Erken Çocuklukta Ekran Maruziyetinin Dil Gelişimine Etkisi Üzerine Bir Derleme

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 2427 - 2442

Pınar Eren Tutar , Fikriye Eda Karacul

https://doi.org/10.51460/baebd.1458759

Öz

Bu çalışma, 0-6 yaş arası çocukların ev ortamındaki dijital maruziyetin dil gelişimleri üzerindeki etkisini araştırmak ve ebeveynlere yönelik öneriler geliştirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, günümüzde teknolojik gelişmelerin etkisiyle kontrolsüz ekran maruziyetinin arttığı ve bu durumun çocukların gelişimine olumsuz etkileri olabileceği gerçeğinden yola çıkmaktadır. Çocukların dil gelişimini etkileyen faktörler incelenirken, ekran başında geçirilen sürenin uzunluğu ve bu süreyi azaltmaya yönelik müdahale çalışmaları ele alınmıştır. Çalışmanın bulguları, ekran kullanımının dikkat dağıtıcı ve pasif bir etkisi olduğunu, bu durumun gerçek hayattaki deneyimlerle desteklenmesinin dil ve beyin gelişimi açısından önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, ebeveynlerin çocuklarına model olma sorumluluğuna vurgu yaparak, teknolojik aletlerin bilinçli ve denetimli bir şekilde kullanılmasının önemine dikkat çekilmiştir. Bilinçsiz teknoloji kullanımının aile içi iletişimi olumsuz etkilediği ve aile bireylerini bireyselleştirdiği belirtilmiş ve ebeveynlerin teknoloji bağımlılığı, medya okuryazarlığı ve güvenli internet uygulamaları konusunda bilinçlendirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Sonuç olarak, çalışma kanıta dayalı öneriler sunarak, ebeveynlere ve eğitmenlere çocukların dil gelişimi için sağlıklı teknoloji kullanımı konusunda rehberlik etmektedir.

Anahtar Kelimeler

erken çocukluk, ekran maruziyeti, dil gelişimi, ebeveyn tutumları

Etik Beyan

Çalışma, derleme makale olarak hazırlandığı için etik kurul onayına gerek bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Akçay, D. ve Özcebe, H. (2012). Okul öncesi eğitim alan çocukların ve ailelerinin bilgisayar oyunu oynama alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Çocuk Dergisi, 12(2), 66-71. doi:10.5222/j.child.2012.066
• Akçay, D. (2017). Çocuk ve adölesanların elektronik medya kullanımının obezite ve uyku sorunlarına etkisi. Güncel Pediatri, 15(2), 73-84.
• Akgül, G. (2020). Siber zorbalığın nedenleri üzerine kuramsal açıklamalar. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 1(2), 149-167.
• Akkuş, S. Y., Yılmazer, Y., Şahinöz, A. ve Sucaklı, İ. A. (2015, Mayıs, 11-13). 3-60 ay arası çocukların televizyon izleme alışkanlıklarının incelenmesi [Sözlü sunum].Uluslararası Katılımlı 3. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi,Ankara, Türkiye.
• Altun, D. (2019). 60-71 aylık okul öncesi dönemdeki çocukların alıcı ve ifade edici dil kelime bilgisinin teknoloji kullanımı ve ailesel faktörlere göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1158-1182.
• American Pediatric Academy (2016). Media and young minds. Pediatrics, 138(5). https://doi.org/10.1542/peds.2016-2591
• Aral, N. ve Doğan-Keskin, A. (2018). Examining 0-6 year olds’ use of technological devices from parents’ points of view. Addicta: The Turkish Journal on Addiction, 5, 177–208. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2018.5.2.0054
• Aslan, M.S., Erkaya, E. ve Oğuz, Ö. (2022). Teknolojik aletcihaz-internet kullanımının 0-3 yaş aralığındaki çocukların dil gelişimlerine etkisi. Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2), 434-454. https://doi.org/10.56061/fbujohs.1098866
• Ayas, T. ve Horzum, M. (2013). Depresyon, yalnızlık, benlik Saygısı ve internet bağımlılığı arasındaki ilişki. Eğitim, 133(3), 283-290.
• Barr, R., Lauricella, A., Zack, E. & Calvert, S. L. (2010). Infant and early childhood exposure to adult-directed and child-directed television programming: relations with cognitive skills at age four. Merrill-Palmer Quarterly, 56(1), 21–48.
• Bilgin-Ülken, F. (2011). Televizyon izlemede anne-baba aracılığı ile çocukların saldırgan davranışları arasındaki ilişki. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 195-216.
• Budak, K. S. ve Işıkoğlu, N. (2023). Erken çocuklukta dijital oyun bağımlılık eğilimi: çocuk ve ebeveyn özelliklerinin etkileri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (66), 1-25. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1081497
• Bus, A. G., van Jzendoorn, M. H. & Pellegrini, A. D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: A meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of Educational Research, 65(1), 1–21. https://doi.org/10.2307/1170476
• Central Hospital (2023, 1 Şubat). Çocuklarda İnternet Kullanımına Dikkat. http://centralhospital.com/Haberler/cocuklarda-internet-kullanimina-dikkat!/ adresinden 06.06.23 tarihinde alınmıştır.
• Cho, K. S. ve Lee, J. M. (2017). Influence of smartphone addiction proneness of young children on problematic behaviors and emotional intelligence: Mediating self-assessment effects of parents using smartphones. Computers in Human Behavior, 66, 303-311. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.09.063
• Dankiewicz, M., & Kotowicz, A. (2024). The relationship between parental attitudes and the assessment of the benefits and risks of screen devices use among children in early primary school years. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 58(2), 18-26. https://doi.org/10.34766/fetr.v58i2.1278
• Dennison B. A., Erb, T. A. &Jenkins, P. L. (2002). Television viewing and television in bedroom associated with overweight risk among low-income preschool children. Pediatrics, 109(6), 1028–1035. https://doi.org/10.1542/peds.109.6.1028
• Duch, H., Fisher, E. M., Ensari, I. & Harrington, A. (2013). Screen time use in children under 3 years old: a systematic review of correlates. International journal of behavioral nutrition and physical activity, 10, 1-10.
• Durmuş, K. ve Övür, A. (2021). Medya Etkileri Bağlamında Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Yeni Medya Kullanımının Analizi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 5(2), 136-155. DOI NO: 10.17932/IAU.EJNM.25480200.2021/ejnm_v5i2003
• Ertürk, Y. D. ( 2013). Çocukluk çağı gelişim dönemlerine göre medya kullanımı. Şirin, M. R. (Ed.), Çocuk hakları ve Medya El Kitabı içinde(s. 49-85). Çocuk Vakfı Yayınları.
• Fidan, N. K. ve Olur, B. (2023). Examining the relationship between parents’ digital parenting self-efficacy and digital parenting attitudes. Education and Information Technologies, 28, 15189–15204. https://doi.org/10.1007/s10639-023-11841-2
• Geurts, S. M., Koning, I. M., Vossen, H. & Van den Eijnden, R. J. J. M. (2022). A Qualitative Study on Children's Digital Media Use and Parents' Self-interest.Journal of child and family studies, 31(7), 2015–2026. https://doi.org/10.1007/s10826-021-02074-3
• Goodwin, K. (2018). Dijital dünyada çocuk büyütmek (T. Er, Çev.). Aganta Kitap.
• Gündoğdu, Z., Seytepe, Ö., Pelit, B. M., Doğru, H., Güner, B., Arıkız, E., Akçomak, Z., Kale, E. B., Moran, İ., Aydoğdu, G. ve Kaya, E. (2016). Okul öncesi çocuklarda medya kullanımı. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(2), 6-10.
• Güngör, M. (2014). Okul öncesi dönem çocuklarının televizyon izleme alışkanlıkları ve anne baba tutumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 199-216.
• Hutton, J. S., Dudley, J., Horowitz-Kraus, T., DeWitt, T. & Holland, S. K. (2020).Associations Between Screen-Based Media Use and Brain White Matter Integrity in Preschool-Aged Children.JAMA pediatrics, 174(1), e193869. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2019.3869
• Işıkoğlu-Erdoğan, N. (2019). Dijital oyun popüler mi? Ebeveynlerin çocukları için oyun tercihlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 1-17. doi: 10.9779/pauefd.446654
• Jago, R., Davison, K. K., Thompson, J. L., Page, A. S., Brockman, R. & Fox, K. R. (2011). Parental sedentary restriction, maternal parenting style, and television viewing among 10-to 11-year-olds. Pediatrics, 128(3), e572-e578.
• Johnson, G. (2006). İnternet Kullanımı ve Bilişsel Gelişim: Teorik Bir Çerçeve. E-Öğrenim ve Dijital Medya, 3(4), 565-573. https://doi.org/10.2304/elea.2006.3.4.565
• Kanter, A. (2020). Dijital bağımlılığın okul öncesi dönemdeki çocuklarda problem davranışlara etkisi. Researcher: Social Science Studies, 8(2), 207-221. DOI:10.29228/rssstudies.43864
• Karahan, B. (2021). Ebeveyn rehberliğinde ekran kullanımının okul öncesi çocuklarına etkisi. [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://hdl.handle.net/11499/38588
• Karani, N.F., Sher, J. & Mophosho, M. (2022). The influence of screen time on children’s language development: A scoping review. The South African Journal of Communication Disorders, 69.
• Keskindemirci, G. ve Gökçay, G. (2020). Dil gelişimi gecikmiş olan çocuklarda ekran maruziyeti: ön çalışma sonuçları. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 83(1), 30-4. doi: 10.26650/IUITFD.2019.0020
• Kırık, A. M. (2014). Aile ve çocuk ilişkisinde internetin yeri: nitel bir araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 2146-9199.
• Kızıltaş, E. ve Ertör, E. (2018). Okul öncesi eğitim alan çocukların akıllı telefon kullanımı ile ilgili aile görüşlerinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1-18.
• Koçyiğit-Gültepe, K. (2019). 1-3 yaş arası çocuklarda mavi ışığa maruziyet ve uyku düzeyleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Li, X. & Atkins, M., S. (2004). Early childhood computer experience and cognitive and motor development. Pediatrics, 113(6), 1715-1722. https://doi.org/10.1542/peds.113.6.1715
• Livingstone, S., Mascheroni, G., Dreier, M., Chaudron, S. & Lagae, K. (2015). How parents of young children manage digital devices at home: The role of income, education and parental style. EU Kids Online.
• Livingstone, S. & Blum-Ross, A. (2019). Parenting for a digital future: How hopes and fears about technology shape children’s lives. Oxford University Press.
• Madigan, S., Browne, D., Racine, N., Mori, C. & Tough, S. (2019). Association Between Screen Time and Children's Performance on a Developmental Screening Test. JAMA pediatrics, 173(3), 244–250. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2018.5056
• Massaroni, V., Delle Donne, V., Marra, C., Arcangeli, V. & Chieffo, D.P. (2023). The Relationship between Language and Technology: How Screen Time Affects Language Development in Early Life—A Systematic Review. Brain Sciences, 14.
• Mol, S. E., Bus, A. G., de Jong, M. T. & Smeets, D. J. H. (2008). Added Value of Dialogic Parent–Child Book Readings: A Meta-Analysis. Early Education and Development, 19(1), 7–26. https://doi.org/10.1080/10409280701838603.
• Muslugüme, E. (2016). Dil gelişimini destekleyici ebeveyn eğitim programının sosyoekonomik düzeyi düşük ailelerin çocuklarının dil gelişimine etkisi [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi].
• Neumann, M. M. (2016). Young children’s use of touch screen tablets for writing and reading at home: relationships with emergent literacy. Computers & Education, 97, 61-68.https://doi.org/10.1016/j.compedu.2016.02.013
• Özkılıç- Kabul, N. D. (2019). Üç yaş çocuklarda teknolojik alet/cihaz kullanımının sosyal beceri, oyun becerisi ve dil gelişimi üzerindeki etkilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Padilla-Walker, L. M., & Coyne, S. M. (2011). “Turn that thing off!” parent and adolescent predictors of proactive media monitoring. Journal of adolescence, 34(4), 705-715.
• Park, C. & Park, Y. R. (2014). The conceptual model on smart phone addiction among early childhood. International Journal of Social Science and Humanity, 4(2), 147-150.
• Plowman, L., Stephen, C. & McPake, J. (2010).Growing up with technology: Young children learning in a digital world. London: Routledge.
• Rasmussen, E. (2013). Theoretical underpinnings of reducing the media’s negative effect on children: person-centered, negatively-valenced evaluative mediation within a persuasion framework. Annals of the International Communication Association, 37(1), 379–406. https://doi.org/10.1080/23808985.2013.11679156.
• Sapsağlam, Ö. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarının değişen oyun tercihleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 1122-1135.
• Takeuchi, L. & Stevens, R. (2011). The new coviewing: Designing for learning through joint media engagement. New York: The Joan Ganz Cooney Center at Sesame Workshop.
• Tokgöz, O. (1982). Televizyon reklamlarının anne-çocuk ikilisine etkileri (Eskişehir ve Yozgat’ta yapılan alan araştırmaları). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Tomopoulos, S., Dreyer, B. P., Berkule, S., Fierman, A. H., Brockmeyer, C.& Mendelsohn, A. L. (2010). Infant media exposure and toddler development. Arch Pediatr Adolesc Med., 164(12), 1105–1111. doi:10.1001/archpediatrics.2010.235
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı. (2018). Dijital Oyun Bağımlılığı Çalıştayı Sonuç Raporu (Sayı 39937).https://sggm.saglik.gov.tr/Eklenti/39937/0/dijitaloyunbagimliligipdf.pdf adresinden 29.04.2023 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). 2023 yılı hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması (Sayı 49407). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2023-49407 adresinden 03.09.2023 tarihinde alınmıştır.
• Valkenburg, P. M., Krcmar, M., Peeters, A. L.& Marseille, N. M. (1999). Developing a scale to assess three styles of television mediation: “Instructive mediation,” “restrictive mediation,” and “social coviewing.” Journal of Broadcasting & Electronic Media, 43(1), 52–66. https://doi.org/10.1080/08838159909364474.
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind in Society: Development of Higher Psychological Processes (M. Cole, V. Jolm-Steiner, S. Scribner, & E. Souberman, Eds.). Harvard University Press.https://doi.org/10.2307/j.ctvjf9vz4
• Yengil, E., Döner-Güner, P. ve Topakkaya, Ö. K. (2019). Okul öncesi çocuklarda ve ebeveynlerinde teknolojik cihaz kullanımı. MKÜ Tıp Dergisi,10(36), 14-19.
• Yıldız, H. (2020). Edirne il merkezindeki anaokullarına kayıtlı çocukların teknolojik aletcihaz ve internet kullanımı ve ebeveynlerin bu konudaki tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi [Uzmanlık Tezi]. Trakya Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı.
• Yıldız, H., Öztora, S. ve Dağdeviren, H.N. (2022). Anaokulu çocuklarının teknolojik aletcihaz kullanımı, ebeveynlerinin tutum ve davranışları. Türk Aile Hekimleri Dergisi, 26(3), 108-115.
• Yılmaz, A. (2000). Eşler Arasındaki Uyum ve Çocuğun Algıladığı Anne-Baba Tutumu İle Çocukların, Ergenlerin, Gençlerin Akademik Başarıları ve Benlik Algıları Arasındaki İlişkiler [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Zhao, J., Zhang, Y., Jiang, F., Ip, P., Ho, F. K. W., Zhang, Y. & Huang, H. (2018). Excessive screen time and psychosocial well-being: the mediating role of body mass ındex, sleep duration, and parent-child ınteraction. The Journal of Pediatrics, 202, 157-162. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2018.06.029