ROMA HUKUKUNDA HAKSIZ FİİL VE SUÇ İLİŞKİSİ IŞIĞINDA TAZMİNATIN CEZALANDIRICI FONKSİYONU

Yıl 2020, Cilt: 69 Sayı: 2, 835 - 868, 28.12.2020

Talya Şans Uçaryılmaz Haluk Emiroğlu

https://doi.org/10.33629/auhfd.848715

Cited By: 4

Öz

Roma hukukunda haksız fiil ve suç ilişkisi, özel hukuk ve kamu hukukunun iç içe geçtiği özel bir yapıya işaret eder. Roma hukukunda suçlar, kamu suçlarını ifade eden crimina /delicta publica ve özel hukuka ilişkin haksız fiilleri karşılayan delicta privata olarak iki farklı rejime tabi olmuşlardır. Delicta privata bakımından, suç karşılığı öngörülen ceza hem failin cezalandırılmasına hem de zarar gören kişinin zararının giderilmesine yönelmiştir. Zamanla haksız fiil-suç ilişkisinin netleşmesi, haksız fiiller bakımından tazminatın cezalandırıcı fonksiyonunu kaybetmesine neden olmuş; haksız fiiller sonucu öngörülen tazminat sadece zarar görenin malvarlığında status quo ante sağlama amacına odaklanmıştır. Öte yandan çağımız hukuki paradigması Roma hukukuna dönüşe işaret etmektedir. Bugün Kıt’a Avrupası hukukunda “özel hukuk cezası” kurumunun, özellikle rekabet hukuku ya da fikri ve sınai mülkiyet hukuku bakımından kabul edilmeye başlandığı görülmektedir. Özel hukuk cezalarının hukuki niteliğinin anlaşılması ise, haksız fiil ve suç kavramlarının tarihsel bir değerlendirmeye tabi tutulmasını gerektirmektedir. Gelecekte Kıt’a Avrupası hukuku bakımından daha da yaygınlaşacağı öngörülen özel hukuk cezaları, Roma hukukunun hukuk ve ekonomi öğretisini ne denli içselleştirdiğinin bir kanıtıdır.

Anahtar Kelimeler

Delictum, Haksız fiil, Özel Hukuk Cezası, Roma Hukuku, Suç

The Punitive Function of Compensation in Roman Law in the Light of Tort-Crime Relationship

Öz

Tort-crime relationship in Roman law refers to a special structure in which private and public law are entangled. Crimes in Roman law were subjected to two different regimes: As crimina/delicta publica that suggested public crimes and as delicta privata that corresponded to torts in private law. The punishment as a response of a private delict aimed both for the punishment of the offender and for the compensation of the loss of the injured party. As tort-crime relationship became clearer with time, compensation in tort law lost its punitive function and started to focus to provide status quo ante in the wealth of the sufferer. Nevertheless the contemporary legal paradigm indicates a return to Roman law. Today, it is seen that the concept of “punitive damages” started to be adopted by Continental European Law, especially in terms of competition law and intellectual and industrial property law. Understanding the legal characteristics of the punitive damages, requires a historical analysis of the tort-crime relationship. Punitive damages that are predicted to be applicable in wider areas in the future in Continental European Law, are a living prof that Roman law has internalized the doctrine of law and economics.

Anahtar Kelimeler

Crime, Delictum, Punitive Damages, Roman law, Tort

Kaynakça

• Akıncı, Şahin:Roma Borçlar Hukuku, Konya: Seyram, 9. Baskı, 2018.
• Arangio-Ruiz,Vincenzo:Istituzioni di Diritto Romano, Napoli: Dott. Eugenio Jovene, 14. Edizione, 2012.
• Arnold, Baron, Buckland, William, W. ve McNair, Duncan.:Roman Law and Common Law,Cambridge: Cambridge University Press, 1931.
• Bauman, Richard, A.:Crime and Punishment in Ancient Rome, London: Routledge, 2012.
• Bentham,Jeremy:Introduction to the Principles of Morals and Legislation, New York: Hafner, 1948.
• Berger, Adolf:Encyclopedic Dictionnary of Roman Law, Philedelphia: American Philosophical Society, Vol. 43, 1980.
• Berki, Şakir: “Roma’da Borçların Kaynakları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 7, Sayı : 3-4, Yıl: 1950, s. 378-413.
• Bojesen, Frederik, E.:A Manual of Grecian and Roman Antiquities, New York: Appleton, 1849.
• Brégi, Jean François:Droit Romain Les Obligations, Paris: Ellipses, 2006.
• Buckland, William, W.:A Manuel of Roman Private Law, Cambridge: Cambridge University Press, 2. Edition, 1953.
• Burdese, Alberto: Manuale Di Diritto Privato Romano, Torino: UTET, 1962.
• Centel, Nur. Çakmut, Özlem. Zafer, Hamide:Türk Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul: Beta Yayınevi, 10. Bası, 2017.
• Daube, David:On the Third Chapter of Lex Aquilia, London: 1936.
• Delogu, Tullio. (Çev: Arsoy, Yüksel): “Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 6 Nisan 1984 Tarihli Konferansı.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 39, Sayı: 1-4, Yıl: 1982-1987.
• van Dongen, Emanuel:Contributory Negligence-A Historical and Comparative Study, Leiden: Martinus Hijhoff, 2014.
• Durkheim, Émile: Sosyoloji Dersleri,İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Erdoğmuş, Belgin:Roma Borçlar Hukuku Dersleri, İstanbul: Der Yayınları, 3. Baskı, 2018.
• Foucault, Michel:Surveiller et Punir, Paris: Gallimard, 1975.
• Gönenç, F. İlçin:Haksız Fiil Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Roma Hukukundan Modern Hukuku Sorumluluk-I. Uluslar arası Sorumluluk Hukuku Sempozyumu, Ekim 2008, s. 13-28.
• Gül, İbrahim: ABD ve Türk Hukukunda Medeni Ceza, Ankara: Yetkin Yayınevi, 2015.
• Günal, Nadi,A.:Roma Medeni Usul Hukukunda Yargılama Süreci ve İstinaf, Ankara: Yetkin Yayınevi, 2007.
• Gürten, Kadir:Roma Hukukunda Hakkaniyet (Aequitas), Ankara: Adalet Yayınevi, 2008.
• Gürzumar, Osman, B.:Zorunlu Unsur Doktrinine Dayalı Sözleşme Yapma Yükümlülüğü, Ankara: Seçkin Yayınevi, 2006.
• Hall, Jerome:General Principles of Criminal Law, New Jersey: Clark The Lawbook Exchange, 2005.
• Harries, Jill:Law and Crime in the Roman World, Cambridge:Cambridge University Press, 2007.
• Hausmaninger, Herbert ve Selb, Walter:Römisches Privatrecht, Wien: Böhleau, 9. Auflage, 2001.
• Honsell, Heinrich, Isenring Bernhard ve Kessler, Martin, A.: Schweizerisches Haftpflichtrecht, Zurich: Schultess, 5. Auflage, 2013.
• Karadeniz Çelebican, Özcan:Roma Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi, 17. Bası, 2014.
• Karayalçın, Yaşar: “Türk Hukukunda Şeref ve Haysiyetin Korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1, Yıl: 1962, s. 251-275.
• von Jhering, Rudolf: Der Kampf ums Recht ,Wien: Manz, 1872.
• Jörs, Paul, Kunkel, Wolfgang ve Wenger, Leopold:Römisches Recht, Heidelberg: Springer, 3. Auflage, 1949.
• Kaser, Max.:Das Altrömische Ius, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1949.
• Klinck, Robert, A.:“The Punitive Damage Debate”, Harvard Journal on Legislation, Vol:38 , Yıl: 2001, s. 469-485.
• Koçhisarlıoğlu, Cengiz:Haksız Eylem Kusuru, Ankara: 1990.
• Koçhisarlıoğlu, Cengiz.: “Objektif Sorumluluğun Genel Teorisi”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, Yıl: 1984, s. 175-303.
• Kunkel, Wolfgang:Untersuchungen zur Entwicklung des romischen Kriminalverfahrens in vorsullanischer Zeit, München: 1962.
• Lintott, Andrew (ed. Johnston, David):“Crime and Punishment”, The Cambridge Companion of Roman Law, New York: Cambridge University Press, 2015, s. 301-332.
• Mayrand, Albert:“Abuse of Rights in France and Quebec”, Louisiana Law Review, Cilt:: 34, Yıl: 1973-1974, s. 993-1016.
• Mélin, François:Droit des Obligaitons, Paris: LGDJ, 2006.
• Mommsen, Theodor:Römisches Strafrecht, Leipzig: Dunckler & Humblot, 1899.
• Monier, Raymond.:Manuel Élémentaire de Droit Romain, Tome II, Paris: Domat Montchrestien, 1947.
• Mousourakis, George:The Historical and Constitutional Context of Roman Law, London: Routledge, 2017.
• Nicholas, Barry: An Introduction to Roman Law, Oxford: Clarendon Law Series, 1962.
• Oğuzman, Kemal, M. ve Öz, Turgut:Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 14. Bası, 2018.
• Özden Merhacı, Selin:Karşılaştırmalı Hukukta Cezalandırıcı Tazminat (Punitive Damages), Ankara: Yetkin Yayınevi, 2013.
• Peschke, Seldağ Güneş:Roma Hukukundan Günümüze Kişilik Haklarının Korunması (Iniuria), Ankara: Yetkin Yayınevi, 2014.
• Polinsky, Mitchell, A. ve Shavell, Steven: “Punitive Damages An Economical Analysis”, Harvard Law Review,Vol: 111, Yıl: 1997, s. 869-962.
• Pugliese, Giovanni:Istituzioni di Diritto Romano, Torino: Giappichelli, 3. Edizione, 1994.
• Radin, Max:“Fraudulent Conveyances at Roman Law”, Virginia Law Review, Vol: 18, No: 2. 1931.
• Rado, Türkan:Roma Hukuku Dersleri: Borçlar Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2006.
• Ristea. Ion.:“The Roman System of Criminal Justice: The role of Law in Roman Trials”, Contemporary Readings in Law and Social Justice, Yıl: 2011, Vol: 3, s. 146-152.
• Robaye, René:Le Droit Romain, Louvain: Academica, 5. édition, 2016.
• Robinson, Olivia, F.:The Criminal Law of Ancient Rome, London: Duckworth, 1995.
• Sales, James, B. ve Cole, Kenneth, B.: Punitive Damages: “A Relic That Has Outlived Its Origins”, Vanderbilt Law Review, Vol: 37, Yıl: 1984, s. 117-1175.
• Sanders, Henry, A.:The Works of Theodore Mommsen, Classical Journal, University of Michigan. Michigan: 1917.
• Schultz, David ve Vile, John, R.:The Encyclopedia of Civil Liberties in America, London: Routledge, 2015.
• Shumway, Edgar, S.:“Some View Points of Roman Law Prior to the Twelve Tables”, The American Law Register., Yıl: 1898-1907, Vol: 50, No: 2, s. 97-104.
• Schwenzer, Ingeborg:Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil, Bern: Stämfli, 7. Auflage, 2016.
• Sonntag, Esther, J.:Punitive Damages in Ancient Rome and Contemporary American Tort Law, University of Georgia, 1996.
• Söğütlü Erişgin, Özlem ve Karakaş, Fatma Tülay:“Tarihsel Açıdan Malvarlığı Zararı ve Bu Zararın Belirlenmesi”, Bankacılık ve Ticaret Hukuku Araştırmaları Dergisi, Cilt: 23, Sayı:3, Yıl: 2006, s.157-181.
• Strachan-Davidson, J. Leigh: “Mommsen’s Roman Criminal Law”, The English Historical Review, Vol: 16, No: 62, Yıl. 1901, s. 219-291.
• Talamanca, Mario:Elementi di Diritto Privato Romano, Milano: Giuffré, 2001.
• Tahiroğlu, Bülent: Roma Borçlar Hukuku, İstanbul: Der Yayınevi, 2016.
• Tahiroğlu, Bülent: Iniuria,İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1969.
• Tamer, Diler:Augustus Çağında Cinsel Suçlar, İstanbul: Homer Kitabevi, 2007.
• Tercier, Pierre ve Pichonnaz, Pascal:Le Droit des Obligations, Zurich: Schultess, 5e édition, 2012.
• Toroslu, Nevzat ve Toroslu, Haluk:Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Savaş Yayınevi, 24. Baskı, 2018.
• Türkoğlu, Halide Gökçe:“Roma Hukukunda Humanitas ile Maiestas Populi Romani Arasındaki Bağlantı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, No: 24, Eylül-Ekim 2011/96, s. 229-268.
• Uçaryılmaz, Talya: Bona Fides(Dürüstlük Kuralı), Ankara: Yetkin Yayınevi, 2019.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku: Tarihi Giriş-Kaynaklar-Umumi Mefhumlar-Hakların Himayesi, İstanbul: Fakülteler Yayınevi, 1984.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku Lügatı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1983.
• Villey, Michel.: Le Droit Romain, Paris: Puf, 2012