Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Hedonik ve Faydacı Tüketim Yönelimlerinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 222 - 242

Abdullah Şimşek , Sebahattin Devecioğlu

https://doi.org/10.53353/atrss.1578143

Abstract

Bu araştırmanın amacı üniversitede öğrenim gören öğrencilerin hedonik ve faydacı tüketim yönelimlerinin bazı demografik değişkenler açısından incelemektir. Araştırma kapsamında veri toplama aracı iki kısımdan oluşmaktadır; ilk kısımda Demografik Bilgiler Formu yer alırken ikinci kısımda 22 madde ve 6 alt boyuttan oluşan Hedonik ve Faydacı Tüketim Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Fırat Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesinde öğrenim gören 1761 öğrenci, örneklemini ise 437 öğrenci oluşturmaktadır. Verilere ait istatistiki değerlerde frekans, yüzde, ortalama ve standart sapma kullanılmıştır. Verilerin normal dağılım göstermesinden dolayı araştırmada Bağımsız Örneklem T-Testi ve ANOVA kullanılmış olup, ölçek alt boyutlarının aralarındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla Pearson Korelasyon analizi kullanılmıştır. Analiz neticesinde öğrencilerin bölüm, yaş, cinsiyet, bireysel gelir; planlamadan, ani kararlar vererek alışveriş yapma, satın almaktan haz duyulacak ürün için ihtiyaçtan vazgeçme ve ortalama alışveriş sıklıkları açıdan anlamlı sonuçlar olduğu belirlenmiştir. Ayrıca yapılan pearson korelasyon analizine göre hedonik tüketim ölçeği alt boyutları arasında pozitif yönlü; orta ve güçlü anlamlı ilişkiler olduğu görülmektedir.

Keywords

Hedonik, Fayda, Tüketim, Üniversite, Öğrenci

Investigation of Hedonic and Utilitarian Consumption Orientations of Sports Sciences Faculty Students

Abstract

The objective of this study is to examine the hedonic and utilitarian consumption orientations of university students in relation to certain demographic variables. The data collection tool comprises two parts. The first part is the Demographic Information Form, while second part is Hedonic and Utilitarian Consumption Scale, which consists of 22 items and 6 sub-dimensions. The study population comprised 1,761 students enrolled at Fırat University's Faculty of Sport Sciences, with a sample size of 437. The statistical values of data were calculated using frequency, percentage, mean, and standard deviation. The Independent Sample T-Test and ANOVA were employed in the study due to normal distribution of data, while Pearson Correlation analysis was utilized to ascertain relationship between the scale sub-dimensions. The analysis yielded significant results with regard to students' department, age, gender, individual income, tendency to shop without a plan, inclination to make spontaneous decisions, willingness to forego purchases of items that would provide immediate gratification, and average frequency of shopping. Furthermore, Pearson correlation analysis revealed that the sub-dimensions of the hedonic consumption scale exhibited positive, moderate, and strong significant relationships.

Keywords

Hedonic, Utilitarian, Consumption, University, Student

References

• Açıkalın, S. & Yaşar, M. (2017). Hedonik ve faydacı tüketim bağlamında tüketici davranışlarının incelenmesi: gençlerin hedonik tüketim eğilimlerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Journal of International Social Research, 10(48), 570-585.
• Adatepe, E., Kul, M., Şipal, O., Adatepe, S., Şipal, Ö. & Demirezen, A. E. (2021). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinin hedonik tüketim davranışlarının incelenmesi: Bayburt BESYO Örneği. Spor Bilimlerinde Araştırma ve Değerlendirmeler. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Akturan, U. (2010). Hedonik Tüketim Eğiliminin Plansız Satın Alma Eğilimi Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesi, Öneri Dergisi,9, (33), 109-116.
• Albayrak, E. S. (2018). Hedonik ve faydacı tüketim: internet üzerinden alışveriş alışkanlıkları. Konya: Literatürk Academia.
• Altınküpe, G. (2018). Anadolu Üniversitesi öğrencilerinin giysi alışverişinde hedonik tüketim davranışlarının belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Arısal, İ. (2015). Postmodern dönemde hedonik ve faydacı güdülerin tüketici davranışlarına etkisi: İspanya Huelva Üniversitesi öğrencileri ile Türkiye Mustafa Kemal Üniversitesi öğrencileri arasında karşılaştırmalı bir araştırma. (Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arnold, M. J. & Reynolds, K. E. (2003). Hedonic shopping motivations. Journal of Retailing. 79(2), 77–95. https://doi.org/10.1016/S0022-4359(03)00007-1
• Arslan, B. (2016). Etnik kökenin hedonik tüketime etkisi, Türkiye’de yaşayan farklı etnik kimliğe sahip tüketiciler üzerine bir araştırma. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (53), 272-285.
• Avcı, D. (2015). Online seyahat satın alma davranışında hedonik ve faydacı güdülerin etkisi üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Aydın, S. (2010). Hedonik alışverişin cinsiyet, gelir ve yerleşim büyüklüğüne göre farklılaşması üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 435-452.
• Aydın, A.E. (2013). Ürünlere Yüklenen Hedonik Ve Faydacı Değeri Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma, (Yüksek Lisans Tezi) Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Aytekin, P. & Ay, C. (2015). hedonik tüketim ve anlık satın alma ilişkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 141-156. Babin, B. J., & Attaway, J. S. (2000). Atmospheric affect as a tool for creating value and gaining share of customer. Journal of Business research, 49(2), 91-99.
• Babin, B.J., Darden, W.R. & Griffin, M. (1994). Work and/or fun: measuring hedonic and utilitarian shopping value. Journal of Consumer Research, 20(4), 644-656.
• Bakırtaş, H. & Divanoğlu, S. U. (2013). The effect of hedonic shopping motivation on consumer satisfaction and consumer loyalty. International Journal of Asian Social Science, 3(7), 1522–1534
• Benli, M. (2013). Genç tüketiciler açısından hedonik-faydacı satın alma davranışının marka imajı, kişiliği ve güveni açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Bilge, A. & Göksu, N. (2010). Tüketici davranışları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (Geliştirilmiş 26. baskı). Pegem Akademi.
• Carpenter, J. M., Moore, M. & Fairhurst, A. E. (2005). Consumer shopping value for retail brands. Journal of Fashion Marketing and Management, 9(1), 43–53. https://doi.org/10.1108/13612020510586398
• Childers, T. L., Carr, C. L., Peck, J., & Carson, S. (2001). Hedonic and utilitarian motivations for online retail shopping behavior. Journal of retailing, 77(4), 511-535.
• Çakmak, A. Ç. & Çakır, M. (2012). 12-18 yaş arası gençlerin hedonik tüketim davranışlarının incelenmesi: Kocaeli şehir merkezinde bir araştırma. Karabük Üniversitesi, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(4), 171- 189. DOI: 10.7596/taksad.v1i4.112
• Çelebi, D. & Pınar İ. (2017). Lüks pazarlama ve lüks pazarlama’nın sosyal medya üzerindeki yansımaları: Vakko Örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 365-376.
• Çelik, O. (2017). Mobil telefon satın alımlarında hedonik tüketim: Adana örneği. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 5(1), 21-27.
• Çelik, S. (2009). Hazsal ve faydacı tüketim. İstanbul: Derin Yayınları.
• Deniz, E. & Demir,B. (2017). HEDONİK tüketim kavramı ışığında gayrimenkul sektöründe pazarlama stratejilerinin incelenmesi: İzmir Folkart Towers örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5( 45), 213-239.
• Engel, J. & Blackwell, R. (1982). Consumer behavior. Chicago: Dryden Press.
• Enginkaya, E. & Ozansoy, T. (2010). Alışveriş değeri ve mağaza seçim kriterlerinin belirlenmesinin hazcı ve faydacı alışveriş değerleri ile ilişkisi: lise öğrencileri üzerine bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (1), 141-155.
• Erciş, A., Yapraklı, Ş., Polat, C. & Yılmaz, M. K. (2011). Tüketicilerin markaya ilişkin hedonik ve rasyonel algılamalarının, marka değeri boyutlarına etkisi, Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 4(8), 21-50.
• Fettahlıoğlu, S., Yıldız, A. & Birin, C. (2014). Hedonik tüketim davranışları: kahramanmaraş sütçü imam üniversitesi ve adıyaman üniversitesi öğrencilerinin hedonik alışveriş davranışlarında demografik faktörlerin etkisinin karşılaştırmalı olarak analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 27, 307-331. DOI: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2461
• Fırat, A. & Aydın, A.E. (2016). Hedonik ve faydacı alışveriş davranışı üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43): 1840-1846. Doi: 10.17719/jisr.20164317753
• Gedik, A. (2019). Yeni medyanın gençlerin\üniversite öğrencilerinin hazcı tüketimine etkisi: Sakarya Üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Gödekmerdan, L., Ünal, S., & Can, P. (2008). Marka Bağlılığında Hedonik ve Rasyonel Faydanın Rolü-Perakendeci Markalı Ürünler Üzerine Bir Araştırma, 13. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiri Kitabı, Nevşehir, 398-411.
• Gümüş, N. (2019). Z kuşağı tüketicilerin hedonik tüketim davranışlarının demografik özellikleri bağlamında incelenmesi. BMIJ, 7(5): 2177-2207 doi: http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v7i5.1198
• Güler, B. (2013). E-müşterilerin hedonikhazcıtüketim davranışlarını belirleyen faktörler ve bir araştırma .( Yüksek Lisans Tezi). Galatasaray Üniversitesi, İstanbul.
• Hirschman, E. C. & Holbrook, M. B. (1982). Hedonic consumption: emerging concepts, methods and propositions. Journal of Marketing, 46(3), 92. https://doi.org/10.2307/1251707
• Ilgaz, M. (2018); Kuşaklar arası hedonik tüketim davranışlarının demografik özelliklere göre farklılıkları: Kastamonu ili merkez ilçesi üzerine bir araştırma, TJM, 3(1), 1-17.
• Karataş, E. (2011). Hedonic consumption: confirmation of the scale and analyzing the effects of demographic factors and an applicatıon in izmir by using lisrel. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kim, D. & Hwang, Y. (2006). A study of mobile ınternet usage from utilitarian and hedonic user tendency perspectives. Proceedings of the Twelfth Americas Conference on Information Systems, Acapulco, Mexico August 04 th -06 th 2006, 2015-2023.
• Kop, A. E. (2008). Satın alma davranışında hedonik ve faydacı tüketimin ölçülmesi ile ilgili bir uygulama. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kunduz, N. & Aytuğ, S. (2017). Satış geliştirme tekniklerinin hazcı (hedonik) tüketim üzerindeki etkisi üzerine bir araştırma. International Journal of Advanced Research, 5(6), 1347-1370. Doi: 10.21474/IJAR01/45455
• Küçükyılmaz, S. & Özgüven Tayfun, N. (2021). Tüketicilerin Demografik Özelliklerinin Hedonik Tüketim Açısından Değerlendirilmesi: Efsane Günler Örneği. Kesit Akademi Dergisi, 7 (28), 561-579.
• Kwon, H.S. (2005). The types of clothing shopping value and the classification of consumer group by shopping values. Journal of Fashion Business, 9(6), 126–140.
• Mucuk, S. (2014). Tüketici satın alma davranışı kapsamında hedonik (hazcı) tüketimin plansız alışveriş üzerine etkilerinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
• Odabaşı Y. & Barış, G. (2003). Tüketici davranışı. MediaCat Kitapları, İstanbul.
• Onurlubaş, E. (2015). Determining the factors that affect hedonic consumption. Electronic Turkish Studies, 10(15): 681-696. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9071
• Oppewal, H. & Holyoake, B. (2004). Bundling and retail agglomeration effects on shopping behavior. Journal of Retailing and Consumer Services, 11(2), 61- 74.
• Overby, J. W., & Lee, E. J. (2006). The effects of utilitarian and hedonic online shopping value on consumer preference and intentions. Journal of Business research, 59(10-11), 1160-1166.
• Özcan, B. (2007). Rasyonel Satın alma ve boş zaman sürecine ait alışveriş eylemlerinin birlikte sergilendikleri mekanlar: alışveriş merkezleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 39-68.
• Özdemir, Ş. (2007). Hazcı tüketim davranışlarında televizyonun rolü: SDÜ öğrencileri üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Özdemir, Ş. & Yaman, F. (2007). Hedonik alışverişin cinsiyete göre farklılaşması üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2): 81-91.
• Özgül, E. (2011). Tüketicilerin sosyo-demografik özelliklerinin hedonik tüketim ve gönüllü sade yaşam tarzları açısından değerlendirilmesi. Ege Akademik Bakış, 11(1): 25 -38.
• Özgüven, N. (2013). Hedonik tüketim ile cinsiyet ve gelir değişkenleri arasındaki ilişkinin analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1): 169-180.
• Özyörük, H. E. (2017). Kendini gerçekleştirme düzeyi ile fiyat-kalite algısı arasındaki ilişkiye dair bir model. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Papatya, N. & Özdemir, Ş. (2012). Hazcı tüketim davranışları ve televizyon programlarını izleme eğilimleri arasındaki ilişki: süleyman demirel üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3-4), 161-183.
• Roy, R. & Ng, S. (2012). Regulatory focus and preference reversal between hedonic and utilitarian consumption. Journal of Consumer Behaviour, 11, 81-88.
• Solomon, M. R. (2009). Consumer Behavior: buying, having, and being. İndia: Pearson Education. Şengün, H. İ. & Karahan, M. (2013). Hedonik (hazcı) tüketim alışkanlıkları ve tüketicileri bu tür alışkanlıklara motive eden nedenler. Dicle Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(4), 13-26.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. (3. Baskı). Ankara: Nobel.
• Uğur, U. (2018); Gençlerin fast food tüketimlerinin sembolik tüketim kapsamında değerlendirilmesi: Sivas ilinde bir araştırma. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 67, 1-9.
• Ünal, S. & Ceylan, C. (2008). Tüketicileri hedonik alışverişe yönelten nedenler: İstanbul ve Erzurum illerinde karşılaştırmalı bir araştırma. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 265-283.
• Veenhoven, R. (2003). Hedonism and Hapiness. Journal of Happiness Studies, 4, 437-457.
• Yanıklar, C. (2006). Tüketimin sosyolojisi. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Yazıcıoğlu, Y. & Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yurtsızoğlu, Z. (2020). Spor takımı taraftarı lise öğrencilerinin, hedonik tüketim eğilimi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 146-162. Doı: 10.37880/Cumuiibf.614305