Şeybani
Özbek Devleti’nin yıkılışı sonrası ortaya çıkan ve Harezim bölgesinde kurulan
Hive Hanlığı bölge için stratejik bir öneme sahip olmuştur. Transit ticaret
yolları üzerinde bulunan Harezim bölgesi, 19. yüzyılda Orta Asya’da nüfuz
mücadelesi vermekte olan Rusya ve İngiltere’nin mücadele sahalarından birini
oluşturmuştur. I. Petro (1689-1725) döneminden itibaren Rusya’nın işgal
girişimlerine maruz kalan Hive Hanlığı, kendisine karşı gerçekleştirilen 1717
ve 1839 seferlerini atlatarak varlığını sürdürmüş olmasına karşın 1873 yılında
gerçekleşen sefer sonucunda Rusya tarafından işgal edilmiştir.
Rusya tarafından 1873 yılında
gerçekleştirilen Hive Seferi, Hindistan sömürgelerinin ve Orta Asya
coğrafyasındaki çıkarlarının tehlikeye girdiğini fark eden İngiltere’nin
tepkisine yol açmıştır. İngiltere’nin, sefer hazırlıklarının başlamasından
itibaren göstermiş olduğu tepkiler Rusya’nın anlaşma zemini aramasına sebep
olmuş ve netice olarak Rusya ile İngiltere, Orta Asya’da nüfuz bölgelerini
belirlemişlerdir. Bölgede faaliyet göstermekte olan İran, Hive Hanlığı hâkimiyeti
altında bulunan Türkmenlerin, kendi topraklarına gerçekleştirdiği akınlardan ve
İranlıların Türkmenlerce esir edilerek Hive pazarlarında köle olarak
satılmalarından kurtulacağı için Rusya’nın gerçekleştirdiği Hive Seferi’nden
memnun kalmıştır. Türkistan hanlıkları ile diplomatik ilişkileri bulunan
Osmanlı Devleti ise Hive Seferi’ni yakından takip etmiş; ancak Hive Hanlığı’nın
işgaline karşı fiili olarak olumlu yada olumsuz bir tepki ortaya koymamıştır.
Bu çalışmada, 1873 yılında Rusya
tarafından gerçekleştirilen Hive Seferi’ne karşı İngiltere, İran ve Osmanlı Devletlerinin
ortaya koymuş oldukları tutum ve tepkiler incelenecek ve Hive Seferi bağlamında
bölge ilişkileri değerlendirilecektir.
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 31 Mayıs 2019 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 6 Sayı: 5 |