Türkçe Öğretmeni Adaylarının Yapay Zekâ Kaygıları Üzerine Bir İnceleme

Year 2025, Volume: 9 Issue: 33, 23 - 38, 25.09.2025

Bünyamin Sarıkaya , Hatice Yıldız Şakiroğlu

https://doi.org/10.31455/asya.1752686

Abstract

Bu araştırmada, Türkçe öğretmeni adaylarının yapay zekâ kaygı düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Türkçe öğretmeni adaylarının yapay zekâya yönelik kaygıları; cinsiyet, yapay zekâ hakkında bilgi sahibi olma durumu, sınıf düzeyi ve günlük internet kullanımı süresi gibi değişkenler açısından incelenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2024-2025 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Muş Alparslan Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği programında öğrenim gören toplam 135 Türkçe öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Nicel araştırma yönteminin bir modeli olan tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmada veriler, Wang ve Wang (2019) tarafından geliştirilen; Akkaya, Özkan ve Özkan (2021) tarafından Türkçeye uyarlanan “Yapay Zekâ Kaygı Ölçeği” ile toplanmıştır. Google Formlar aracılığıyla elde edilen veriler SPSS paket programı ile analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, Türkçe öğretmeni adaylarının yapay zekâ kaygılarının “katılıyorum” düzeyinde gerçekleştiği; öğretmen adaylarının yapay zekâ kaygılarının cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği ancak yapay zekâ hakkında bilgi sahibi olma durumu, sınıf düzeyi ve günlük internet kullanımı süresi gibi değişkenler açısından anlamlı farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda araştırma sonuçları bağlamında bazı öneriler sunulmuştur.

Keywords

Türkçe Öğretmeni Adayı , Zekâ , Yapay Zekâ , Kaygı , Değişken

An Investigation Into the Artificial Intelligence Anxiety of Turkish Language Teacher Candidates

Abstract

This study aims to determine the level of artificial intelligence (AI) anxiety among Turkish language teacher candidates. In line with this aim, the AI-related anxieties of Turkish language teacher candidates were examined in relation to variables such as gender, level of knowledge about AI, year of study, and daily internet usage duration. The study group consisted of a total of 135 Turkish language teacher candidates enrolled in the Turkish Language Teaching program at Muş Alparslan University during the spring semester of the 2024-2025 academic year. The research employed the survey model, a type of quantitative research method. Data were collected using the “Artificial Intelligence Anxiety Scale” developed by Wang and Wang (2019) and adapted into Turkish by Akkaya, Özkan, and Özkan (2021). The data were gathered through Google Forms and analyzed using the SPSS statistical software package. The results revealed that the AI anxiety levels of the participants were at the “agree” level. A statistically significant difference in AI anxiety was found based on gender, whereas no significant differences were observed with respect to knowledge about AI, year of study, or daily internet usage. Based on the findings, several recommendations were proposed at the end of the study.

Keywords

Turkish Teacher Candidate , Intelligence , Artificial Intelligence , Anxiety , Variable

References

• Akın, H. L. (1997). Yapay zekâda vücut ve beyin problemi: bilgisayar ve beyin. Nar Yayınları: İstanbul.
• Aksu, B. (2024). Öğretmenlerin yapay zekâ farkındalık düzeyleri ile yapay zekâ kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No.: 889739) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Alpaydın, E. (2013). Yapay öğrenme. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Arı, S. (2024). Sınıf öğretmenlerinin yapay zekâ kaygılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 14(4), 2393-2405. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1519636
• Aydın, İ., & Değirmenci. C (2018). Yapay zekâ. Firgap Kitap.
• Banaz, E. (2024). Türkçe öğretmenlerinin yapay zekâ kaygılarının incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 48, 35-58. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1542238
• Bekman, M. (2022). Halkla ilişkiler uygulamalarında nicel araştırma yöntemi: ilişkisel tarama modeli. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 238-258. https://doi.org/10.54707/meric.1143322
• Cantas, Ç., Soyer, C., & Batur, Ö. (2024). Examination of undergraduate students' artificial intelligence anxiety, multidimensional 21st century skills, and lifelong learning levels in terms of various variables. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 23(3), 29-53.
• Çetin, M., & Aktaş, A. (2021). Yapay zekâ ve eğitimde gelecek senaryoları. OPUS International Journal of Society Researches, 18, 4225-4268. https://doi.org/10.26466/opus.911444
• Çevik, V., & Baloğlu, M. (2007). Okul yöneticilerinin bilgisayar kaygısı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Educational Administration: Theory and Practice, 52, 547-568.
• Eyüp, B., & Kayhan, S. (2023). Pre-service Turkish language teachers' anxiety and attitudes toward artificial intelligence. International Journal of Education and Literacy Studies, 11(4), 43-56. https://dx.doi.org/10.7575/aiac.ijels.v.11n.4p.43
• Gümrükçü Bilgici, B., & Ünver, N. (2021). Okul öncesi öğretmen adaylarının eğitimde teknoloji kullanımına yönelik kaygılarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 35(2), 580-593. https://doi.org/10.33308/26674874.2021352317
• Henderson, J., & Corry, M. (2021). Teacher anxiety and technology change: a review of the literatüre. Technology, Pedagogy and Education, 30(4), 573-587, https://doi.org/10.1080/1475939X.2021.1931426
• Holmes, W., Bialik, M., & Fadel, C. (2019). Artificial intelligence in education promises and implications for teaching and learning. Center for Curriculum Redesign.
• İşler, B., & Kılıç, M. (2021). Eğitimde yapay zekâ kullanımı ve gelişimi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 5(1), 1-11.
• Johnson, D. G., & Verdicchio, M. (2017). AI anxiety. Journal of the Association for Information Science and Technology, 68(9), 2267-2270. https://doi.org/10.1002/asi.23867
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Nobel Yayın Dağıtım.
• Li, J., & Huang, J. S. (2020). Dimensions of artificial intelligence anxiety based on the integrated fear acquisition theory. Technology in Society, 63, 101410. https://doi.org/10.1016/j.techsoc.2020.101410
• Nabiyev, V. V. (2012). Yapay zekâ: insan-bilgisayar etkileşimi. Seçkin Yayıncılık.
• Nilsson, N. J. (1998). Artificial intelligence: a new synthesis. Morgan Kaufmann.
• Özkan, M., & Kaygısız, E. G. (2025). Akademisyenlerin yapay zekâ kaygılarının nesillere göre değerlendirilmesi: işletme bölümü öğretim elemanları örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(1),183-195. https://dx.doi.org/10.37880/cumuiibf.1563751
• Özkara, B. Ö. (2019, 03-04 Nisan). Beyin baskınlıkları ile bilgisayar kaygıları arasında ilişkinin incelenmesi [Tam metin bildiri]. Uluslararası Eğitimde ve Sosyal Bilimlerde Yenilikler Sanal Sempozyumu, Ankara, Türkiye.
• Özyanık, Ç. (2023). Yapay zekâ eğitiminde fiziksel programlamanın etkisi (Tez No.: 816403) [Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Pekcan, A. (2024). Ortaokul öğretmenlerinin bilgisayar ve internet öz yeterlikleri ile yapay zekâ kaygıları arasındaki ilişki (Tez No.: 895482) [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Pogorskiy, E., & Beckmann, J. F. (2023). From procrastination to engagement? An experimental exploration of the effects of an adaptive virtual assistant on self-regulation in online learning. Computers and Education: Artificial Intelligence, 4, 100111. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2022.100111
• Popov, E. V. (1990). Yapay zekâ. uzman sitemler ve doğal dil işleme. Moskova: Radio i Svyaz, 461.
• Rachman, S. (1998). Anxiety. Psycholgy Press.
• Russell, S., & Norvig, P. (2020). Artificial Intelligence: A Modern Approach (4th ed.). Pearson.
• Saçan, S., Yaralı, K. T., & Kavruk, S. Z. (2022). Çocukların “yapay zekâ” kavramına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 64, 274-296.
• Sakaloğlu, B. (2024). Üniversite öğrencilerinin yapay zekâya yönelik tutumlarının incelenmesi: yapay zekâ algıları ve teknoloji kaynaklı istihdam kaygısı arasındaki ilişki (Tez No.: 904300) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sarıkaya, B. (2024, 24-26 Ekim). Türkçe öğretmeni adaylarının yapay zekâ okuryazarlık becerileri üzerine bir araştırma. (Tam Metin Bildiri). 8. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Atırav-Kazakistan. https://www.weltdertuerken.org/assets/images/sempozyum/67719c23469c6574.pdf.
• Sarıkaya, B., & Kavan, N. (2024). Türkçe öğretmeni adaylarının yapay zekâya yönelik tutumlarının incelenmesi. Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(26), 191-203. https://doi.org/10.55605/ejedus.1550010
• Sucu, İ. (2019). Yapay zekânın toplum üzerindeki etkisi ve yapay zekâ (AI) filmi bağlamında yapay zekâya bakış. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 2(2), 203-215.
• Şahin, M. (2019). Korku, kaygı ve kaygı (anksiyete) bozuklukları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(10), 117-135.
• Şen, A. T. (2024). Kamu çalışanlarının yapay zekâ kaygı düzeylerinin belirlenmesi: Kastamonu örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 232-246. http://doi.org/10.25287/ohuiibf.1384425.
• Takıl, N., Erden, N. K., & Sarı, A. B. (2022). Farklı meslek grubu adaylarının yapay zekâ teknolojisine yönelik kaygı seviyesinin incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(48), 343-353. https://doi.org/10.31795/baunsobed.1165386
• Taneri, G. U. (2020). Artificial Intelligence & Higher Education: Towards Customized Teaching and Learning, and Skills for an AI World of Work. Research & Occasional Paper Series: CSHE, 6, 1-12.
• Taşçı, G., & Çelebi, M. (2020). Eğitimde yeni bir paradigma: “Yükseköğretimde yapay zekâ”. OPUS International Journal of Society Researches, 16(29), 2346-2370. https://doi.org/10.26466/opus.747634
• Taşkın, H., & Adalı, M. R. (2004). Taşkın teknolojik zekâ ve rekabet stratejileri. Değişim Yayınları.
• Tekin, N. (2023). Eğitimde yapay zekâ: Türkiye kaynaklı araştırmaların eğilimleri üzerine bir içerik analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(Özel Sayı), 387-411.
• Tung, V.W.S., & Law, R., (2017). The potential for tourism and hospitality experience research in human-robot interactions. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 29(10), 2498-2513. https://doi.org/10.1108/IJCHM-09-2016-0520
• Ursavaş, Ö. F. (2010). İlk ve ortaöğretim öğretmenlerinin teknoloji korku düzeylerinin belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Yalçınalp, S., & Cabı, E. (2015). Eğitim teknolojileri kullanımı kaygı ölçeği (ETKKÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 14(3), 1005-1016. https://doi.org/10.17051/io.2015.50515
• Yılmaz, A. (2020). Yapay zekâ. KODLAB Yayın Dağıtım.
• Yüksekkaya, A. (2024). Ankara ilinde görev yapan aile hekimliği asistanlarının yapay zekâ ile ilgili kaygı durumlarının ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi (Tez No.: 910562) [Tıpta Uzmanlık Tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.