ULUSLARARASI YATIRIM TAHKİMİNE YÖNELİK KİMİ ELEŞTİRİLERİN DEĞERLENDRİLMESİ

Yıl 2008, Cilt: 57 Sayı: 4, 135 - 190, 01.12.2008

Sedat Çal

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001550

Cited By: 1

Öz

Uluslararası doğrudan yatırımlardan doğan uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümlenmesi konusu, enerji sektöründeki altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve işletilmesi bağlamında, 1990‟lı yılların ortalarından bu yana ülke gündemini yoğun biçimde etkilemiştir. Uzun tartışmalar sonucunda, 1999 yılındaki Anayasa değişiklikleri üzerinden uluslararası tahkimin çok geniş bir kapsam dahilinde uygulanabilmesinin önü açılmıştır. Öte yandan, YKTK andlaşmaları üzerinden yatırım tahkimine cevaz veren uygulamalar ise Anayasa değişiklikleri öncesinde ve sonrasında devam edegelmektedir. Ne var ki, bütün bu süreçte uluslararası tahkime yönelik uygulamanın ortaya çıkarması olası sonuçların ve bu bağlamdaki ciddi eleştirilerin dikkatlerden uzak kaldığı da söylenebilir. Oysa, uluslararası literatürde bu konuya ilişkin önemli uyarılarda bulunulduğu ve ciddi eleştiriler getirildiği gözlenmektedir. Dolayısıyla, bahse konu eleştirilerin öncelikle değerlendirilmesi ve ileriye yönelik YKTK andlaşmaları müzakerelerinde mümkün olduğu ölçüde dikkate alınması fevkalade önem arz etmektedir. Bu çalışmada, yatırım tahkimine yönelik eleştirileri kısaca ve genel bir bakışla derlemek suretiyle, konunun Türk hukuk literatüründe yeterince tartışılabilmesi ve uygulayıcılara yol göstermesi temel amacından hareket edilmektedir

Anahtar Kelimeler

ICSID, uluslararası yatırım tahkimi, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (YKTK) Andlaşmaları, yabancı doğrudan yatırım (FDI), yatırım uyuşmazlıkları

Evaluation of Some Criticisms of International Investment Arbitration

Öz

The issue of having recourse to arbitration for disputes arising out of foreign direct investments has gravely affected the agenda of the Republic of Turkey since the mid-1990s, in the context of constructing and operating infrastructure facilities, mainly in the energy sector. Following debates that took nearly four years, international arbitration has been allowed in investment contracts with the state through constitutional changes made in 1999, and opened the way for a wide scope of applications. Furthermore, even before such changes to the Constitution, foreign investors were – and still are – able to enjoy having recourse to arbitration in investment contracts by way of bilateral investment treaties (BITs). Nevertheless, this whole process seems to have taken into account neither the possible detrimental outcome of the investment arbitration practice nor any theoretical concerns. Yet, serious criticisms and warnings have been raised in the foreign literature by academicians and practitioners. Therefore, it is vitally important that such concerns are urgently considered, and – to the extent possible – adequately addressed in the course of negotiating future BITs. By way of presenting – in an overall yet brief and concise manner – the issues of discussions that have been taking place in the foreign literature, this study aims to introduce these crucial concerns into the Turkish jurisprudence, hoping to provoke discussions among academicians, while also attempting to provide a guidance to practitioners

Anahtar Kelimeler

ICSID, international investment arbitration, Bilateral Investment Treaties (BITs), foreign direct investment (FDI), investment disputes

Kaynakça

• Ahmad, Taimur; Istanbullish, “Project Finance” Dergisi, Londra, Ağustos, 2000.
• Akyol, Taha; Ecevit ve “Gerici Sol”, Milliyet Gazetesi, 8 Kasım, 2006.
• Alexandrov, Stanimir A.; The Vivendi Annulment Decision and the Lessons for Future ICSID Arbitrations – The Applicants‟ Perspective, içinde Annulment of ICSID Awards (Eds. Gaillard and Banifatemi), Juris Publishing, New York, 2004.
• Anderson, Sarah – Grusky, Sara; Challenging Corporate Investor Rule, Institute for Policy Studies ve Food & Water Watch, Nisan 2007 (www.ips-dc.org).
• Arat, Tuğrul; Amerikan Hukuk Öğretiminde “Case Method”, AÜHF, Ankara, 1968.
• Aust, Anthony; Modern Treaty Law and Practice, Cambridge University Press, 2000.
• Aybay, Rona; Kamu Hizmeti ve Uluslararası Tahkim, Ekonomik Forum, 15 Ağustos, 1999.
• Bernasconi-Osterwalder; Nathalie; International Legal Framework on Foreign Investment, Background Paper prepared for the Fifth Ministerial Conference “Environment for Europe”, 23 Mayıs, 2003.
• Black Law Dictionary, West Group, 6. Bası, 1990.
• Blackaby, Nigel; Public Interest and Investment Treaty Arbitration, içinde International Commercial Arbitration: Important Contemporary Questions, International Council for Commercial Arbitration Congress Series No. 11, Kluwer Law International, 2003.
• Bradlow, Daniel D. / Escher, Alfred; Legal Aspects of Foreign Direct Investment (Eds. Bradlaw-Escher), Kluwer Law International, 1999.
• Collier, John / Lowe, Vaughan; The Setllement of Disputes in International Law – Institutions and Procedures, Oxford University Press, New York, 2000.
• Çal, Sedat; Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı Projesi Kapsamındaki Anlaşmaların Hukuki Yönden Değerlendirilmesi (bahsekonu makale, olumlu hakem raporuna istinaden SBFD‟nin 2008 yılı 4. sayısında yayımlanmak üzere 1 Eylül, 2008 tarihi itibarıyla Yayın Kurulunca kabul edilmiştir).
• Çal, Sedat; Türkiye‟de Kamu Hizmeti ve İmtiyazın Dönüşüm Öyküsü, TOBB Yayını, Mart 2008.
• Çal, Sedat; “Uluslararası Tahkim”: Olmalı mı, Olmamalı mı?, Dünya Gazetesi, 16 Temmuz, 1999.
• Çal, Sedat; “Uluslararası Tahkim” ya da Canbaz Nerede, Dünya Gazetesi, 8 Temmuz, 1999.
• D‟Agostino, Justin / Jones, Oliver; Energy Charter Treaty: a Step towards Consistency in International Investment Arbitration?, Journal of Energy & Natural Resources Law, Vol. 25, No. 3, 2007.
• Dezalay, Yves / Garth, Bryant G.; Dealing in Virtue: International Commercial Arbitration and the Construction of a Transnational Legal Order, The University of Chicago Press, 1996.
• Dolzer, Rudolf; National Treatment: New Developments, içinde OECD tarafından ICSID ve UNCTAD ile birlikte düzenlenen Sempozyum (“Making the Most of International Investment Agreements: A Common Agenda”), Paris, 12 Aralık, 2005.
• Dolzer, Rudolf / Schreuer, Christoph; Principles of International Investment Law, Oxford University Press, 2008.
• Dost, Süleyman; Yabancı Yatırım Uyuşmazlıkları ve ICSID Tahkimi, Asil Yayıncılık, Ankara, 2006.
• Dugan, Christopher F. / Wallace, Don Jr. / Rubins, Noah D. / Sabahi, Borzu; Investor-State Arbitration, Oxford University Press, 2000.
• Duran, Lûtfi; İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982.
• Foster, David; Umbrella Clauses– A Retreat from the Philippines?, International Arbitration Law Review, No. 9(4), 2006.
• Fox, Jason / Tott, Nicholas; The PFI Handbook, Jordan Publishing Limited, 1999.
• Franc, Susan D.; The Legitimacy Crisis in Investment Treaty Arbitration: Privatizing International Law Through Inconsistent Decisions, Fordham Law Review, Vol. 73, 2005.
• Gaillard, Emmanuel; Treaty-Based Jurisdiction: Broad Dispute Resolution Clauses, New York Law Journal, Volume 234, No. 68, 6 Ekim, 2005.
• Gaillard, Emmanuel; Use of General Principles of International Law in International Long-Term Contracts, International Business Lawyer, Mayıs 1999.
• Gal-Or, Noemi; NAFTA Chapter Eleven and the Implications for the FTAA: the institutionalization of investor status in public international law, içinde Transnational Corporations, Vol. 14, No. 2, Birleşmiş Milletler, Ağustos 2005.
• Garcia-Bolivar, Omar E.; International Law of Foreign Investment at a crossroads: the need to reform, (http://works.bepress.com/cgi/ viewcontent.cgi?article=1002&context=omar_garcia_bolivar).
• Gibson, Christopher S. – Drahozal, Christopher R; Iran-United States Claims Tribunal Precedent in Investor-State Arbitration, Journal of International Arbitration 23(6), 2006.
• Goldhaber, Michael D.; A “Completely Appalling” Decision, The American Lawyer: Focus Europe, Yaz 2004.
• Goldhaber, Michael D.; Big Arbitrations, The American Lawyer: Focus Europe, Summer 2003.
• Goldhaber, Michael D.; Wanted: A World Investment Court, The American Lawyer: Focus Europe, Yaz 2004.
• Gözler, Kemal; Res Iudicata‟nın Türkçesi Üzerine, AÜHFD, Yıl 2007, C. 56, Sy. 2.
• Guasch, Luis J.; Granting and Renegotiating Infrastructure Concessions – Doing It Right, World Bank Institute, 2004.
• Gülan, Aydın; Kamu Hizmetinin Dönüştürücü Etkisi Karşısında Tahkimin Geleceği, içinde Hukuk-Ekonomi Perspektifinden Uluslararası Tahkim ve Kamu Hizmeti (Ed. Ali Ulusoy), Liberte Yayınları, Ekim 2001.
• Gülan, Aydın / Berkarda, Kemal; İdare Hukukunda Gerçekleşen Köklü Değişimler, içinde Danıştay ve İdari Yargı Günü 134. Yıl Sempozyumu, Danıştay Yayını, 2002.
• Günday, Metin; İdare Hukuku, İmaj Yayıncılık, 8. Baskı, Ankara, 2003.
• Günday, Metin; Uluslararası Tahkim Alanında Türkiye‟de Gerçekleştirilen Yasal Düzenlemeler, içinde Ekonomik İstikrar, Büyüme ve Yabancı Sermaye, TCMB Yayını, Ankara, 2001.
• Günuğur, Haluk; İdari Sözleşmeler ve Uluslararası Tahkim Paneli, TBB Yayını, Ankara, 16 Temmuz, 1999.
• Harten, Gus Van; Investment Treaty Arbitration and Public Law, Oxford University Press, New York, 2007.
• Hildyard, Nicholas - Muttitt, Greg; Turbo-Charging Investor Sovereignity: Investment (www.thecornerhouse.org.uk/pdf/document/HGAPSA.pdf). and Corporate Colonialism
• International Investment Law: A Changing Landscape (A Companion Volume to International Investment Perspectives), OECD Yayını, 2005.
• Investor-State Disputes Arising from Investment Treaties: A Review, içinde UNCTAD Series on International Investment Policies for Development, Birleşmiş Milletler Yayını, Cenevre, 2005.
• İslamoğlu, Abdürrahim; Privatization and Build-Operate-Transfer (Özal Formula), Beril Yayınları, İstanbul, 2001.
• Kalpsüz, Turgut; içinde Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi? – II, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1999.
• Kelsey, D. Arthur; The Architecture of Judicial Power – Appellate Review and Stare Decisis (The Judges‟ Journal adlı dergide (Vol. 45, No. 2, Bahar 2006) yayımlandığı belirtilmektedir) (http://euro.ecom.cmu.edu/ program/law/08-732/Courts/architectjudicialpwr.pdf).
• Kurtz, Jürgen; A General Investment Agreement in the WTO? Lessons from Chapter 11 of NAFTA and the OECD Multilateral Agreement on Investment, UPJIEL, Vol. 23, No. 4, Kış 2002.
• Legum, Barton; Defining Investment and Investor: Who is Entitled to Claim?, içinde OECD tarafından ICSID ve UNCTAD ile birlikte düzenlenen Sempozyum (“Making the Most of International Investment Agreements: A Common Agenda”), Paris, 12 Aralık, 2005.
• Leubuscher, Susan; The Privatization of Justice: International Commercial Arbitration and the Redefinition of the State, The Socio-Legal Dynamics of Disputes (Convenor: Linda Mulcahy), Mres Birkbeck College pdf), 2 Haziran, 2003.
• Lew, Julian D. M. / Mistelis, Loukas A. / Kröll, Stefan M.; Comparative International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, 2003.
• Loibl, Gerhard; International Economic Law, içinde International Law, International Law (Ed. Malcolm D. Evans), Oxford University Press, 2003.
• Lowe Vaughan; Changing Dimensions of International Investment Law, University of Oxford Faculty of Law Legal Studies Research Paper Series, Working Paper No 4/2007, Mart 2007.
• Mann, Howard - Moltke, Konrad von - Peterson, Luke Eric - Cosbey, Aaron; IISD Model International Agreement on Investments for Sustainable Development: Negotiator‟s Handbook, IISD Yayını, 2. Baskı, Nisan 2006.
• Mann, Howard - Moltke, Konrad von; A Southern Agenda on Investment?: Promoting Development with Balanced Rights and Obligations for Investors, Host States and Home States.
• Mann, Howard; The Final Decision in Methanex v. United States: Some New Wine in Some New Bottles, IISD Yayını, Ağustos 2005.
• McLachlan, Campbell / Shore, Laurance / Weiniger, Matthew; International Investment Arbitration (Substantial Principles), (Ed. Mistelis), Oxford University Press, Haziran 2007.
• Mekay, Emad; Finance: Bias Seen in International Dispute Arbiters, IPS News, 19 Haziran, 2007 (http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews =38229).
• Merrils, John; The Means of Dispute Settlement, içinde International Law (Ed. Malcolm D. Evans), Oxford University Press, 2003.
• Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi? – II, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1999.
• Nas, Nesrin; Globalleşme Sürecinde Türkiye: Tahkim, içinde Hukuk- Ekonomi Perspektifinden Uluslararası Tahkim ve Kamu Hizmeti (Ed. Ali Ulusoy), Liberte Yayınları, Ekim 2001.
• OECD Sekretaryası, Improving the System of Investor-State Dispute Settlement: An Overview, içinde OECD tarafından ICSID ve UNCTAD ile birlikte düzenlenen Sempozyum (Making the Most of International Investment Agreements: A Common Agenda), Paris, 12 Aralık, 2005.
• Okuyucu-Ergün, Güneş; Tahkimde Ceza Hukuku Sorunları, TBB Dergisi, Sy. 70, Mayıs-Haziran 2007.
• Onaner, Mehmet; Türkiye‟de Yabancı Sermaye Mevzuatı ve Yatırımları, içinde Ekonomik İstikrar, Büyüme ve Yabancı Sermaye, TCMB Yayını, Ankara, 2001.
• Onar, Sıddık Sami; İdare Hukukunun Umumi Esasları, C. 1, 3. Bası, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1966.
• Ormanoğlu, Burhan; Yabancı Sermaye Yatırımlarına İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümünde Uluslararası Tahkim, Devlet Bütçe Uzmanlığı Araştırma Raporu, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, Mart 2004.
• Özay, İl Han; Günışığında Yönetim, Filiz Kitabevi, İstanbul, Ekim 2004.
• Parra, Antonio R.; The Development of the Regulation and Rules of the International Centre for Settlement of Investment Disputes, ICSID Review: Foreign Investment Law Journal (Enerji Şartı Sekreteryası (“Energy Charter Secretariat”)‟nın 20 Ekim, 2006 tarihli Yatırım Grubu toplantısında yapılan sunum).
• Paulsson, Jan; Avoiding Unintended Consequences, içinde Appeals Mechanism in International Investment Disputes, (Eds. Karl P. Sauvant / Michael Chiswick-Patterson), Oxford University Press, New York, 2008, s. 263, 264.
• Paulsson, Jan; Indirect Expropriation: Is the Right to Regulate at Risk?, içinde OECD tarafından ICSID ve UNCTAD ile birlikte düzenlenen Sempozyum (Making the Most of International Investment Agreements: A Common Agenda), Paris, 12 Aralık, 2005.
• Peterson, Luke Eric; Bilateral Investment Treaties and Development Policy- Making, IISD Yayını, Kasım 2004.
• Peterson, Luke Eric; Emerging Bilateral Investment Treaty Arbitration and Sustainable Development, 2003 (www.iisd.org/pdf/2003/trade_bits_ disputes.pdf).
• Rowat, Malcolm D.; Multilateral Approaches to Improving the Investment Climate of Developing Countries: The Cases of ICSID and MIGA, Harvard International Law Journal, Vol. 33, No. 1, Kış 1992.
• Salacuse, Jeswald W.; BIT by BIT: The Growth of Bilateral Investment Treaties and Their Impact on Foreign Investment in Developing Countries, The International Lawyer, Vol. 24, No. 3, Sonbahar 1990.
• Schreuer, Christoph H.; The ICSID Convention: A Commentary, Cambridge University Press, 2001.
• Schreuer, Christoph H.; The World Bank/ICSID Dispute Settlement Procedures, s. 4 (www.oecd.org/dataoecd/47/25/2758044.pdf).
• Schreuer, Christoph; Diversity and Harmonization of Treaty Interpretation in Investment Arbitration, 7 Şubat, 2006 (http://www.univie.ac.at/intlaw/ pdf/cspubl_85.pdf ).
• Schreurer, Christoph; A Decade of Increasing Awareness of Investment Arbitration and Intensive Activity: an Assessment, 12 Aralık, 2005, Paris (www.oecd.org/dataoecd/5/54/36055388.pdf).
• Shany, Yuval; The Competing Jurisdictions of International Courts and Tribunals, Oxford University Press, 2004.
• Smit, Hans; When Is A Government Bound By A Contract, Including An Arbitration Clause, It Did Not Sign?, Arbitral & Judicial Decisions, içinde The American Review of International Arbitration, Vol. 16, No. 2, 2005.
• Soloway, Julie; NAFTA‟s Chapter 11: Investor Protection, Integration and the Public Interest, Choices, IRPP, Vol. 9, No. 2, Şubat 2003.
• Sornarajah, M.; (bir tahkim davasındaki tanık ifadesi) (http://ita.law.uvic.ca/documents/sornarajah_affidavit.pdf).
• Sornarajah, M; The International Law on Foreign Investment, Cambridge University Press, 2. Bası, 2004.
• Soysal, Mümtaz – Ertuğrul, İlter; Kamu Hizmeti ve Tahkim, MD, C. 23, Sy. 217, 1999.
• Şanlı, Cemal; Yatırım Uyuşmazlıklarının Hallinde Tahkim Usulü ve Karşılaşılan Sorunlar, içinde Altyapı Projelerine Özel Sektörün ve Yabancı Sermayenin Katılımında İmtiyaz Hakkı ve Uluslararası Tahkim Açısından Ortaya Çıkan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Paneli, Ankara Sanayi Odası (ASO) Yayını, 1998.
• Şanlı, Yeliz; Elektrik Piyasası ya da Elektrik Kamu Hizmeti, MD, C. 26, Sy. 254, Bahar 2007.
• Thirlway, Hugh; The International Court of Justice, içinde International Law (Ed. Malcolm D. Evans), Oxford University Press, 2003.
• Tollefson, Chris; NAFTA‟s Chapter 11: The Case for Reform, Choices, IRPP, Vol. 9, No. 2, Şubat 2003.
• Ulusoy, Ali; Elektrik Dağıtım Özelleştirmelerine Hukuki Bakış, Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) Yayını, Ankara, Haziran 2005.
• Ulusoy, Ali; Kamu Hizmeti İncelemeleri, Ülke Kitapları, Eylül 2004.
• Ulusoy, Ali; Yeni Anayasal Durumda Kamu Hizmeti ve Kamu Hizmetlerinin Görülüş Usülleri Kavramları, içinde Hukuk-Ekonomi Perspektifinden Uluslararası Tahkim ve Kamu Hizmeti (Ed. Ali Ulusoy), Liberte Yayınları, Ekim 2001.
• Van Aaken; Anne; Perils of Success? The Case of International Investment Protection, University of St. Gallen Law School, Law and Economics Research Paper Series, Working Paper No. 2007-29.
• Walde, Thomas / Sabahi, Borzu; “Compensation, Damages, and Valuation in International Investment Law”, Vol. 4, No. 6, Kasım 2007.
• Walde, Thomas W.; Investment Arbitration Under the Energy Charter Treaty, Conference on Energy-Arbitration, Gulf Arbitration Centre, Ekim 1998.
• Yannaca-Small, Katia; Improving the System of Investor-State Dispute Settlement: An Overview, OECD Working Papers on International Investment, No. 2006/1, Şubat 2006.
• Yannaca-Small, Katia; Interpretation of the Umbrella Clause in Investment Agreements, OECD Working Papers on International Investment, No. 2006/3, Ekim 2006.
• Yannaca-Small, Katia; Transparency and Third Party Participation in Investment-State Dispute Settlement Procedures, OECD Working Papers on International Investment, No. 2005/1, Nisan 2005.
• Zabunoğlu, Yahya; Önsöz, içinde Sedat Çal, Türkiye‟de Kamu Hizmeti ve İmtiyazın Dönüşüm Öyküsü, TOBB, Mart 2008.
• Türkiye‟nin Taraf Olduğu Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmaları‟nın İçeriği ve İşlevleri, Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Yayını (tarihsizdir) (http://www.hazine.gov.tr/irj/go/km/docs/documents/Hazine%20Web/ %c4%b0statistikler/Uluslararas%c4%b1%20Do%c4%9frudan%20Yat %c4%b1r%c4%b1m%20%c4%b0statistikleri/Di%c4%9fer/yktk_anlas malari.pdf).
• Anayasa Mahkemesi‟nin 9 Aralık, 1994 tarih ve E.1994/43, K.1994/42-2 sayılı kararı (24 Ocak, 1995 tarih ve 22181 tarihli RG‟de yayımlanmıştır).
• Danıştay 1. Dairesi‟nin 24 Eylül, 1992 tarih ve Esas No: 1992/232, Karar No: 1992/294 sayılı kararı.