Social Spatial Organization and Urban Collective Memory in the Process of Urbanization in Turkey (1923-2023)

Year 2024, Volume: 24 Issue: 2, 629 - 662, 27.06.2024

Feryal Ayşin Koçak Turhanoğlu

https://doi.org/10.18037/ausbd.1336716

Abstract

During the establishment of the Republic of Turkey as a modern nation-state, social and spatial organization policies reveal the goals of urbanization and industrialization. Public investments in Anatolia towards the construction of a national independent economy and the elimination of inequalities between regions have enabled the development of both agricultural and industrial production and cities. The capital Ankara has been the pioneer of the urbanization process with its modern urban planning and architecture, and the stable relationship/interaction established between urban space and social life has created the modern urban identity and culture. In this context, the historical, social and spatial accumulation and experience of the Republic has created a strong urban and collective memory. Today, while cities are being restructured with neoliberal urbanism implementations and conservative policies, the urban spaces of past periods, especially the heritage of the founding period of the Republic and Ankara's built environment, are undergoing transformation and destruction. This study examines Turkey's urbanization process (1923-2023) in the context of the relationship between urban space and social life in historical periods and aims to examine the continuity of urban collective memory in the process of change and transformation of urban spaces. The method of the study is based on the integrative literature review. In the process of restructuring cities, practices such as urban transformation, gentrification, deindustrialization lead to the social and spatial inequality and segregation, fragmentation of the urban fabric, loss of identity of cities and cause the urban collective memory to lose its historical continuity.

Keywords

Urbanization, Urban Space, Urban Collective Memory, Ankara

Türkiye’nin Kentleşme Sürecinde (1923-2023) Toplumsal Mekânsal Örgütlenme ve Kentsel Kolektif Bellek

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti’nin modern ulus-devlet olarak kuruluş sürecinde toplumsal ve mekânsal örgütlenme politikaları, kentleşme ve sanayileşme hedeflerini ortaya koymaktadır. Ulusal bağımsız ekonominin oluşturulması ve bölgeler arası eşitsizliklerin giderilmesine yönelik Anadolu’daki kamu yatırımları, hem tarım ve sanayi üretiminin hem de kentlerin gelişmesini sağlamıştır. Başkent Ankara, modern kent planlaması ve mimarisiyle kentleşme sürecinin öncüsü olmuş, kentsel mekân ile toplumsal yaşam arasında kurulan istikrarlı ilişki/etkileşim, modern kent kimliği ve kültürünü oluşturmuştur. Bu bağlamda Cumhuriyet’in tarihsel, toplumsal ve mekânsal birikim ve deneyimi, güçlü bir kentsel ve kolektif bellek yaratmıştır. Günümüzde, neoliberal şehircilik uygulamaları ve muhafazakârlaşma politikalarıyla kentler yeniden yapılandırılırken, geçmiş dönemlerin kentsel mekânları özellikle Cumhuriyet’in kuruluş dönemi mirası ve Ankara’nın yapılı çevresi, dönüşüm geçirmekte ve tahrip edilmektedir. Bu çalışma, Türkiye’nin kentleşme sürecini (1923-2023), tarihsel dönemlerde kentsel mekânla toplumsal yaşamın ilişkisi bağlamında ele almakta ve kentsel yapılı çevredeki değişim ve dönüşümlerin, kentsel kolektif hafızanın sürekliliğini nasıl etkilediğini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın yöntemi, bütünleştirici literatür taramasına dayanmaktadır. Kentlerin yeniden yapılandırılma sürecinde kentsel dönüşüm, soylulaştırma, sanayisizleştirme gibi uygulamalar, toplumsal ve mekânsal eşitsizlik ve ayrışmaya, kentsel dokunun parçalanmasına, kentlerin kimliksizleşmesine yol açmakta ve kentsel kolektif belleğin tarihsel sürekliliğini kaybetmesine neden olmaktadır.

Keywords

Kentleşme, Kentsel Mekân, Kentsel Kolektif Bellek, Ankara

References

• Akkar Ercan, M. (2016). ‘Evolving’ or ‘lost’ identity of a historic public space? The tale of Gençlik Park in Ankara. Journal of Urban Design, 22(4), 520-543. doi:10.1080/13574809.2016.1256192
• Altaban, Ö. (1997). Ulusal yönetimin ve toplumsallığın kurgulandığı bir başkent. Arredamento Dekorasyon, 3(90), 89-94.
• Altaban, Ö. (1998). Cumhuriyet’in kent planlama politikaları ve Ankara deneyimi. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 41-64). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Altınay, A. ve Nalçakan, M. (2021). Kişisel tanıklıklar bağlamında mekânsal okumalar ve değerlendirmeler: Bir bellek mekânı olarak Ankara Saraçoğlu Mahallesi. Ankara Araştırmaları Dergisi, 9(1), 1-34. doi:10.5505/jas.2021.54210
• Ayata, S. (1989). Toplumsal çevre olarak gecekondu ve apartman. Toplum ve Bilim 46(47), 101-127.
• Ayata, S. (2005). Yeni orta sınıf ve uydu kent yaşamı. D. Kandiyoti ve A. Saktanber (Der.). Kültür fragmanları: Türkiye’de gündelik hayat içinde (s. 37-56). İstanbul: Metis Yayınları.
• Aydın, S., Özsoy, E., Emiroğlu K. ve Türkoğlu Ö. (2005). Küçük Asya'nın bin yüzü: Ankara. Ankara: Dost Yayınları.
• Bali, R. N. (1999). Çılgın kalabalıktan uzak. Birikim Dergisi, 123, 35-36.
• Balkanay, E. (2017) Kolektif belleğin yeniden inşası: Ulucanlar Cezaevi Müzesi’nde özne-mekân ilişkisi. T. Erman ve S. Özaloğlu (Der.). Bir varmış bir yokmuş: Toplumsal bellek, mekân ve kimlik üzerine araştırmalar içinde (s. 163-172). İstanbul: KÜY Yayınları.
• Baradan, P. (2008). Review of literature for the concept of post-disaster housing in Turkey. G. U. Journal of Science, 21(2), 43-49. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/83024
• Batuman, B. (2002). Mekân, kimlik ve sosyal çatışma: Cumhuriyet’in kamusal mekânı olarak Kızılay Meydanı. G. A. Sargın (Der.). Ankara’nın kamusal yüzleri: Başkent üzerine mekân politik tezler içinde (s. 41-76). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Batuman, B. (2022). Milletin mimarisi: Yeni İslamcı ulus inşasının kent ve mekân siyaseti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Batur, A. (1998). 1925-1950 döneminde Türkiye mimarlığı. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 209-234). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bilgin, İ. (1998). Modernleşmenin ve toplumsal hareketliliğin yörüngesinde Cumhuriyet’in imarı. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 255-272). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bora, T. (2012). (Der.). Tren bir hayattır. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boratav, K. (1997). İktisat tarihi (1908-1980). S. Akşin (Yay. haz.). Çağdaş Türkiye 1908-1980 Türkiye tarihi 4 içinde (s. 265-354). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Bozdoğan, S. (2011). Modern Türkiye’de sanat ve mimari: Cumhuriyet dönemi. R. Kasaba (Ed.). Türkiye tarihi, modern dünyada Türkiye 1839-2010 içinde (s. 451-508). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Buğra, A. ve Savaşkan, O. (2015). Türkiye’de yeni kapitalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Connerton, P. (2012). Modernite nasıl unutturur? İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Çelebi Gürkan, Ü. ve Özaslan, N. (2018). Kamusal mekân olarak sokağın dönüşümü: İstanbul–Göktürk örneği. Uluslararası Kentleşme ve Çevre Sorunları Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s. 106-116). Eskişehir, Türkiye.
• Çelebi Gürkan, Ü. ve Özaslan, N. (2019). Dönüşen kamusal mekân: İstanbul-Göktürk örneği. Journal of International Social Research, 12(62), 490-504. doi:10.17719/jisr.2019.3070
• de Rouen, A. (2017). 1950’lerin İstanbul’u: Konaktan apartmana. T. Erman ve S. Özaloğlu (Der.). Bir varmış bir yokmuş: Toplumsal bellek, mekân ve kimlik üzerine araştırmalar içinde (s. 33-47). İstanbul: KÜY Yayınları.
• Demir, E. (2006). Toplumsal değişme süreci içinde Gençlik Parkı: Sosyolojik bir değerlendirme. Planlama Dergisi, (4), 59-77. Erişim adresi: https://www.spo.org.tr/resimler/ekler/3d68b461bd9d353_ek.pdf
• Dinç, Y. (2023). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri sonrası yeniden yapılanma sürecinde yere bağlılığın değerlendirilmesi: Antakya (Hatay) örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (83), 45-57. doi:10.17211/tcd.1347063
• Dinçer, S. ve Şerbetçi, T. (2022). Antalya’da yabancıların gayrimenkul edinimi üzerine ekonomik bir yaklaşım. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (20), 14-28. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3274245
• Durakbaşa, A. ve Cindioğlu, D. (2005). Tezgâh üstü karşılaşmalar. D. Kandiyoti ve A. Saktanber (Der.). Kültür fragmanları: Türkiye’de gündelik hayat içinde (s. 84-100). İstanbul: Metis Yayınları.
• Durna, N. (2022). Ankara’nın bellek mekânları: Seksen yıllık bir dönüşümün sözlü tarih denemesi. Ankara Araştırmaları Dergisi, 10(1), 127-153. doi:10.5505/jas.2022.07269
• EGO Genel Müdürlüğü (t.y.). Ankara nostalji fotoğrafları. Erişim adresi: https://www.ego.gov.tr/tr/FotoGaleri/Resimler/1028/ankara-nostalji-fotograflari
• Eklemezler, S. (2021). What a museum cannot bear witness to: Bursa City Museum and the representation of the Jewish minority. Museum Worlds, 9(1), 133-144. doi:10.3167/armw.2021.0901112
• Eraydın, Z. (2016). Kentsel markalaşma stratejilerinin kent belleği ve kent imgesi üzerine etkileri: Ankara örneği. İdealkent, 7(20), 830-855. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/466331
• Erman, T. (2004). Gecekondu çalışmalarında ‘öteki’ olarak gecekondulu kurguları. European Journal of Turkish Studies, 1, 38-63. Erişim adresi: https://journals.openedition.org/ejts/85
• Erman, T. (2012). Yıkılan gecekondular, yapılan TOKİ toplu konut projeleri: Kent yoksulunun yeni yaşam çevresi olarak Karacaören-TOKİ sitesi. İdealkent, 3(7), 38-63. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/460808
• Erman, T. (2013). Küresel ve yerel dinamikler altında ‘Anadolu Kaplanı’ kentleri. İdealkent, 4(8), 50-73. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/idealkent/issue/36692/417375
• Featherstone, M. (1996). Postmodernizm ve tüketim kültürü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fishman, R. (2002). Yirminci yüzyılda kent ütopyaları: Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright ve Le Corbusier. B. Duru ve A. Alkan (Ed. ve Çev.). 20. yüzyıl kenti içinde (s. 107-126). Ankara: İmge Yayınevi.
• Gottdiener, M. (1993). A Marx for our time: Henri Lefebvre and the production of space. Sociological Theory - A Journal of the American Sociological Association, 11(1), 129-134. doi:10.2307/201984
• Güller, C., Çiçek, M. ve Varol, Ç. Ö. (2020). Küresel Kamu Sağlığı Krizine Mekânsal Çözüm Arayışları: Biyomimetik Mekânsal Tasarım. Mimarlık Dosya, 47, 91-102. Erişim adresi: http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/dosya47.pdf
• Güngördü, F. N. (2019). Küresel göç hareketlerinin kültürel, sosyo-ekonomik ve mekânsal etkilerini yerel ölçekten okumak: Bir planlama sorunu olarak Suriyeli mülteci krizi. Göç-mekan-siyaset içinde (s. 1-27). Ankara: Şehir Plancıları Odası.
• Halbwachs, M. (1992). The social frameworks of memory. L. A. Coser (Ed.). On collective memory içinde (s. 35-189). Chicago: The University of Chicago Press.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif hafıza. Ankara: Heretik Yayınları.
• Harvey, D. (1997). Postmodernliğin durumu. İstanbul: Metis Yayınları.
• Harvey, D. (2002). Sınıfsal yapı ve mekânsal farklılaşma kuramı. A. Alkan ve B. Duru (Der. ve Çev.). 20. Yüzyıl kenti içinde (s. 147-172). Ankara: İmge Yayınevi.
• Harvey, D. (2012). Sermayenin mekânları. İstanbul: Metis Yayınları.
• İgüs, E. ve İsmailoğlu, H. (2016). Osmanlı kenti İstanbul’u yıkmak ve yeniden yapmak paradoksu: Menderes yıkımları. F. M. Emecen, A. Akyıldız ve E. S. Gürkan (Ed.). IV. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s.115-158). İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları.
• Kanbak, A., Pınarcıoğlu, N. Ş. ve Şiriner Önver, M. (2017). Kocaeli’de kentsel dönüşüm: “Nerede o eski evim”. T. Erman ve S. Özaloğlu (Der.). Bir varmış bir yokmuş: Toplumsal bellek, mekân ve kimlik üzerine araştırmalar içinde (s. 147-151). İstanbul: KÜY Yayınları.
• Karakuş Candan, T. (2023). Deprem, seçimler ve gelecek. Dosya, 53, 92-102. Erişim adresi: http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/dosya53.pdf
• Keleş, R. ve Duru, B. (2008). Ankara’nın ülke kentleşmesindeki etkilerine tarihsel bir bakış. Mülkiye, 32(261), 27-44. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/661
• Keskinok, Ç. (2005). Bir özgürleşme tasarısı olarak Atatürk Orman Çiftliği. Erişim adresi: http://aocarastirmalari.arch.metu.edu.tr/devrim-tarim-modernlesme-2/
• Keskinok, Ç. (2022). Kentsel planlamada kamu yararı üzerine tartışma. İdealkent, 13(37), 1070-1081. doi:10.31198/idealkent.1202202
• Kimyon, D. ve Serter, G. (2015) Atatürk Orman Çiftliği’nin ve Ankara’nın değişimi dönüşümü. Planlama Dergisi, 25(1), 44–63. doi:10.5505/planlama.2015.91300
• Koçak Turhanoğlu, F. A. (2011). Social and spatial production of Ankara. Saarbrücken: Lambert Academic Publishing.
• Koçak Turhanoğlu, F. A. (2020). Kentsel mekân ve tüketim. E. Akarçay (Ed.). Tüketim sosyolojisi içinde (s. 169-208). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Komut, E. M. (2011) Afetler: Kentler, yapılar ve insanlar yerleşmeler, yapılı çevre - mimarlar ve mimarlık. Dosya, 26, 1-2. Erişim adresi: http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/dosya26.pdf
• Kösebay Erkan, Y. (2013). Haydarpaşa tren garı: Bugün, dün ve yarın kentin bedeninde bir yara. METU Journal of the Faculty of Archiceture, 30(1), 99-116. doi:10.4305/metu.jfa.2013.1.6
• Kösebay Erkan, Y. ve Ahunbay, Z. (2008). Anadolu Demiryolu mirası ve korunması. İTÜDERGİSİ/a, 7(2) 14-25. Erişim adresi: http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_a/article/view/172
• Küçükkülahlı, S. (2019) Interpreting social transformation from a space: İstanbul Hilton Hotel example. İ. B. Kanlı (Ed.). Strategic perspectives on sustainable development and migration issues in Turkey and abroad (pp. 118-132). Newcastle-Upon-Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
• Lale, L. (2022). Suriye göçünün Türkiye’nin kentleşme süreçlerine etkileri: Gaziantep kenti örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 9(4), 75-96. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2571799
• Lefebvre, H. (1991). The production of space. Cambridge: Blackwell.
• Mülayim, A. ve Kaprol, T. (2016). İşçi sınıfı için modern yaşamın kodları: Alpullu Şeker Fabrikası. Electronic Journal of Vocational Colleges, 6(1), 25-32. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/460466
• Nalbantoğlu, G. (1984). 1928-1946 Döneminde Ankara’da yapılan konutların mimari değerlendirilmesi. E. Yavuz ve N. Uğurel (Der.). Tarih içinde Ankara içinde (s. 257-273). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Basım İşliği.
• Negiz, N. ve Yavuzçehre, P. S. (2021). Pandemi sonrası kent: Göller Bölgesi örnekleminde yeni normal kent algısı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 1637-1657. doi:10.30798/makuiibf.912244
• Neuman, L. (2020) Toplumsal araştırma yöntemleri: nitel ve nicel yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları. Ankara: Dost Yayınları.
• ODTÜ Mimarlık Fakültesi AOÇ Araştırmaları (t.y.). Merkez bölgesi tarihi yapılar. Erişim Adresi http://aocarastirmalari.arch.metu.edu.tr/gorulecek-merkez-bolgesi/#
• Osmay, S. (1998). 1923’ten bugüne kent merkezlerinin dönüşümü. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 139-154). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Özbek, M. (1998). Arabesk kültür: Bir modernleşme ve popüler kimlik örneği. S. Bozdoğan ve R. Kasaba (Ed.). Türkiye’de modernleşme ve ulusal kimlik içinde (s. 168-187). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özuğurlu, A. (2012). Afetler ve kentleşmenin neoliberal dönüşümü. Mülkiye Dergisi, 36(274), 149-158. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/51
• Özyeğin, G. (2005). Kapıcılar, gündelikçiler ve ev sahipleri. D. Kandiyoti ve A. Saktanber (Der.). Kültür fragmanları: Türkiye’de gündelik hayat içinde (s. 57-83). İstanbul: Metis Yayınları.
• Rossi, A. (2006). Şehrin mimarisi. İstanbul: Kanat Kitap.
• Salt Araştırma (t.y.). Erişim adresi: https://archives.saltresearch.org
• Sey, Y. (1998a). Cumhuriyet döneminde Türkiye’de mimarlık ve yapı üretimi. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 25-39). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Sey, Y. (1998b). Cumhuriyet döneminde konut. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 273-300). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Smith, N. (2006). Yeni küresellik, yeni şehircilik: Küresel kentsel strateji olarak soylulaştırma. Planlama Dergisi, 36, 13-27. Erişim adresi: https://www.spo.org.tr/resimler/ekler/fbce4c1d7c425ba_ek.pdf
• Snyder, H. (2019). Literature review as a research methodology: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 104, 333-339. doi: 10.1016/j.busres.2019.07.0039
• Südaş, İ. (2004). 17 Ağustos 1999 Marmara depreminin nüfus ve yerleşme üzerindeki etkileri: Gölcük (Kocaeli) örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 13(1-2), 73-91. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/56804
• Şen, B. (2019). Kentsel dönüşüm. F. Güneş (Ed.). Kent sosyolojisi içinde (s. 293-318). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Şengezer, B. ve Koç, E. (2005). A critical analysis of earthquakes and urban planning in Turkey. Disasters, 29(2), 171-194. doi:10.1111/j.0361-3666.2005.00279.x
• Şengül, H. T. (2009). Kentsel çelişki ve siyaset. Ankara: İmge Yayınları.
• Şengül, H. T. (2012). Türkiye’nin kentleşme deneyiminin dönemlenmesi. F. Alpkaya ve B. Duru (Der.). 1920’lerden günümüze Türkiye’de toplumsal yapı ve değişim içinde (s. 353-399). Ankara: Siyasal Kitap.
• Şengül, T. (2015). Gezi başkaldırısı ertesinde kent mekânı ve siyasal alanın yeni dinamikleri. METU Journal of the Faculty of Architecture, 32(1), 1-20. doi:10.4305/METU.JFA.2015.1.1
• Şenyapılı, T. (2004). Barakadan gecekonduya, Ankara’da kentsel mekânın dönüşümü: 1923-1960. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tankut, G. (1988). Ankara’nın başkent olma süreci. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(2), 93-104.
• Tanyeli, U. (1997). Türk modernleşmesinin kentsel sahnesini yeniden düşünmek. Arredamento Dekorasyon, 3(90), 81-82.
• Tapan, M. (1998). İstanbul’un kentsel planlamasının tarihsel gelişimi ve planlama eylemleri. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 75-88). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı (t.y.). Geçici koruma. Erişim adresi: https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
• T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı (t.y.). İkamet izinleri. Erişim adresi: https://www.goc.gov.tr/ikamet-izinleri
• T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (2021, 8 Şubat). Haydarpaşa Garı Restorasyon Çalışmalarında Sona Gelindi. Erişim Adresi: https://www.uab.gov.tr/haberler/haydarpasa-gari-restorasyon-calismalarinda-sona-gelindi
• Tekeli, İ. (1984a). Ankara’nın başkentlik kararının ülkesel mekân organizasyonu ve toplumsal yapıya etkileri bakımından genel bir değerlendirilmesi. E. Yavuz ve N. Uğurel (Der.). Tarih içinde Ankara içinde (s. 321-338). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Basım İşliği.
• Tekeli, İ. (1984b). The social context of the development of architecture in Turkey. R. Holod and A. Evin (Ed.). Modern Turkish architecture (pp. 9-33). University of Pennsylvania Press.
• Tekeli, İ. (1998). Türkiye’de Cumhuriyet döneminde kentsel gelişme ve kent planlaması. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 1-24). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tekeli, İ. (2014). Türkiye’nin kentleşme deneyiminden öğrenebileceklerimiz. Erişim adresi: https://www.tepav.org.tr/upload/files/1456398873-1.Turkiye_nin_Kentlesme_Deneyiminden_Ogrene bileceklerimiz.pdf
• Tekeli, İ. (2023). Antakya’nın deprem sonrası kent planlaması için bir strateji̇ önerisi. Sketch: Journal of City and Regional Planning, 5(01), 96-105. doi:10.5281/zenodo.8210544
• Tekeli, İ. ve Okyay, T. (1981). Dolmuşun öyküsü. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Basım İşliği.
• Tekeli, İ., Gülöksüz, Y. ve Okyay, T. (2020). Dolmuşlu, gecekondulu, işportalı şehir. Ankara: İdealkent Yayınları.
• Tezer, T. (2023). Antakya’nın felaketi ve geleceği. Arkeo Duvar, (15), 36-54. Erişim adresi: https://www.gazeteduvar.com.tr/dergi/depremle-kaybedilen-gecmis-6-subatta-neleri-yitirdik-64b1aeddd6ee5868ae2d9025
• TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi (2006). Atatürk Orman Çiftliği 5524 sayılı yasa ve koruma amaçlı imar planı değerlendirme. Erişim adresi: http://www.mimarlarodasiankara.org/?id=2652
• TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi. (2015). Dosya 34: AOÇ I 39°55'51.4“N 32°47'57.3”E. Erişim adresi: http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/dosya34.pdf
• TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi (2023). İktidarın Saraçoğlu Mahallesi’nde hukuksuz imar planlarına yargıdan iptal kararı. Erişim adresi: http://www.mimarlarodasiankara.org/index.php?Did=12998
• TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi (2023). Haydarpaşa Garı güncesi. Erişim adresi: http://www.mimarist.org/haydarpasa-gari-guncesi/
• Topaloğlu, G. ve Beşgen, A. (2017) Bir kolektif bellek hikâyesi: Trabzon Tekel Binası ve çevresinin anlattıkları. İdealkent, 8(22), 692-721. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/459986
• Topçu Campagna, H. ve Berk, M. G. (2019). Kitlesel göç hareketleri ve kültürel miras ilişkisinin tarihi kentsel peyzaj yaklaşımı kapsamında değerlendirilmesi. Göç-mekan-siyaset içinde (s. 228-255). Ankara: Şehir Plancıları Odası.
• Turgut Gültekin, N. (2016). Kültürel ve endüstriyel miras olarak Ankara Şeker Fabrikası. İdealkent, 7(20), 906-935. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/466410
• Türel, A. (1998). Kent ve ulaşım. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 155-170). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Türk Kızılay Yatırım (t.y.). Şirket profili. Erişim adresi: https://www.kizilayyatirim.com.tr/kurumsal/hakkimizda/sirket-profili/
• Türkün, A. (2013). Kentsel ayrışmanın son aşaması olarak kentsel dönüşüm. A. Türkün (Der.). Mülk, mahal, insan: İstanbul’da kentsel dönüşüm içinde (s. 3-15). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Türkün, A., Öktem Ünsal, B. ve Yapıcı, M. (2013). İstanbul’da 1980’ler sonrasında kentsel dönüşüm: Mevzuat, söylem, aktörler ve dönüşümün hedefindeki alanlar. A. Türkün (Der.). Mülk, mahal, insan: İstanbul’da kentsel dönüşüm içinde (s. 79-139). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Uludağ, Z. (1998). Cumhuriyet döneminde rekreasyon ve Gençlik Parkı örneği. 75 Yılda değişen kent ve mimarlık içinde (s. 65-74). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Urry, J. (1999). Mekânları tüketmek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ünlü Öztürk, C. ve Yılmaz Bayram, Z. (2022) Küresel gelişmelerin kente mekânsal etkileri: Trabzon’da Arapların ikinci konut edinimi. İdealkent, 13(35), 40-65. doi:10.31198/idealkent.1004376
• Varnacı Uzun, F. ve Somuncu, M. (2023). Depremler sonrası Antakya kentsel kültürel mirası hakkında değerlendirme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 10(1), 9-23. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3208225
• Varol, K. (2012). (Der.). Memleket garları, İstanbul: İletişim yayınları.
• Wilson, C. (2014). Anıtkabir’de ulusal kimlik ve belleğin temsili. L. Neyzi (Yay. haz.). Nasıl hatırlıyoruz içinde (s. 151-186). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yavuz, F. (1981). Başkent Ankara ve Jansen. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 7(1), 25-33.
• Yavuz, Y. (1986). Turkish architecture during the Republican period. G. Renda and C. M. Koortepeter (Ed.). The transformation of Turkish culture (pp. 267-283). Princeton: The Kingson Press.