Sistematik Literatür Taraması ile Türkiye’de Zeytinyağı Turizminin Analizi

Year 2025, Volume: 36 Issue: 3 - Turizm Tarihi Özel Sayısı, 119 - 133, 01.12.2025

Betül Öztürk , Sedef Özgönül Donuktan

https://doi.org/10.17123/atad.1698971

Abstract

Zeytinyağı turizmi, özellikle Akdeniz havzasında zeytin ağaçlarının yoğun olduğu kırsal alanlarda hızlı bir gelişme gösteren yeni bir turizm türüdür. Bu makalenin amacı, yeni turizm türü olan zeytinyağı turizminin Türkiye’deki gelişimini, başlıca faaliyetlerini tanımlayarak açıklamaktır. Bu amaçla, sistematik literatür analiz yöntemi kullanılarak, Türkiye’de zeytinyağı turizminin unsurlarına odaklanan ve turizm potansiyelini ortaya koyan bir içerik analizi yapılmıştır. İçerik analizinde toplam 20 makale değerlendirilerek turizm ürünleri, turizm türleri, turist tipolojisi ve sürdürülebilirlik temaları tespit edilmiştir. Bulgular, Türkiye’deki turizm sektörünün, özellikle zeytinyağı turizmi bağlamında bir büyüme ve gelişme dönemi geçirdiğini göstermiştir. Bu gelişme, festivaller, şenlikler ve müzeler dahil olmak üzere çeşitli ürün ve hizmetlerin ortaya çıkmasıyla karakterize edilmektedir. Ayrıca, tadımlar ve atölyeler gibi deneyimsel katılım faaliyetlerinin yaygınlaşması, sektörün büyümesine katkıda bulunmaktadır. Sürdürülebilirlik bağlamında, zeytinyağı ile ilgili zengin kültürel mirasa sahip bölgelerin kırsal kalkınma ve büyümede ekonomik, çevresel ve sosyo-kültürel sürdürülebilirliğinin, zeytin rotaları ve kültürel miras alanları gibi olgular aracılığı ile sağlandığı saptanmıştır.

Keywords

Zeytinyağı turizmi , Özel ilgi turizmi , Sürdürülebilir turizm , Gastronomi turizmi.

Analysis of Olive Oil Tourism in Turkey by Systematic Literature Review

Abstract

Olive oil tourism is a relatively new form of tourism, particularly given its rapid development in rural areas characterised by dense olive groves across the Mediterranean basin. This study aims to elucidate the evolution of olive oil tourism in Türkiye by identifying its primary activities. A systematic literature review was conducted through content analysis of studies focusing on the elements of olive oil tourism in Türkiye, in order to reveal its tourism potential. A total of 20 articles were examined under themes such as tourism products, tourism types, tourist typology, and sustainability. The findings reveal that the tourism sector in Türkiye is experiencing growth and diversification, especially in relation to olive oil tourism. This development is driven by the emergence of various products and services, including festivals, celebrations, and museums, in addition to experiential activities such as tastings and workshops. Within the context of sustainability, the study demonstrates that olive oil tourism contributes to the economic, environmental, and socio-cultural sustainability of regions with strong cultural heritage related to olive cultivation—supporting rural development through olive routes and cultural heritage sites.

Keywords

Olive oil tourism , Special interest tourism , Sustainable tourism , Gastronomy tourism

References

• Akinci, Z., Kasalak, M. A., Efe, R., ve Soykan, A. (2016). Management of Special Interest Tourism in Terms of Sustainable Tourism. İçinde Avcı, C., Dino M.S., Halıcıoğlu N., Efe R., Soykan A., ve Tetik N. (Editörler) Global Issues and Trends in Tourism. (ss 176). St. Kliment Ohridski Üniversitesi Yayınları, Sofya.
• Alonso, A.D. ve Northcote, J. (2010). The Development of Olive Tourism in Western Australia, International Journal of Tourism Research, 12: 696–708.
• Arıkan Saltık, İ. (2017) Initiative Activities of Olive Oil Tourism: A Case From Turkey Journal of Academic Social Sciences 55: 134 – 151 http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.12790
• Arıkan Saltık, İ., ve Çeken, H. (2017). Agroturizmde Yeni Eğilimler: Zeytinyağı Turizmi. Journal of Life Economics, 4(4): 89-102.
• Arikan Saltik, I., ve Yildiz, M. (2019). Kültür Turizminin Yeni Meyvesi: Zeytinyaği Müzeleri Üzerine Bir Araştirma. Journal of Recreation and Tourism Research, 6(2): 147–160. https://doi.org/ 10.31771/jrtr.2019.22
• Avşar, M. (2024) Zeytinyağı Turizmi ve Destinasyon Markalaşması Üzerine Ampirik Bir Araştırma: Aydın İli Örneği. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 27(2): 201-219. https://doi.org/10.55931/ahbvtfd.1564000
• Aytaç, K. (2024). Ayvalik Özelinde Kültürel Sürdürülebilirlik: Geçmişten Bugüne Zeytinyaği Fabrikalari. Karesi Journal of Architecture, 3(2): 26-47.
• Baltaci, F., ve Çikmaz, G. (2022). Oleo Turist Deneyimlerinin İçerik Analizi ile Belirlenmesi: Büyük Veri Aracılığıyla Nitel Bir Araştırma (Determining Oleo Tourist Experiences by Content Analysis: A Qualitative Research Through Big Data). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10(4): 3751–3773. https://doi.org/10.21325/jotags.2022.1166
• Büyük, Ö., ve Can, E. (2020). Zeytinyağı Kültürel Rotalarının Turizm Potansiyeli Açısından Değeri ve Türkiye'de Uygulanabilirliği. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 23(1): 191-210. DOI: 10.34189/tfd.23.01.009
• Campón-Cerro, A. M., Folgado-Fernández, J. A., ve Hernández-Mogollón, J. M. (2017). Rural Destination Development Based on Olive Oil Tourism: The Impact of Residents’ Community Attachment and Quality of Life On Their Support for Tourism Development. Sustainability, 9(9): 1624 https://doi.org/10.3390/su9091624
• Campón-Cerro, A. M., Di-Clemente, E., Hernández-Mogollón, J. M., ve Folgado-Fernández, J. A. (2023). Olive Oil Tourism Experiences: Effects on Quality of Life and Behavioural Intentions. Journal of Vacation Marketing, 29(3): 348-364. https://doi.org/10.1177/1356766722109559
• Cankül, D., ve Ezenel, E. (2018). Bodrum Yarımadası ve Zeytinyağı Turizmi: Uygulanabilirliği Açısından SWOT Analizi İle Değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(3): 55-68. https://doi.org/10.17153/oguiibf.420729
• Çetin, M., ve Küçükkömürler, S. (2019). Destinasyon Çekicilik Unsuru Olarak Gastronomi Müzeleri: Oleatrium Zeytin ve Zeytinyağı Tarihi Müzesi Örneği. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 22(1): 1-17.
• Çukur, F., & Çukur, T. (2024). Muğla İli Milas İlçesi Ekonomisine Coğrafi İşaretli Ürünlerin Olası Etkilerinin Değerlendirilmesi. ANADOLU Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 34(2), 203-214. https://doi.org/10.18615/anadolu.1552711
• Çukur, F., Özçatalbaş, O. ve Çukur, T. (2019) Milas'ta Zeytin Turizmi Potansiyelinin Kirsal Kalkinma Amaçli Değerlendirilmesi. Journal of Academic Social Sciences 98: 21 – 37 DOI:10.29228/ASOS.36641
• Çukur, T., ve Kızılaslan, N. (2018). Milas İlçesinde Zeytin Hasat Şenliğinin Kırsal Turizme Katkısı. Tarım Ekonomisi Dergisi, 24(2): 233-241. https://doi.org/10.24181/tarekoder.491281
• Dancausa-Millan, G., ve Huete-Alcocer, N. (2022). Olive Oil As A Gourmet İngredient İn Contemporary Cuisine. A Gastronomic Tourism Proposal. International Journal of Gastronomy and Food Science, 29: 100548 https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2022.100548
• D’Auria, A., Marano-Marcolini, C., Čehić, A., ve Tregua, M. (2020). Oleotourism: A Comparison of Three Mediterranean Countries. Sustainability, 12(21): 8995. https://doi.org/10.3390/su12218995
• Durlu Özkaya, F., Özkaya, M. T., Tunalioğlu, R., Bayar, R., ve Tunalioğlu, E. (2018). Olive and Olive Oil Food Routes in Anatolia. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(Special Issue 3): 263–274. https://jotags.net/index.php/jotags/article/view/443
• Eskiyörük, D. (2016). Antik Çağda Zeytin ve Zeytinyağı: Kilikya Bölgesi Örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 4(Özel Sayı 1): 228-243. DOI: 10.21325/jotags.2016.33
• Folgado-Fernández, J. A., Campón-Cerro, A. M., ve Hernández-Mogollón, J. M. (2019). Potential of Olive Oil Tourism in Promoting Local Quality Food Products: A Case Study of The Region of Extremadura, Heliyon, 5(10), https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2019.e02653
• Gomezelj, D. O. (2016). A Systematic Review of Research on Innovation in Hospitality and Tourism. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 28(3): 516-558. https://doi.org/10.1108/IJCHM-10-2014-0510
• Gülhan, D. (2016). Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Tarım Endüstrisi ve Zeytinyaği Turizminin Birgi Yerleşiminde Olabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme. Social Sciences, 11(2): 116-132.
• Hernández-Mogollón, J. M., Di-Clemente, E., Folgado-Fernández, J. A., & Campón-Cerro, A. M. (2019). Olive oil tourism: state of the art. Tourism and hospitality management, 25(1), 179-207.
• Higgins-Desbiolles, F., Moskwa, E., ve Wijesinghe, G. (2019). How Sustainable İs Sustainable Hospitality Research? A Review of Sustainable Restaurant Literature from 1991 to 2015. Current Issues in Tourism, 22(13): 1551-1580. doi.org/10.1080/13683500.2017.1383368
• Kruja, D., ve Gjyrezi, A. (2011). The special interest tourism development and the small regions. Turizam, 15(2): 77-89. Doi: 10.5937/Turizam1102077K
• Lokman, U., Yarmaci, N., ve Güdül, H. (2023). Turizmde Çekicilik Unsuru Olarak Gastronomi Müzeleri: Adatepe Zeytinyağı Müzesi Örneği (Gastronomy Museums as Attractive Elements in Tourism: The Case of Adatepe Olive Oil Museum). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10(1): 380–399. https://doi.org/10.21325/jotags.2022.995
• Martha, L., ve Kotsaki, A. (2015). The Museum Culture As A Means of Conjunction of The Urban and Rural Environment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 175: 601-606 https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.01.1243
• Millán, G. , Arjona, J. and Amador, L. (2014) A new market segment for olive oil: Olive oil tourism in the south of Spain. Agricultural Sciences, 5, 179-185. doi: 10.4236/as.2014.53022.
• Miral Çavdirli, C., ve Adan Gök, Ö. (2020). Müzeler ve Kültürel Mirasın Sürdürülebilirliği: Köstem Zeytinyağı Müzesi (Museums and Sustainability of Cultural Heritage: Kostem Oliveoil Museum). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 8(3): 2241–2262. https://doi.org/10.21325/jotags.2020.658
• Monteiro, B., & Salvado, J. (2024). Olive Oil Tourism Experience (OOTE): A Systematic Literature Review (SLR). Via. Tourism Review, (25). https://doi.org/10.4000/123h5
• Murgado E.M., Torres F.J., Parras M. and Vega M., (2011). El Aceite de Oliva como Elemento Nuclear para el Desarrollo del Turismo. İçinde Flavián C.ve Fandos C. (Editörler), Turismo Gastronómico. Estrategias de Marketing y Experiencias de Exito. (ss 191-220) Zaragoza Üniversitesi Yayınları, Zaragoza, İspanya.
• Murgado, E.M. (2013), “Turning Food into a Gastronomic Experience: Olive Oil Tourism” İçinde Arcas N., Arroyo López F.N., Caballero J., D'andria R., Fernández M. (Editörler), International Seminar on "Present and Future of the Mediterranean Olive Sector", Zaragoza, Spain, 26-28 November 2012. n. 106). (ss 97-109) ref. 36. Zaragoza, İspanya.
• Özkan, Z. (2023) Ürün Raporu Zeytin ve Zeytinyağı 2023. TEPGE Yayın No: 394 ISBN: 978-625-94899-1-9 Tarım ve Orman Bakanlığı Yayınları Ankara
• Pato, M. L. (2024). A Decade of Olive Oil Tourism: A Bibliometric Survey. Sustainability, 16(4): 1665. https://doi.org/10.3390/su16041665
• Pulido-Fernández, J. I., Casado-Montilla, J., ve Carrillo-Hidalgo, I. (2019). Introducing olive-oil tourism as a special interest tourism. Heliyon, 5(12), DOI: 10.1016/j.heliyon.2019.e02975
• Rittichainuwat, B. (2025). Special Interest Tourism. In Encyclopedia of Tourism (pp. 989-990). Cham: Springer Nature İsviçre
• Rodríguez-Cohard, J. C., Juste-Carrión, J. J., ve Vázquez-Barquero, A. (2021). Challenges and Responses of Agri-food Activities under COVID-19 Pandemic: The Case of the Spanish Territories Producing Wine and Olive Oil. Sustainability, 13(24): 13610. https://doi.org/10.3390/su132413610
• Rosalina, P. D., Dupre, K., ve Wang, Y. (2021). Rural tourism: A Systematic Literature Review on Definitions and Challenges. Journal of Hospitality and Tourism Management, 47: 134-149. https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2021.03.001
• Şahin, Ö., ve Aydın, A. (2017). A Cultural, Gastronomic, and Touristic Asset: The Kuşadası Oleatrium Olive and Olive Oil History Museum Case. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(4): 180-199. DOI: 10.21325/jotags.2017.145
• Tohumcu, S., ve Saatci Savsa, G. S. (2023). Ayvalık Zeytin Müzesi Sergileme Şekillerinin İncelenmesi (Investigation of Ayvalık Olive Museum Exhibits). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 11(2): 1600-1620. https://doi.org/10.21325/jotags.2023.1258
• Trauer, B. (2006). Conceptualizing Special Interest Tourism—Frameworks for Analysis. Tourism management, 27(2): 183-200. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2004.10.004
• Tregua, M., D’Auria, A., ve Marano-Marcolini, C. (2018). Oleotourism: Local Actors for Local Tourism Development. Sustainability, 10(5): 1492. https://doi.org/10.3390/su10051492
• UN (2015) https://sdgs.un.org/2030agenda Erişim tarihi: 02.05.2025
• UNWTO (2005) Making Tourism More Sustainable: A Guide for Policy Makers. United Nations Environment Programme. UNEP/UNWTO, Paris/Madrid
• Yalın, G. (2024). Zeytinyaği Turizmi: Balikesir İli Edremit Körfezi Zeytinyaği Kültür Rotasi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49): 97-119 https://doi.org/10.61904/sbe.1480640
• Yavuz, N. (2022). Sosyal Bilimlerde Sistematik Literatür Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51): 347-360 https://doi.org/10.30794/pausbed.1134606