Geopolitical Importance of Nakhchivan Autonomous Republic in the Relations of the Republic of Azerbaijan with the Republic of Turkey

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 885 - 901, 03.06.2025

ədalət Qasımov

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.897

Öz

The article examines the place and role of Nakhchivan as an important geopolitical factor in the formation and development of Azerbaijan-Turkey relations and analyses the factors determining the geopolitical situation of the Nakhchivan region, one of the ancient Turkic lands of Azerbaijan. The Nakhchivan Autonomous Republic has a huge economic potential, which means that neighbouring states would benefit greatly from cooperation with the Nakhchivan Autonomous Republic, which is an integral part of the Republic of Azerbaijan, in the context of mutual relations with it. The participation of the regions of each country in the implementation of the foreign policy course of the state is closely related to such factors as the geopolitical situation of these regions, ethno-political and historical development features, traditions of statehood. It is known that Nakhchivan, as an integral part of Azerbaijan, has played an important role in the formation of Azerbaijan's statehood traditions throughout its long history. The absolute majority of Nakhchivan's population consists of ethnic Azerbaijanis and this element represents the cultural and national unity of the region with Azerbaijan. In other words, Nakhchivan has never been a territory that imagines itself outside the Azerbaijani statehood and where separatist movements exist. From this point of view, the geopolitical situation of the Nakhchivan region is not only the main factor determining its international activity, but also plays an important role in Azerbaijan-Turkey relations.

Anahtar Kelimeler

Republic of Azerbaijan , Republic of Turkey , Nakhchivan , Geopolitical Factor , International Relations , Region

Azərbaycan Respublikasının Türkiyə Cümhuriyyəti İlə Qarşılıqlı Əlaqələrində Naxçıvan Muxtar Respublikasının Geosiyasi Əhəmiyyəti

Öz

Məqalədə Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin formalaşması və inkişafında Naxçıvanın mühüm geosiyasi amil kimi yeri və rolu nəzərdən keçirilmiş, Azərbaycanın qədim türk torpaqlarından biri kimi təşəkkül tapmış Naxçıvan diyarının geosiyasi vəziyyətini müəyyənləşdirən amillər təhlil edilmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikası çox böyük iqtisadi potensiala malikdir, bu isə o deməkdir ki, qonşu dövlətlər üçün Azərbaycan Respublikası ilə qarşılıqlı münasibətlər kontekstində onun tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə əməkdaşlıq etmək çox sərfəlidir. Hər bir ölkənin regionlarının dövlətin xarici siyasət kursunun həyata keçirilməsində iştirakı həmin regionların geosiyasi vəziyyəti, etno-siyasi və tarixi inkişaf xüsusiyyətləri, dövlətçilik ənənələri kimi amillərlə sıx əlaqədardır. Məlum olduğu kimi, Naxçıvan tarixin uzun dövrü ərzində Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi kimi onun dövlətçilik ənənələrinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Naxçıvan əhalisinin mütləq əksəriyyətini etnik azərbaycanlılar təşkil edir və bu amil regionun Azərbaycanla həm də mədəni-milli vahidliyini özündə təcəssüm etdirir. Başqa sözlə, Naxçıvan heç vaxt özünü Azərbaycan dövlətçiliyindən kənarda təsəvvür edən, separatçı hərəkətlərin mövcud olduğu ərazi vahidi olmamışdır. Bu baxımdan Naxçıvan regionunun geosiyasi şəraiti onun beynəlxalq fəaliyyətini şərtləndirən əsas amil olduğu kimi, Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərində də mühüm rol oynadığını ortaya çıxarır.

Anahtar Kelimeler

Azərbaycan Respublikası , Türkiyə Respublikası , Naxçıvan , geosiyasi amil , beynəlxalq əlaqələr , region

Kaynakça

• ARPİİİSSA), F. 277, Siyahı 2, iş 9, vərəq -51-52.
• Azerbaydjanskaya Demokratiçeskaya Respublika: Vneşnyaya politika (dokumentı i materialı), (1998). Azerbaydjan.
• Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Şuşa Bəyamnaməsi. (2021 iyun 16). https://president.az/az/articles/view/52122
• Azərbaycan Respublikasının Konstitutsiyası-1995-ci il. http://www.e-qanun.az/framework/897 Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ermənistan Respublikasının baş naziri və Rusiya Federasiyasının Prezidentinin Bəyənatı. 10 noyabr 2020-ci il. https://president.az/az/articles/view/45923
• Azərbaycana bağlı Naxçıvan Muxtar Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında əməkdaşlıq protokolu, 24 mart 1992-ci il. Qayıdış (1990-1993). (1996). Sənədlər toplusu. Azərbaycan.
• Azərbaycan-Türkiyə sənədləri imzalanıb 25 fevral 2020, Azərbaycan-Türkiyə sənədləri imzalanıb 25 fevarl 2020-ci il. https://president.az/az/articles/view/35963 Doqovor drujbı mejdu imperatorskim Ottomanskim Pravitelstvom i Azerbaydjanskoy Respublikoy, Batum 4 iyunya 1918 qoda. Əliyev, İ. (2016). İnkişaf məqsədimizdir. 30-cu kitab. Azərnəşr.
• Federalnıy zakon subyektov Rossiyskoy Federastii ot 4 yanvarya 1999 qoda № 4-F3 O koordinasti mejdunarodnıx i vneshnyeekonomicheskikh svyazey subyektov Rossiyskoy Federatsii.
• Həbibbəyli, İ. (2020, fevral 29). Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrində yeni zirvə. Azərbaycan. 46, 1,4.
• İlham Əliyev xalqa müraciət edib, 10 noyabr 2020-ci il. https://president.az/az/articles/view/45924
• İsmayılov, K. (2019). Azərbaycanın Naxçıvan bölgəsi regional hərbi-siyasi proseslərdə (1917-1920). Turxan NPB.
• İsmayılov, R. (2020, fevral 27). Naxçıvanın Avropaya çıxışı təmin olunacaq. Kaspi, 4. http://www.anl.az/down/meqale/kaspi_az/2020/fevral/704844.htm
• Karsskiy doqovor ot 13 oktyabrya 1921 qoda. https://www.virtualkarabakh.az/ru/post-item/32/132/qars-muqavilesi-1921-ci-il-13-oktyabr.html
• Kuznetsov, A. S. (2008). Politiçeskaya regionalistika: teoretiko-metodoloqiçeskiy analiz sovremennıx kontseptsıy. Yekatenburq.
• Qasımov, Ə. (2013). Heydər Əliyev və Naxçıvan Muxtar Respublikasının inkişaf tarixi (1969-2003-cü illər). Turxan NPB. Lecours, A. (2008). Political Issues of paradiplomacy. Lessons of Development World. Diplomatic Studie. Гаага.
• Lecourse, A. 2002. When Regions Go Abroad When Regions Go Abroad: Globalization, Nationalism and Federalism. Paper for the conference. Globalization, Multilevel Governance and Democracy: Continental, Comparative and Global Perspectives‖. Queen's University.
• Moskovskiy doqovor mejdu Rossiey i Turçey, 16 marta 1921 qoda. http://www.doc20vek.ru/node/4149 http://doc20vek.ru/node/4149
• Musayev, İ. M. (1998). Azərbaycanın Naxçıvan və Zəngəzur bölgələrində siyasi vəziyyət və xarici dövlətlərin siyasəti (1917-1921-ci illər). BDU.
• Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitutsiyası-1998-ci il. http://www.e-qanun.az/framework/1755
• Naxçıvan Zirvə Görüşü Türkdilli ölkələrin birliyini daha da gücləndirəcəkdir. https://azertag.az/xeber/naxchivan_zirve_
• Nasırov İ. R. (2007). Mejdunarodnoe sotrudiçestvo reqionov. Mirovaya praktika i opıt Tatarstana. Kazan.
• Saltanat-ı Seniyye-i Osmâniye ile Azerbaycan Hükûmet-i Cumhûriyesi Beyninde Mün‘akid Muhâdenet Mu‘âhede-nâmesi. (2017). Qafarov V.V., Şükürov Q.E. (Ed). Azərbaycan Cümhuriyyəti tarixi. 1918‐1920‐ci illər. (Osmanlı arxiv sənədləri əsasında). (ss. 167-174). Elmin İnkişafı Fondu.