The Issue of Ru'yatullah in the Context of Tenzih and Tashbih

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3, 902 - 914, 28.07.2025

Ensar Aksoy

https://doi.org/10.46868/atdd.2025.958

Öz

The issue of ru'yetullah is one of the most debated issues in the Islamic theological tradition. At
the centre of the debates is the issue of whether God can be seen by the believers in the hereafter. The
most fundamental distinction on this issue is between the Mu'tazilites and Ahl al-Sunnah. The Mu'tazilites argued that God cannot be seen, claiming that God is incorporeal and cannot be perceived
by the senses. In this view, reason was prioritised over evidence and Qur'anic verses were interpreted
accordingly. Ahl al-Sunnah scholars, on the other hand, argued that Allah can be seen in the Hereafter
in a non-rational way by evaluating both narrative and rational evidences together. According to Ahl
al-Sunnah, rü'yatullah is a divine grace and reward that will take place without any harm to the
existence and power of Allah. This understanding has become more than just a theoretical theological
debate; it has also become a principle of belief that deeply affects the religious life of the believer. The
belief in rü'yetullah contributes to the individual's fulfilment of worship with a more sincere
consciousness, to the increase of his love and devotion to Allah, and to the strengthening of his hope
and patience for the hereafter. The hope of being able to see Allah stands out as an important
motivational element that reinforces the spiritual direction of human beings and makes sense of their
religious responsibilities

Anahtar Kelimeler

Theology , Hereafter , belief , Ahl al-Sunnah , Maturidi , Ash , Mu , Ru , Motivation

Tenzih ve Teşbih Bağlamında Rü’yetullah Mes’elesi

Öz

Rü’yetullah meselesi, İslam kelâm geleneğinde üzerinde en çok tartışılan konulardan biridir.
Tartışmaların merkezinde ahirette Allah’ın müminler tarafından görülüp görülemeyeceği meselesi
yer alır. Bu konuda en temel ayrım Mu‘tezile ile Ehl-i sünnet arasında oluşmuştur. Mu‘tezile
mezhebi, Allah’ın cisim olmadığını ve duyularla idrak edilemeyeceğini ileri sürerek Allah’ın
görülemeyeceğini savunmuştur. Bu görüşte akıl, nasların önüne geçirilmiş ve Kur’ân ayetleri bu
doğrultuda yorumlanmıştır. Ehl-i sünnet âlimleri ise hem naklî hem de aklî delilleri birlikte
değerlendirerek, Allah’ın ahirette keyfiyetsiz biçimde görülebileceğini savunmuştur. Ehl-i sünnete
göre rü’yetullah, Allah’ın varlığına ve kudretine zarar vermeden mahiyeti bilinmeksizin
gerçekleşecek bir ilahi lütuf ve mükâfattır. Bu anlayış sadece teorik bir kelâmî tartışma olmaktan
öteye geçmiş aynı zamanda müminin dinî hayatını derinden etkileyen bir inanç ilkesi hâline gelmiştir.
Rü’yetullah inancı, bireyin ibadetlerini daha samimi bir bilinçle yerine getirmesine, Allah’a olan
sevgi ve bağlılığının artmasına ve ahirete yönelik umut ve sabrının güçlenmesine katkı
sağlamaktadır. Allah’ı görebilme ümidi, insanın manevî istikametini pekiştiren, dinî
sorumluluklarını anlamlandıran önemli bir motivasyon unsuru olarak öne çıkmaktadır

Anahtar Kelimeler

Kelam , Ahiret , itikad , Ehl-i Sünnet , Maturidi , Eş’ari , Mu’tezile , Rü’yetullah , Motivasyon

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. er-Red ale’z-Zenâdıka ve’l-Cehmiyye. thk. Muhammed Fehr Şakfe. Hama: Mektebetü İbni’l-Heysem, ts.
• Baltacı, B. (2006). Yunus 10/26. Ayette Yer Alan ‘Ziyad’ Kelimesinin ‘Ruyetullah’ Olarak Anlaşılmasında Ehl-i sünnet İnancının Etkisi. Dini Araştırmalar, 8 (24), 293-304.
• Beyzâvî, Kâdî Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed. (2014). Tavâli’u’l-Envâr min Metâli’i’l-Enzâr. (Çev. İ. Çelebi–M. Çınar). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Ceran, F. (2018). Mu’tezile’nin Tenzih Doktrini Bağlamında Ru’yetullah Problemi. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 41 (Aralık), 102-113. Cübbai, Ebu A. M. b. Abdülvehhab b. Sellam. (1428/2007).Tefsiru Ebi Ali el-Cübbai. thk. Hıdır Muhammed Nebha. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Cürcânî, Alî b. M. eş-Şerîf. (1424/2003). Kitâbü’t-Ta’rîfât. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar’aşli. Dâru’n-Nefais. Durmuş, İ. (2011). Teşbih. İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi (C. 40, ss. 553-556). TDV Yayınları.
• Eş’arî, ebu’l-H. Ali b. İsmail. (2019). el-İbâne ve Usulü Ehli’s-Sünnet: Eş’ari Akaidi (Çev. R. Biçer). Gelenek Yayıncılık.
• Eş’arî, ebu’l-H. Ali b. İsmail. (2019). Makâlâtü’l-İslamiyyîn ve İhtilâfü’l-Musallîn (Çev. Ö. Aydın –M. Dalkılıç). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Feyûmî, M. İ. (1423/2002). el-Mu’teziletu tenkvînu’l-Aklî’l-Ârâbî. Dâru’l-Fikri’l-Ârabi. Fîruzabadi, Ebu’t-Tahir M. Muhammed b. Yakub b. M. el-Kâmusü’l-Muhît. Dâru’l-Alemi’l-Cami, ts.
• Gazzâlî, Ebu H. (1971). el-İtikâd Fi’l-İ’tikâd (Çev. K. Işık). Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Gürbüz, S. A. (2018). Şîâ ile Sûfîlere Göre Rü'yetullah Meselesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (8-9), 131-153.
• Ğâmidî, Ahmed b. A. (1402/1982). el-Beyhakî ve Mevkıfuhu mine’l-İlahiyyât. İhyau’t-Türasi’l-İsalâmî.
• Hamîdullah, M. (1976). İslâm’a Giriş (Çev. K. Kuşçu). İrfan Yayınevi.
• Hanefî, Ali b. A. b. Ebi’l-İzz ed-Dımeşkî. (1429/2008). el-Akîdetü’t-Tahâviyye ve Şerhi (Çev. M. B. Eryarsoy). Guraba Yayınları.
• Hasanov, E. (2014). Yahudilikte Peygamberlik ve Peygamber. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 3 (4), 676-695.
• İbn Manzûr, M. b. Mükerrem. (2009). Lisânü’l-ʿArab (C. 13, ss. 679). thk. Amir Ahmad Haydar. Dârü’l-Kütübi’l-İlimiyye.
• İbn Teymiyye, A. (2021). Der’u Teâruzi’l Akli ve’n Nakli (Çev. A. Âdemoğlu). İ’tisam Yayınları.
• İbn Teymiyye, A. (1988). İbn Teymiye Külliyatı (C. 3, ss. 17). (Çev. M. S. Şimşek). Tevhid Yayınları.
• Kâdî Abdülcabbâr, Ebü’l-H. A. b. Ahmed. (2011). Mu’tezile’de Din Usûlü (Çev. M. Memiş). İz Yayıncılık.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-H. b. Ahmed. (1988). Şerhü Usuli’l-Hamse. thk. Abdülkerim Osman. Mektebetü Vehbe.
• Kâdî Abdülcabbâr, Ebü’l-H. A. b. Ahmed. (2013). Şerhu’l Usûli’l-Hamse (C. 1, ss. 364-366) (Çev. İ. Çelebi). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Kuşçu E.-Aydın M. (2011). Hıristiyanlıkta Vahiy Algısı. Milel ve Nihal, 8 (1), 167-199.
• Mâtürîdî, Ebû M. M. b. Muhammed es-Semerkandî. (2019). Kitâbü’t-Tevhîd (Çev. B. Topaloğlu). İSAM Yayınları.
• Müslim, Ebu’l-H. Müslim b el-Haccâc el-Kuşeyrî. (1441/2020). el-Câmiu’s-Sahih (C. 1 ss. 274). (Çev. H. Yıldız). Ocak Yayıncılık.
• Mavil, K. A. (2014). Bir Mu’tezile-Mâtürîdiyye Tartışması-Rü’yetullah. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (2), 449-478.
• Mütercim Asım Efendi. (2014). el-Okyanusu’l-Basit fi Tercemeti’l-Kamusi’l-Muhit, Kamusu’l-Muhit Tercümesi (C. 6, ss. 5575). (Çev. M. Koç – E. Tanrıverdi). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Pezdevi, Ebu Yusr M. (1988). Ehl-i sünnetAkaidi (Çev. Ş. Gölcük). Kayıhan Yayınları.
• Râzî, F. Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. (1424/2004). Kitâbu’l-Erbain fi Usûli’d-Dîn. thk. Ahmed Hicazi es-Seka. Dârü’l Cîl.
• Sarıkaya, M. Y. (2011). Teşbih. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi (C. 40 ss. 557-558). TDV Yayınları.
• Sayın, E. (2018). Tasavvuf Kültüründeki Zühd Anlayışının Tasavvufî ve Psikolojik Etkileri. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1), 122-133.
• Taftâzânî, Sa’düddîn Mes’ûd b. Ömer. (2019). Makâsıdu’l-kelâm fî Akâidi’l-İslam (Çev. İ. Eyibil). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Taşdelen, M. (2024). Ebü’l-Hasan el-Eş’arî’ye Göre Rü’yetullah. Kader Dergisi, 22 (2), 334-361.
• Tehânevî, M. Ali b. Ali. (1984). Keşşâfi Istılâhati’l-Fünûn (C. 1 ss. 805). Kahraman Yayınları.
• Topaloğlu, B. (2018). İslam’da İnanç Esasları. Çamlıca Yayınları.
• Topaloğlu, B. & Çelebi, İ. (2019). Kelâm Terimleri Sözlüğü. İSAM Yayınları.
• Üzüm, İ. (2020). Mücessime. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi (C. 31 ss. 448-449). TDV Yayınları.
• Yeşilyurt, T. (2019). Rü’yetullah. İnsan Yayınları.
• Yurdagür, M. (2020). Mümâselet. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi (C. 31 ss. 555-556). TDV Yayınları.