & Cengiz, G. (2023). Kadının Miras Hakkına Yönelik Sosyo-Kültürel Algılar: Şırnak Örneği. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 7(1), 183–213. https://doi.org/10.33708/ktc.1375275
• Erdoğan, E. & Uyan-Semerci, P. (2021). Toplumsal Araştırma Yöntemleri İçin Bir Rehber: Gereklilikler, Sınırlılıklar ve İncelikler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Filiz, İ. (2021). Aşiretlerde Kadının Kimliği/Kimliksizliği. M. Tayanç & A. Aktaş (Ed.), Aşiret-Türkiye’de Aşiret ve Aşiretin Dönüşümü içinde. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Flick, U. (2002). An İntroduction to Qualitative Research. California: SAGE Publications.
• Güvenç, B. (2010). İnsan ve Kültür. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Gürdal Demir, A. & Z. Y. Odabaş (2014). Kadın ve Miras: Sosyolojik Bir Değerlendirme. Folklor/Edebiyat, 20(78), 37–50.
• Halaçoğlu, Y. (1991). Aşiret. TDV İslam Ansiklopedisi, 4. Cilt, 9.
• Heckmann- Yalçın, L. (2002). Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri. (G. Erkaya, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Jwaideh, W. (2009). Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi. (İ. Çekem, A. Duman, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kandiyoti, D. (2013). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar/Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Karadeniz, S. (2014). Aşiret Ailesi ve Kentte Dönüşümü. M. Aydın (Ed.), Aile Sosyolojisi Yazıları içinde. İstanbul: Açılım Kitap.
• Kaya, M. (2013). Modernleşme Sürecinde Aşiretlerin Dönüşümü: Şanlıurfa Aile ve Aşiret Dernekleri (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (S. Turan, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Millett, K. (1987). Cinsel Politika. İstanbul: Payel Yayınları.
• Nacak, İ. (2019). Kuşak Sosyolojisi ve Metodolojik Temeller. Sosyoloji Divanı, 13, 9–27.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri/ Nitel ve Nicel Yaklaşımlar (Cilt 1–2). Ankara: Yayınodası Yayıncılık.
• Ozankaya, Ö. (1991). Toplumbilim. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Ökten, Ş. (2009). Aşiret, Akrabalık ve Sosyal Dayanışma: Geleneksel Hayatı Yönetme Biçimi. Aile ve Toplum, Yıl: 11, Cilt: 5, Sayı: 18, Temmuz-Ağustos-Eylül 2009.
• Özer, A. (1998). Modernleşme ve Güneydoğu. Ankara: İmge Kitabevi.
• Saeed, R. A. (2018). Kürt Atasözlerinde Kadın İmajı (Kuzey Irak Örneği). Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD), 4(8), 101–128. https://doi.org/10.25306/skad.449916
• Sarup, M. (2004). Post-yapısalcılık ve Postmodernizm. (Çev: A. Güçlü, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Sevinç, M. R., Kantar Davran, M. & Sevinç, G. (2017). Şanlıurfa’da Kırsal Kadınlar ve Miras Hakkı. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı 12, Eylül 2017, 240–251. DOI : 10.16989/TIDSAD.1303.
• Taşdelen, M. (1997). Göçerlerin Şehirleşmesi (Beritanlı Aşireti Örneği). İstanbul: Turan Yayıncılık.
• Tekin, F. (2005). Hakkâri Örneğinde Aşiret, Cemaat ve Akrabalık Örüntülerinin Modernleşme ve Kırsal Çözülme Sürecindeki Siyasal ve Toplumsal Sonuçları (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Tillion, G. (2006). Harem ve Kuzenler. (Çev: Ş. Tekeli, N. Sirman, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Uluç, V. (2007). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Toplumsal ve Siyasal Yapısı: Mardin Örneğinde Siyasal Katılım (Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Yelboğa, M. (2025). Türkiye’deki Aşiret Ailesinin Doğu Anadolu’daki Yerel Görünümleri: Doğubeyazıt Örneği (Doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Yıldırım, A. & H. Şimşek (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu (TDK). https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.