Döviz Kuru Yansıma Etkisinin ARDL, FMOLS, DOLS ve CCR Yöntemleriyle Tahmini: Türkiye Örneği (2006-2022)

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 517 - 536, 04.07.2023

Sefa Özbek

https://doi.org/10.18037/ausbd.1171844

Cited By: 5

Öz

Bu çalışmada temel iki amaç gözetilmektedir. Bunlardan birincisi Türkiye ekonomisinde açık enflasyon hedeflemesi rejiminin benimsendiği dönemde döviz kuru yansıma etkisinin ARDL sınır testi yaklaşımıyla kısa ve uzun dönem değerlerini tespit etmektir. İkincisi FMOLS, DOLS ve CCR tahmin yöntemleri ile uzun dönem yansıma etkisinin tespit edilerek sonuçların güvenirliliğinin ortaya konulmasıdır. Bu amaçlar doğrultusunda Türkiye ekonomisine ait 2006:Ç1-2022:Ç3 dönemi çeyreklik enflasyon ve nominal döviz kuru verileri ile döviz kuru yansıma etkisi incelenmektedir. Ampirik bulgular kısa dönemde döviz kuru yansıma etkisinin %7 seviyelerinde, uzun dönemde ise yaklaşık %22 seviyelerinde gerçekleştiğini göstermektedir. Uzun dönem tahmininde hem ARDL hem de FMOLS, DOLS ve CCR yöntemlerinin benzer sonuçlar ortaya koyduğu elde edilmektedir. Bu sonuç, elde edilen etkinin güvenirliliğini artırmaktadır. Türkiye ekonomisi için elde edilen bulgular, döviz kuru yansıma etkisinin uzun dönemde kısa döneme kıyasla daha yüksek olduğunu göstermektedir. Ara malı ve yatırım malında yüksek ithal girdi oranlarına sahip olan Türkiye’nin sürdürülebilir makroekonomik denge için döviz kuru oynaklığını giderici politikalar uygulaması ve yansıma etkisinin olumsuz etkilerini en aza indirmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, Enflasyon, Yansıma Etkisi, Zaman Serisi Modelleri, Türkiye

Estimation of the Exchange Rate Pass-Throuhg Effect by Using the ARDL, FMOLS, DOLS and CCR Approaches: The Case of Turkey (2006-2022)

Öz

Two main objectives are pursued in this study. The first of these is to determine the short- and long-term values of the exchange rate reflection effect with the ARDL bounds test approach during the period when the open inflation targeting regime was adopted in the Turkish economy. The second is to determine the long-term reflection effect using FMOLS, DOLS and CCR estimation methods and to determine the reliability of the results. In accordance with these purposes, the exchange rate reflection is examined with the quarterly data of inflation and nominal exchange rate for the period 2006:Q1-2022:Q3 of Turkish economy. Empirical findings show that the effect of exchange rate reflection on the short term is realized at the levels of 7% and in the long term at the levels of about 27%. It is obtained that both ARDL and FMOLS, DOLS and CCR methods show similar results in long-term estimation. This result increases the reliability of the effect obtained. The findings obtained for the Turkish economy show that the impact of exchange rate reflection is higher in the long term compared to the short term. Turkey, which has high import input rates in intermediate goods and investment goods, needs to implement policies that decouple exchange rate volatility and minimize the negative effects of the reflection effect for sustainable macroeconomic balance.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Inflation, Pass-Through Effect, Time Series Models, Türkiye

Kaynakça

• Acar Balaylar, N. (2011). Reel döviz kuru istihdam ilişkisi: Türkiye imalat sanayi örneği. Sosyoekonomi, 16(16), 137-160. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/197711
• Akat, A. S. (2019). İhracatta ithalat. İktisat ve Toplum Dergisi, 101, 7-13. Erişim adresi: http://www.iktisatvetoplum.com/wp-content/uploads/2019/03/%C4%B0TD-101-Asaf-Sava%C5%9F-Akat.pdf
• Akdemir, S. ve Özçelik, M. (2018). Döviz kurlarının yurtiçi fiyatlara geçiş etkisi: Türkiye ekonomisi 2003-2017 dönemi uygulaması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(1), 35-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/529337
• Akkoç, U., ve Yücel, E. (2017). Türkiye’de döviz kuru geçişkenliğinin asimetrik davranışı. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 903-911. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1124124
• Akyazı, H. ve Ekinci, A. (2009). Enflasyon hedeflemesi, büyüme ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Bankacılar Dergisi, 68, 3-19. Erişim adresi: https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/Arastirma_ve_Raporlar/enflasyon_hedeflenmesi.pdf
• Altuntaş, M., Pazarcı, Ş. ve Kılıç, E. (2021). Türkiye’de döviz kuru geçiş etkisinin incelenmesi: Dönemler arası bir karşılaştırma, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(43), 1453-1460. doi: 10.31589/JOSHAS.705
• Arat, K. (2003). Türkiye’de optimum döviz kuru rejimi seçimi ve döviz kurlarından fiyatlara geçiş etkisinin incelenmesi. The Central Bank of Turkey, Expert Thesis. Erişim adresi: https://www3.tcmb.gov.tr/kutuphane/TURKCE/tezler/kursadarat.pdf
• Arı, A. (2010). Dalgalanma korkusu ve döviz kuru geçiş etkisi. Journal of Yasar University, 17(5), 2832-2841. Erişim adresi: https://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2012/08/No17Vol5_2_Ari.pdf
• Aytekin, İ., Bayrakdar, S. ve Aksoy, E. (2023). Türkiye’de döviz kuru ile enflasyon arasındaki uzun ve kısa dönemli ilişkinin incelenmesi. Journal of Economic Policy Researches, 10(1), 87-112. doi: 10.26650/JEPR1114402
• Bal, H. ve Yetiz, F. (2016). Döviz Kurunun Yansıma Etkisi ve Yansıma Etkisinin Ölçülmesi: Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 11-26. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/413842
• Bal, H., Demiral, M. ve Yetiz, F. (2017). Döviz Kurunun Yurtiçi Fiyatlara Yansıması: OECD Ülkelerinden Bulgular. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 133-151. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/416127
• Barışık, S. ve Türk, M. M. (2020). Türkiye'de 2001 krizi sonrası enflasyon-büyüme etkileşimi. Third Sector Social Economic Review, 55(3), 2078-2093. doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.20.09.1418
• Berument, H. (2002). Döviz kuru hareketleri ve enflasyon dinamiği: Türkiye örneği. 1-15. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/4727671
• Camara, K., Siaw, F., Gilbert, K., Samuel, K., Emmanuel, A.A. ve Anokye, M. (2022). Asymmetric exchange rate pass-through to consumer prices in Ghana: evidence from EMD-NARDL approach. Hindawi Journal of Mathematics, 8, 9075263. doi: 10.1155/2022/9075263
• Choudhri, E. U., ve Hakura, D. S. (2006). Exchange rate pass through to domestic prices: does theinflationary environment matter?. Journal of international Money and Finance, 25(4), 614-639. doi: 10.1016/j.jimonfin.2005.11.009
• Çolak, Ö. F. ve Gökçe, A. (2021). Enflasyon hedeflemesi Türkiye uygulaması, Ankara: Efil Kitabevi. Erişim adresi: https://efilyayinevi.com/urun/enflasyon-hedeflemesi-kuram-ve-turkiye-uygulamasi/
• Damar, A.O. (2010). Türkiye’de döviz kurundan fiyatlara geçiş etkisinin incelenmesi, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, TCMB Piyasalar Genel Müdürlüğü, Ankara. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/08e328a2-8b8a-4e5b-a621-38846c996338/armaganonurdamar.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-08e328a2-8b8a-4e5b-a621-38846c996338-m3fBa8k
• Davidson, R., ve Mackinnon, J. G. (1993). Estimation and inference in econometrics. Oxford, Oxford University Press. Erişim tarihi: https://www.cambridge.org/core/journals/econometric-theory/article/abs/estimation-and-inference-in-econometricsrussell-davidson-and-james-g-mackinnon-oxford-university-press-1993/6C6B67F2E88B111941B746728373EA32
• Dilbaz Alacahan, N. (2011). Enflasyon, döviz kuru ilişkisi ve yansıma: Türkiye. Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 49-56. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/100746
• Durgun, A. (2018). Döviz kuru dalgalanmalarının enflasyon üzerindeki geçiş etkisi: Türkiye örneği. International Review of Economics and Management, 6(2), 117-137. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/618016
• Engle R.F. ve Granger, C.W.J. (1987). Co-integration and error correction: representation, estimation, and testing, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 55(2), 251-276. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/1913236
• Erdoğan, L., Tiryaki, A. ve Ceylan, R. (2018). Türkiye'de uzun dönem ekonomik büyümenin belirleyicilerinin ARDL, FMOLS, DOLS ve CCR yöntemleriyle tahmini. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36(4), 39-57. doi: 10.17065/huniibf.336371
• Ergin, A. (2015). Döviz kuru ve enflasyon arasındaki geçiş etkisi: Türkiye örneği. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 13-29. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/185186
• Flamini, A. (2003). CPI inflation targeting and exchange rate pass-through. Erişim adresi: http://econwpa.repec.org/eps/mac/papers/0306/0306017.pdf
• Gereziher, H. Y. ve Nuru, N. Y. (2023). Exchange rate pass-through to inflation in South Africa: is there non-linearity?. African Journal of Economic and Management Studies. Erişim adresi: https://www.emerald.com/insight/2040-0705.htm
• Güneş Ş. (2013). Türkiye’de kur rejimi uygulaması ve enflasyon ilişkisi üzerine bir analiz, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 65-77. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/69307
• Helali, K., Kalai, M., ve Boujelben, T. (2014). Exchange rate pass-through to domestic prices in Tunisia: A short and long run analysis. MPRA Paper. Erişim adresi: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/62204/1/MPRA_paper_62204.pdf
• Hyder, Z. ve Shah, S. (2004). Exchange rate pass-through to domestic prices in Pakistan, State Bank of Pakistan Working Paper. Erişim adresi: https://econwpa.ub.uni-muenchen.de/econ-wp/mac/papers/0510/0510020.pdf
• İnançlı, S. ve Akı, A. (2022). Türkiye’de enerji ithalatı ile cari açık ilişkisinin 2010-2019 dönemi için ampirik analizi. Business & Management Studies: An International Journal, 10(1), 120-131. doi: 10.15295/bmij.v10i1.1952
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and inference on cointegration-with applications to the demand for money, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210. doi: 10.1111/j.1468-0084.1990.mp52002003.x
• Kara, H. ve Öğünç, F. (2005). Exchange rate pass-through in Turkey: it is slow, but is it really low?. Central Bank of the Republic of Turkey, 5(10). Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/EN/TCMB+EN/Main+Menu/Publications/Research/Working+Paperss/2005/05-10
• Kara, H. ve Sarıkaya, Ç. (2021). Enflasyon’da çift haneli yıllar: Döviz kuru geçişkenliği güçleniyor mu?. İktisat ve Toplum, 133, 13-26. Erişim adresi: https://iktisatvetoplum.com/enflasyonda-cift-haneli-yillar-doviz-kuru-geciskenligi-gu%CC%88cleniyor-mu-hakan-kara-cagri-sarikaya/
• Kara, H. ve Öğünç, F. (2012). Döviz kuru ve ithalat fiyatlarının yurt içi fiyatlara etkisi. İktisat İşletme ve Finans, 1-20. Erişim adresi: http://www.iif.com.tr/index.php/iif/article/view/iif.2012.317.3396
• Kara, H., ve Öğünç, F. (2008). Inflation targeting and exchange rate pass-through: The Turkish experience. Emerging Markets Finance and Trade, 44(6), 52-66. doi: 10.2753/REE1540-496X440604
• Karahan, Ö. ve Gencür, A. S. (2019). Döviz kuru geçişkenliği ve merkez bankası politikaları. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 381-387. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/902940
• Kaya, H., ve Soybilgen, B. (2019). Ana harcama grupları için döviz kuru geçişkenliği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 56(648), 55-68. Erişim adresi: http://www.ekonomikyorumlar.com.tr/files/articles/1568119468.pdf
• Kayhan, S., Bayat, T. ve Koçyiğit, A. (2013). Enflasyon hedeflemesi rejiminde öğrenme süreci ve asimetri: markov switching yaklaşımı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 191-212. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/65433
• Kenen, P. B. ve Pack, C. (1994). Exchange rates, domestic prices, and the adjustment process. Peter B. Kenen (ed.), Exchange Rates and The Monetary System içinde, 275-309. Erişim adresi: https://www.e-elgar.com/shop/gbp/exchange-rates-and-the-monetary-system-9781852789435.html
• Kiptui, M., Ndolo, D. ve Kaminchia, S. (2005). Exchange rate pass-through: to what extent do exchange rate fluctuations affect ımport prices and ınflation in Kenya?. Central Bank of Kenya Working Paper, No.1. Erişim adresi: https://www.scirp.org/(S(lz5mqp453edsnp55rrgjct55.))/journal/paperinformation.aspx?paperid=113641
• Korkmaz, S. ve M. Bayır (2015). Döviz kuru dalgalanmalarının yurtiçi fiyatlara etkisi. Niğde Üniversitesi, İİBF Dergisi, 8(4), 69-85. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/185180
• Leiderman, L. (1993). Inflation and disinflation: The Israeli experiment, ABD: University of Chicago Press. Erişim adresi: https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=97XSW9XlmWkC&oi=fnd&pg=PR9&dq=Leiderman,+L.+(1993).+Inflation+and+disinflation:+The+Israeli+experiment,+AND:+University+of+Chicago+Press.&ots=RvcLVtyH2x&sig=xiX-Lbe5r1MSqzhurm73kURZryc&redir_esc=y#v=onepage&q=Leiderman%2C%20L.%20(1993).%20Inflation%20and%20disinflation%3A%20The%20Israeli%20experiment%2C%20AND%3A%20University%20of%20Chicago%20Press.&f=false
• Loloh, F. W. (2014). Exchange rate pass-through in Ghana. Staff Working Papers. Erişim adresi: https://www.bog.gov.gh/wp-content/uploads/2019/07/exchange-rate-pass-through-in-Ghana.pdf
• Lütkepohl, H. (1993). Introduction to Multiple Time Series Analysis, Springer-Verlag, Berlin, 545. Erişim adresi: https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=COUFCAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR4&dq=L%C3%BCtkepohl,+H.+(1993).+Introduction+to+Multiple+Time+Series+Analysis,+Springer-Verlag,+Berlin,+545&ots=wG8HbwXQGs&sig=yl1_NokN9rSOm_q_VWFTdRsJ8TM&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
• Maki, D. (2012). Tests for cointegration allowing for an unknown number of breaks. Economic Modelling, 29(5), 2011-2015. doi: 10.1016/j.econmod.2012.04.022
• Oğul, B. (2022). BRICS-T ülkelerinde döviz kuru geçiş etkisi: panel eşbütünleşme testi. Antalya Bilim Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 83-92. doi: 10.54969/abuijss.1087251
• Oğul, B. (2022). Vergi yükü ve ekonomik büyüme ilişkisi. Ed. Şahin Karabulut, Gazi Kitabevi, Ankara. Erişim adresi: https://www.kitapyurdu.com/kitap/ampirik-yontemlerle-iktisadi-ve-finansal-cozumlemeler/611249.html
• Oh, C-O., (2005). The contribution of tourism development to economic growth in the Korean economy. Tourism Management, 26, 29-44. doi: org/10.1016/j.tourman.2003.09.014
• Özata, E. (2019). Türkiye’de döviz kuru geçişkenliğinin asimetrik analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 213-232. doi: 10.17494/ogusbd.672820
• Özçiçek, Ö. (2007). Türkiye’de ekonomik krizler ve döviz kuru enflasyon ilişkisi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 71-80. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/287523
• Özmen, E. (2021). Yükselen piyasalarda para politikasının son yıllardaki değişimi. İktisat ve Toplum, 127, 20-28. Erişim adresi: https://iktisatvetoplum.com/yu%CC%88kselen-piyasalarda-para-politikasinin-son-yillardaki-degisimi-d-filiz-unsal/
• Öztürk, E. ve Oktar, S. (2017). Kalkınma gelir eşitsizliği ilişkisi: Türkiye örneği . Akademik Hassasiyetler, 4(8), 101-123. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/394624
• Park, J. (1992), Canonical cointegrating regressions. Econometrica, 60, 119-143. doi: 10.2307/2951679
• Pata, U. K., Yurtkuran, S. ve Kalça, A. (2016). Türkiye’de enerji tüketimi ve ekonomik büyüme: ARDL sınır testi yaklaşımı. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(2), 255-271. doi: 10.14780/muiibd.281411
• Peker, O. ve Görmüs, Ş. (2008). Türkiye’de döviz kurunun enflasyonist etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(2), 187-202. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/194740
• Pesaran, M. H., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships, Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326. doi: 10.1002/jae.616
• Phillips, P. C., ve Hansen, B. E. (1990). Statistical inference in ınstrumental variables regression with I (1) processes. The Review of Economic Studies, 57(1), 99-125. doi: 10.2307/2297545
• Polat, M. A. (2020). Döviz kuru ile enflasyon arasındaki geçişkenlik: Türkiye örneği. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 100-127. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1212959
• Ponomarev, Y., Trunin, P. ve Uluykaev, A. (2016). Exchange Rate Pass-Through in Russia. Journal Problems of Economic Transition, 58(1), 54-72. doi: 10.1080/10611991.2016.1162046
• Selim, S. ve Ayvaz Güven, E. T. (2014). Türkiye’de enflasyon, döviz kuru ve işsizlik arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1),127-145. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/69457
• Shu, C. ve Su, X. (2009). Exchange rate pass-through in China. China & World Economy, 17(1), 33-46. doi: 10.1111/j.1749-124X.2009.01129.x
• Stock, J. H. ve Watson, M. W. (1993). A Simple estimator of cointegration vectors in higher order ıntegrated systems. Econometrica, 61, 783-820. doi: 10.2307/2951763
• Şahbaz, A. ve Ceylan, A. (2022). Döviz kuru ve enflasyon oranı kıskacında portföy yatırımları: Türkiye üzerine ampirik bir analiz. Ed. Şebnem Taş, Ekin Yayınları, Bursa. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/366154345_DOVIZ_KURU_VE_ENFLASYON_ORANI_KISKACINDA_PORTFOY_YATIRIMLARI_TURKIYE_UZERINE_AMPIRIK_BIR_ANALIZ
• Taban, S. (2004). Döviz kuru rejimleri Türkiye’de bir istikrar politikası aracı olarak kullanılabilir mi?. Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 129-146. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/112987
• Tümtürk, O. (2017). Türkiye’de döviz kurlarının yurtiçi fiyatlara geçiş etkisi ve enflasyon hedeflemesi. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 837-855. doi: 10.18657/yonveek.371996
• Ünsal, D. F. (2021). Yükselen piyasalarda para politikasının son yıllardaki değişimi, İktisat ve Toplum, 127, 32-38. Erişim adresi: https://iktisatvetoplum.com/yu%CC%88kselen-piyasalarda-para-politikasinin-son-yillardaki-degisimi-d-filiz-unsal/
• Volkan, A., Saatçioğlu, C. ve Korap, V. (2007). Impact of exchange rate changes on domestic inflation: The Turkish experience. Ankara: Turkish Economic Association, Discussion Paper. Erişim adresi: https://www.econstor.eu/bitstream/10419/81633/1/557527694.pdf
• Yılmaz, K. Ç., Alptekin, V. ve Taş, T. (2016). Döviz kurundan fiyatlara geçiş etkisi: Türkiye örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 1-9. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1724835