FACADE ARRANGEMENTS OF HOUSES İN GÜNEY NEİGHBORHOOD, OSMANCIK, ÇORUM

Year 2025, Issue: 32, 219 - 244

Talha Düşmez

https://doi.org/10.33404/anasay.1727205

Abstract

Osmancık district of Çorum is located in the interior of the Central Black Sea Region and on the banks of the Kızılırmak River. The city, where various civilizations have lived throughout history, is located on the road connecting the Black Sea and Eastern Anatolia regions to the west due to its geographical location. For this reason, it has been a city frequented by both Ottoman travelers and many foreign travelers in the historical process. The city, where different religious and ethnic groups lived during the Ottoman Period, received intensive immigration with the development of trade and many houses were built accordingly. The houses subject to the study are located in the Güney Neighborhood, which is located in the east of the district and dates back to the Ottoman Period. The study is based on literature, field and office studies. First, literature research was conducted and then field studies were carried out. Within the scope of field studies, the facades of the houses were documented in detail. Then the office study was carried out in line with the data obtained. While elements such as overhangs, balconies, doors and windows in the traditional houses in Güney Neighborhood give mobility to the facades, the harmony of these elements among themselves reveals the characteristic state of the facade. The facades of the houses in the neighborhood, which have partially preserved their historical texture, reveal the social and economic status of the local people, while also reflecting the culture of the region throughout history. The houses in Güney Neighborhood are among the last examples of our cultural heritage that should be preserved. In this context, it is of great importance to preserve the houses and ensure cultural continuity.

Keywords

Art History , Osmancık , Çorum , House , Facade , Oriel.

Çorum/Osmancık Güney Mahallesindeki Geleneksel Evlerin Cephe Düzenlemeleri

Abstract

Çorum’un Osmancık ilçesi Orta Karadeniz Bölgesi’nin iç kısmında ve Kızılırmak Nehri’nin kıyısında yer almaktadır. Tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin yaşadığı şehir coğrafi konumu itibariyle de Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerini batıya bağlayan yol üzerinde bulunmaktadır. Bu sebepten dolayı tarihsel süreçte gerek Osmanlı seyyahlarının gerekse birçok yabancı seyyahın uğrak şehri olmuştur. Osmanlı Dönemi’nde farklı din ve etnik grupların yaşadığı şehir ticaretin gelişmesiyle birlikte yoğun bir şekilde göç almış ve buna bağlı olarak birçok ev inşa edilmiştir. Çalışmaya konu olan evler ilçenin doğusunda bulunan ve geçmişi Osmanlı Dönemi’ne kadar uzanan Güney Mahallesi’nde yer almaktadır. Çalışmanın temelini literatür, saha ve ofis çalışmaları oluşturmaktadır. İlk olarak literatür araştırmaları yapılmış ve daha sonra saha çalışmalarına başlanmıştır. Saha çalışmaları kapsamında evlerin cepheleri detaylı şekilde belgelenmiştir. Daha sonra elde edilen veriler doğrultusunda ofis çalışmasına geçilmiştir. Güney Mahallesi’ndeki geleneksel evlerde yer alan çıkma, balkon, kapı, pencere gibi öğeler cephelere hareketlilik kazandırırken bu öğelerin kendi aralarındaki uyumu cephenin karakteristik durumunu ortaya koymaktadır. Tarihi dokusunu kısmen koruyabilen mahalledeki evlerin cepheleri yerel halkın sosyal ve ekonomik durumlarını gözler önüne sererken aynı zamanda yer aldıkları bölgenin tarih boyunca sahip olduğu kültürü de yansıtmaktadır. Güney Mahallesi’nde yer alan evler korunması gereken kültür mirasımızın son örneklerindendir. Bu bağlamda evlerin korunması ve kültür sürekliliğinin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca söz konusu evlerin herhangi bir bilimsel çalışmada incelenmemesi çalışmanın özgün değerini arttırmaktadır.

Keywords

Sanat Tarihi , Osmancık , Çorum , Ev , Cephe , Cumba.

Thanks

Araştırmanın saha çalışmasında değerli katkılarından dolayı kıymetli babam Nihat DÜŞMEZ'e, kuzenlerim Yunus Emre DÜŞMEZ, Yavuz Selim SAĞLAM ve Uğur BABUCCU'ya teşekkür ederim

References

• Arseven, C. E. (1983). Pencere. İçinde Sanat Ansiklopedisi, (Cilt 4, ss.100-101). Milli Eğitim Basımevi.
• Aslan, A. (2011). Anadolu Türk mimarisi'nde cami ve mescitlerde pencere yayılmalarının gelişimi (İç Anadolu Bölgesi görünümünde 12-20. yy.). Yayımlanmamış doktora tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Avanoğlu, S. (2002). Ünye evleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, M. (2017). Niksar konakları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Aygör, E. (2005). 20. yüzyıl ilk yarısı Konya evlerinde cephe ve demir parmaklıklar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bayhan, A. A. (2016). Ordu’dan Bir Geç Osmanlı Sivil Mimarlık Örneği: Çamaş Cevat Bey Konağı. İçinde E. Taş (Ed.), XX. Uluslararası Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (02-05 Kasım 2016, Sakarya) (s. 9). Sakarya Üniversitesi Matbaası.
• Bayraktar, S. M., Atıcı, A., Çelemoğlu, Ş. & Yiğitpaşa T. N. (2021). Tarih boyunca Tekkeköy. İ. Tellioğlu (Ed.) Tekkeköy’de tarihi yapı mirası içinde (ss. 131-290). Ankara, Serander Yayınları.
• Bayraktar, M. S. (2019). Gümüşhacıköy Özdarendeliler konağı. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Başaran, Ö. (1974). Tarihi ile Osmancık. Ankara: Yargıçoğlu Matbaası.
• Binan, M. (1952). Türk saçak ve kornişleri. İstanbul: Pulhan Matbaası.
• Şener Boy, E. (2014). Merzifon evleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri.
• Şener Boy, E. (2017). Geleneksel Merzifon evleri. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12, 445.
• Bozoklu, Osman Şakir Efendi. (1871). Musavver sefâretnâme-i İran. (PDF)
• Bulduk, Ü. (1992). Çorum sancağının Osmanlı idarî teşkilatındaki yeri. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3, 147.
• Büyükgüner, G. (2019). Merzifon geleneksel konut mimarisi ve koruma sorunları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Çelebi, E. (2019). Büyük hareket: 26 Kasım 1943 tarihli Tosya-Lâdik Depremi’nin Kastamonu merkez ve Tosya ilçesindeki etkileri üzerine bir değerlendirme. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1, 48.
• Çelemoğlu, Ş. (2023). Tarihi Samsun evlerinde cephe düzenlemesi üzerine bir araştırma. Sanat Tarihi Dergisi, 2, 640.
• Çelemoğlu, Ş. (2024). Mimari mirasın izinde: tarihi Samsun evleri. Ankara: Serüven Yayın Evi.
• Çıray, G. (2019). Kadınhanı geleneksel konut mimarisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Konya Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Konya.
• Demirci, D. (2010). Isparta evleri. Isparta: Isparta Valiliği.
• Eldem, S. E. (1968). Türk evi plan tipleri. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Erler, Y. M., & Bayraktar, S. M. (Eds.). (2018). Tekkeköy tarihi dünden bugüne: Türk İslam. Ankara: Gece Kitaplığı Yayın Evi.
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2014). Defter-i Mufassal-ı Livā-i Çorum (Haz. Engin, M. & Alandağlı M.). Ankara: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• Evliya Çelebi. (17. Yüzyıl). Seyahatnamesi (Çev.: Z. Danışman). İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi.
• Evren, M. (1959). Türk evinde çıkma. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Hasol, D. (1998). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü (7. Baskı). İstanbul: Yem Yayınları.
• Hasol, D. (2014) Ansiklopedik mimarlık sözlüğü (13. Baskı). İstanbul: Yem Yayınları.
• İltar, G. (2011). Giresun ili kentsel konut mimarisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İlter, F. (1988). Osmanlı ulaşım ağında ırmak kenarı bir yerleşme: Osmancık. Belleten, 203, 537.
• Çorum Valiliği. (2008). Çorum kültür envanteri. (Haz. Ö. İpek, B. Çilingir, H. M. İpek, M. Çakar & M. Taşlıova). Çorum: Çorum Valiliği İl Özel İdaresi.
• Kafesçioğlu, R. (1955). Kuzey-Batı Anadolu'da ahşap ev yapıları. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları. Kanca, S. (2015). Osmancık’ın (Çorum) beşeri ve ekonomik coğrafyası. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kara Sarıçiçek, Z. (2022). Sivrihisar geleneksel evleri çıkma taşıyıcı yapısının tipolojik çözümlemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Karacif, H. İ. (2017). Sungurlu'da geleneksel konut mimarisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Büyükemir Karagöz, E. (2019). Geleneksel konutlarda cephe kurgusunun fraktal boyut analizi kullanılarak karşılaştırılması: Isparta örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Karahan, F. (2023). Geleneksel konut mimarisinin günümüz kentleri içindeki analizi ve değerlendirilmesi: Çorum geleneksel konutları, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Karpuz, H. (1991). Trabzon evlerinin mimari özellikleri. İçinde, Türk Halk Mimarisi Sempozyumu Bildirileri (5-7 Mart 1990 Konya) (s.121).
• Kastamonu İl Çevre Müdürlüğü. (2007). Kastamonu ili 2006 yılı il çevre durum raporu. Kastamonu İl Çevre Müdürlüğü.
• Kolay, E. (2021). Batılılaşma Dönemi Osmanlı Mimarlığında bir iktidar imgesi: balkon. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 3, 1065.
• Koşan, D. (2011). Sakarya ili Geyve ilçesi geleneksel konut mimarisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koşan, D. (2019). İskilip şehri ev mimarisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kömürcüoğlu, E. (1950). Ankara evleri. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Küçükerman, Ö. & Güner, Ş. (1995). Anadolu mirasında Türk evleri. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Müderrisoğlu, F. (2008). Anadolu’da önemli bir kültürel merkez: Osmancık. Hacettepe Dergisi Türkiyat Araştırmaları, 9, 426.
• Öz, M. (2007). Osmancık. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 33, ss. 475-477). TDV Yayınları.
• Saraçer, C. (2000). Osmancık-tarihsel doku içerisinde unutulan bir kent. İstanbul: Dört Renk LTD. ŞTİ.
• Selimoğlu, P. (2016) Geleneksel Boyabat evleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Tümer, Ş. (2020). Bafra kırsal konut mimarisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1943, Kasım 29). (Konuşmacı: Hilmi Uran). Zabıt Ceridesi: Devre 7, Cilt 6 TBMM Matbaası.
• Uşma, G. (2021). Anadolu’daki geleneksel Türk evlerinin plan, cephe ve süsleme özellikleri bağlamında incelenmesi. Artuklu Sanat ve Beşerî Bilimler Dergisi, 6, 243.
• Yılmaz, F. (2021). Samsun Alaçam Çeşme Mahallesi geleneksel konut mimarisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Tillman, H. N. (2003). Evaluating quality on the net. 15 Ocak 2008 tarihinde www.hopetillman/findq.html adresinden erişildi.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• “Osmacık’ın tarihçesi”. (2019). 16 Mayıs 2025 tarihinde http://www.osmancik.gov.tr/tarihcemiz adresinden erişildi.
• “Osmancık’ın Tarihi”. (2020). 16 Mayıs 2025 tarihinde https://osmancik.meb.gov.tr/www/tarihce/icerik/61 adresinden alınmıştır.
• “Osmancık”. 16 Mayıs 2025 tarihinde http://www.corum.gov.tr/osmancik adresinden alınmıştır.
• “Sabaha Karşı Yurtta Bir Yerdepremi Oldu”. (1943). 17 Mayıs 2025 tarihinde https://www.gastearsivi.com/gazete/ulus/1943-11-27/1 adresinden erişildi.
• “Zelzele Kurbanlarının İki Bine Yakın olduğu Anlaşılıyor”. (1943) 17 Mayıs 2025 tarihinde https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1943-11-29/1 adresinden erişildi.
• “Felaketin Bilançosu Dört Bin Ölü, Üç Bin Yaralıya Yükseldi”. (1943). 17 Mayıs 2025 tarihinde https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1943-11-01/1 adresinden erişildi.