Dinleme Becerisine İlişkin Ölçek Geliştirme Süreci: Bir Tematik İçerik Analizi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 3, 2169 - 2191

Esra Karakuş Tayşi , Necati Güvenç

https://doi.org/10.51460/baebd.1536512

Öz

Öz. Dinleme, daha anne karnında başlayan ve bireylerin yaşamları boyunca hayatı anlamlandırmasını sağlayan; bireysel, sosyal, akademik, kültürel hayatın her alanında varlığını gösteren en önemli becerilerden biridir. Alanyazında, dinlemede tutum, kaygı, motivasyon, özyeterlik gibi unsurları ölçmek için geliştirilmiş olan ölçek çalışmalarını incelemek bu alanda yapılacak çalışmalara ışık tutması bakımından araştırmacılara, ders sürecinin planlanması ve yürütülmesi bakımından öğretmenlere ve bireysel olarak öğrencilerin kendi dinleme becerilerine değin bilgi edinmesi ve dinleme becerilerine yönelik algılarını ve tutumlarını keşfetmesi bakımından öğrencilere katkı sunar. Bu bağlamda bu çalışmada, dinleme becerisine yönelik araştırmacılar tarafından yayımlanan ölçek geliştirme çalışmalarının “ölçek geliştirme süreçlerinin” belirli ölçütler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Türkiye’de eğitim alanında en bilindik veri tabanlarından olan ULAKBIM Ulusal Veritabanları, ERİC, YÖK Tez Tarama, Google Scholar, WOS ve ölçek taramada en çok kullanılan TOAD gibi indeksler araştırmaya dâhil olma ve araştırmadan hariç tutulma ölçütleri doğrultusunda taranarak 18 dinleme ölçeği geliştirme çalışması araştırma kapsamına alınmıştır. Makalelerde ulaşılan bulgular, tematik içerik analizi şeklinde analiz ve sentez süreçlerinden geçirilerek çalışma gerçekleştirilmiştir. Bulgular, çalışmaların birçoğunda kuramsal temellerin atıldığını ve araştırmanın amacının belirtildiğini göstermektedir. Ayrıca maddelerin yazılmasında uzman görüşüne sıklıkla başvurulurken olumsuz maddelere neredeyse hiçbir çalışmada yer verilmediği görülmüştür. Çalışmaların birçoğunda yapı geçerliğinin belirlenmesinde AFA uygulanırken birçoğunda DFA uygulanmadığı görülmüş, güvenirlik analizinde ise daha çok iç tutarlığa başvurulduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi, Dinleme, Ölçek Geliştirme, Tematik İçerik Analizi

Kaynakça

• Acar Güvendir, M., ve Özer Özkan, Y. (2022). Tüm yönleriyle ölçek geliştirme süreci. Pegem Akademi.
• Altunışık, P. D. (2023). Sosyal bilimlerde ölçek geliştirme ve değerlendirme süreci. P. Altunışık, D. Boz, P. Gegez, P. Koç, P. Sığrı, D. Yıldız, ve P. Yüksel (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: yeni perspektifler içinde, (s. 225-274). Seçkin Yayıncılık.
• Altunışık, P. D. (2023). Sosyal bilimlerde ölçme ve ölçekler. P. Altunışık, D. Boz, P. Gegez , P. Koç, P. Sığrı, D. Yıldız, ve P. Yüksel (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: yeni perspektifler içinde, (s. 185-186). Seçkin Yayıncılık.
• Aspfors, J., ve Fransson , G. (2015). Research on mentor education for mentors of newly qualified teachers: a qualitative meta-synthesis. Teaching and Teacher Education, (48), 75-86. https://doi.org/10.1016/j.tate.2015.02.004
• Aydın, M., Kılıç, A., ve Şahin, Ş. (2023). Uygulamalı ölçek geliştirme. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Bajpai, S., ve Bajpai, R. (2014). Goodness of measurement: reliability and validity. Review Article, 3(1), 173-176. https://doi.org/10.5455/ijmsph.2013.191120133
• Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve "likert" ölçek kurma tekniği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 1-24.
• Cabrera-Nguyen, E. P. (2010). Author guidelines for reporting scale development and validation results in the journal of the society for social work and research. Journal of the Society for Social Work and Research, 1(2), 99-103. https://doi.org/10.5243/jsswr.2010.8
• Cohen, L., Manion, L., ve Morrison, K. (2021). Eğitimde araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Çalık, M., ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38. https://doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Çepni, S. (2021). Proje, tez ve araştırma makalelerinin kavramsal ve kuramsal çerçevesi nasıl yapılandırılmalı? Fen, Matematik, Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 4(3), 203-216.
• DeVellis, R. F. (2011). Scale development: theory and applications (applied social research methods) (Third edition). Sage Publications.
• Effendi, M., Khairani , A., ve Adnan, R. (2019). Exploratory factor analysis for adversity quotient ınstrument among youth. Journal of Critical Reviews, 6(6), 234-242. https://doi.org/10.22159/jcr.06.06.33
• Ercan, İ., ve Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 211-216.
• Erkuş, A. (2019). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme (4. Baskı). Pegem Akademi.
• Erkuş, A. (2020). Ölçme araçlarının psikometrik nitelikleri. A. Erkuş, Ö. Sünbül, S. Ömür Sünbül, S. Yormaz, ve S. Aşiret (Ed.), Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme 2 içinde, (s. 4-26). Pegem Akademi.
• Erwin, E., Brotherson, M., ve Summers , J. (2011). Understanding qualitative metasynthesis: ıssues and opportunities in early childhood ıntervention research. Journal of Early Intervention, 33(3), 186-200. doi:https://doi.org/10.1177/1053815111425493
• Fabrigar , L., ve Wegener , D. (2011). Exploratory factor analysis . Oxford University Press.
• Gash, S. (1999). Effective literature searching for research. Gower Publications.
• Gökdemir, F., ve Yılmaz, T. (2023). Likert Tipi ölçekleri kullanma, modifiye etme, uyarlama ve geliştirme süreçleri. Jornal of Nursology, 26(2), 148-160. https://doi.org/10.5152/JANHS.2023.22260
• Gürefe, N., ve Kan, A. (2013). The study of validity and reliability of the attitude scale on the subjects of geometric objects for the prospective teachers. Elementary Education Online, 12(2), 356-366.
• Hamzadayı, E. (2021). Dinleme becerisinin temel kavramları. N. Bayat (Ed.), Dinleme ve eğitimi içinde, (s. 1-18). Anı Yayıncılık.
• Hinkin, T. R. (1995). A review of scale development practices in the study of organizations. Journal of Management, 21(5), 967-988. https://doi.org/10.1177/014920639502100509
• Karakoç, F., ve Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası(40), 39-49. https://doi.org/10.25282/ted.228738
• Kennedy, L., ve Macneela, P. (2013). Adolescent acculturation experiences: A meta-ethnography of qualitative research. International Journal of Intercultural Relations(40), 126-140. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2013.11.003
• Kirk, J., ve Miller, M. (1986). Reliability and validity in qualitative research. Sage Publications.
• Kumar, V., Leone, R., Aaker, D., ve Day, G. (2018). Marketing research thırteenth edition . SPi Global.
• Lamm, K., Lamm, A., ve Edgar, D. (2020). Scale development and validation: methodology and recommendations. Journal of International Agricultural and Extension Education, 27(2), 24-35. https://doi.org/10.5191/jiaee.2020.27224
• Lecompte, M. D., ve Goetz, J. (1982). Problems of reliability and validity in ethnographic research. Review of Educational Research, 31-60. https://doi.org/10.3102/00346543052001031
• McMillan, J. H., ve Schumacher, S. (2013). Research in education: evidence-baced ınquiry. Pearson Education.
• Mohajan, H. (2017). Two criteria for good measurements in research: validity and reliability. Annals of Spiru Haret University, 17(3), 58-82. https://doi.org/10.26458/1746
• Noblit, G., ve Hare, R. (1988). Meta-etnography: synthesizing qualitative studies, (Vol. 11 b.). Sage Publications.
• Özbaşı, D. (2022). Ölçek Geliştirme sürecinde madde analizi ve güvenirlik. M. Acar Güvendir, ve Y. Özer Özkan (Ed.), Tüm yönleriyle ölçek geliştirme süreci içinde, (s. 58-68). Pegem Akademi.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (2. Baskı). (M. Bütün, ve S. Demir, Çev.) Pegem Akademi.
• Rouquette , A., ve Falissard , B. (2011). Sample size requirements for the ınternal validation of psychiatric scales. International Journal of Methods in Psychiatric Research, 20(4), 235-349. https://doi.org/10.1002/mpr.352
• Slavec, A., ve Drnovsek, M. (2012). A perspective on scale development in entrepreneurship research. Economic and Business Review, 14(1), 39-62. https://doi.org/10.15458/2335-4216.1203
• Staneva, A., Bogossian , F., ve Wittkowski, A. (2015). The experience of psychological distress, depression, and anxiety during pregnancy: a meta-synthesis of qualitative research. Midwifery, 31(6), 563-573. https://doi.org/10.1016/j.midw.2015.03.015
• Şahin , E., ve Derin, S. (2023). Development, validity and reliability of significance quest scale. International Journal of Educational Research Review, 8(3), 446-458. https://doi.org/10.24331/ijere.1226598
• Tabachnick , B., ve Fidell, L. (2012). Using multivariate statistics (6th Edition). Pearson Education.
• Tezbaşaran, A. A. (1997). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu (2 baskı).Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Thomas, J., ve Harden, A. (2008). Methods for the thematic synthesis of qualitative research in systematic reviews. BMC Medical Research Methodology, 8(1), 1-20. https://doi.org/10.1186/1471-2288-8-45
• Thorne, S., Jensen, L., Kearney, M., Noblit , G., ve Sandelowski , M. (2004). Qualitative metasynthesis: reflections on methodological orientation and ideological agenda. Qualitative Metasynthesis: Reflections on Methodological Orientation and Ideological Agenda, 14(10), 1342-1365. https://doi.org/10.1177/1049732304269888
• Yıldırım, P., ve Şimşek, P. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.