Ortaokul Müdürlerinin Liderlik Biçemleri ile Okuldaki Karar Süreci Arasındaki İlişkiler

Year 2025, Volume: 16 Issue: 2, 2523 - 2541, 28.08.2025

Yılmaz İşli , Yaşar Yavuz

https://doi.org/10.51460/baebd.1674325

Abstract

Araştırmanın amacı, okul müdürünün sahip olduğu liderlik biçemi ile öğretmenlerin okuldaki karara katılma süreci arasındaki ilişkileri, öğretmen görüşlerine göre incelemektir. Araştırmada evren, 2022/2023 eğitim-öğretim yılının ikinci yarısında, İzmir ortaokullarında aktif görev yapan tüm öğretmenlerdir. Araştırmanın örneklemi, evrenden tabakalı ve oranlı küme örnekleme yöntemleriyle seçilen 551 öğretmendir. Veri toplamak amacıyla “Çok Faktörlü Liderlik Ölçeği” ve “Karara Katılma Ölçeği” ölçekleri kullanılmıştır. Öğretmen algıları yüzde, ortalama ve standart sapma değerleri kullanılarak betimlenmiştir. Veriler parametrik test koşullarını sağladığından, değişkenler arasındaki ilişkilerin saptanmasında Pearson korelasyon testi ve değişkenlerin birbirleri üzerindeki etkilerinin belirlenmesinde doğrusal regresyon testi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında ulaşılan başlıca sonuçlar: a) Öğretmenler kendi okul müdürlerinin dönüşümcü liderliğe ilişkin davranışları yüksek düzeyde gösterdikleri algısına sahipken, sırasıyla etkileşimci liderlik ve serbestlik tanıyan liderlik davranışlarını daha düşük düzeyde gösterdikleri algısına sahiptirler. b) Öğretmenler okuldaki karara katılma sürecine ilişkin yüksek düzeyde olumlu algıya sahiptirler. Buna göre öğretmenler kendi okullarındaki kararlara yüksek düzeyde katıldıkları algısına sahiptirler. c) Öğretmenlerin kendi okul müdürlerinin liderlik biçemine ilişkin algıları ile karara katılma sürecine ilişkin algıları arasında anlamlı düzeyde ilişki olduğu saptanmıştır. Bu ilişkiler, dönüşümcü ve etkileşimci liderlik alt boyutlarında pozitif ve yüksek düzeyde iken; serbestlik tanıyan liderlik altboyutunda negatif ve düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir. d) Öğretmen algılarına göre, okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik biçemi, onların karara katılma sürecine ilişkin algıları üzerinde anlamlı düzeyde etkili iken; etkileşimci ve serbestlik tanıyan liderlik biçemleri, öğretmenlerin karara katılma sürecine ilişkin algıları üzerinde etkili değildir.

Keywords

“Liderlik” , “Liderlik Biçemi” , “Karar” , “Karara Katılma”.

The Relationships Between Secondary School Principals' Leadership Styles and Decision Making Process at School

Abstract

This study aims to explore the association between the school principal's leadership style and the extent of teachers' involvement in the school decision-making process from the perspective of teachers. The study population comprised teachers employed in secondary schools in İzmir during the second half of the 2022-2023 academic year. The sample consisted of 551 teachers, selected from the population using stratified and proportional cluster sampling techniques. “Multifactor Leadership Scale” and ‘Participation in Decision Making Scale’ scales were used as data collection tools in the study. Teachers' perceptions were described using percentage, mean and standard deviation values. Since the data met the parametric test conditions, The Pearson correlation analysis was employed to identify the relationships between variables, while a simple linear regression analysis was conducted to examine the impact of variables on one another. The key findings of the study are as follows: a) Teachers perceive that their school principals show transformational leadership behaviors at a high level, whereas they perceive that they show transactional leadership and permissive leadership behaviors at a lower level, respectively. b) Teachers have a high level of positive perception about the decision-making process at school. Accordingly, teachers perceive that they participate in the decisions in their schools at a high level. c) Teachers' perceptions regarding their school principals' leadership style and their views on the decision-making process constitute a significant area of investigation.

Keywords

“Leadership” , “Leadership Styles” , “Decision” , “Participation in Decision”.

References

• Açıkalın, A. (1998). Teknik ve toplumsal yönleriyle okul yöneticiliği. Pegem A Yayıncılık.
• Adair, J. (2010). Karar verme ve problem çözme (K. Nurdan, Çev.). Pegem Yayınları.
• Akan, D., Yıldırım, İ., & Yalçın, S. (2014). Okul müdürleri liderlik stili ölçeğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(49), 392-415.
• Akkaya, B., Koçyiğit, K., & Tabak, A. (2018). Çalışanlar tarafından algılanan çoklu liderlik tarzlarının ekstra çaba, etkililik ve doyum üzerine etkisi: Tekno-girişim işletmeleri üzerine bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 58, 185-196.
• Aksu, A., & Balcı, Y. (2009). Genel liselerde örgütsel bağlılık ve dönüşümsel liderlik. E-Journal of New World Sciences Academy, 4(4), 1468-1480.
• Aksu, A. (2015, September 3-6). Adaptation of Multifactor Leadership Questionnaire (MLQ) into Turkish. VIII. European Conference on Social and Behavioral Sciences, Belgrade, Serbia.
• Aksu, A. (2016). Organizational deviance and multi-factor leadership. Educational Research and Reviews, 11(8), 589-597.
• Aksu, A. (2017). Adaptation of Multifactor Leadership Questionnaire into Turkish. Research on Education, 5(7), 91.
• Anderson, M. (2017). Transformational leadership in education: A review of existing literature. International Social Science Review, 93(1), 1–13. https://www.jstor.org/stable/90012919
• Antonakis, J., Avolio, B., & Sivasubramaniam, N. (2003). Context and leadership: An examination of the nine-factor full-range leadership theory using the Multifactor Leadership Questionnaire. The Leadership Quarterly, 14, 261–295.
• Avolio, B. J. (1994). The “natural”: Some antecedents to transformational leadership. International Journal of Public Administration, 17(9), 1559–1581. https://doi.org/10.1080/01900699408524956
• Aydın, M. (2018). Eğitim yönetimi. Gazi Kitapevi.
• Baloğlu, N., Karadağ, E., & Gavuz, Ş. (2009). Okul müdürlerinin çok faktörlü liderlik stillerinin yetki devrine etkisi: Bir doğrusal ve yapısal eşitlik modelleme çalışması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 457-479.
• Bass, B. M. (1985). Leadership: Good, better, best. Organizational Dynamics, 13(3), 26–40. https://doi.org/10.1016/0090-2616(85)90028-2.
• Bass, B. M. (1990). From transactional to transformational leadership: Learning to share the vision. Organizational Dynamics, 18(3), 19–31. https://doi.org/10.1016/0090-2616(90)90061-S
• Bass, B. M. (1995). Comment: Transformational leadership. Journal of Management Inquiry, 4(3), 293–297. https://doi.org/10.1177/105649269543010
• Bass, B. M. (1999). Two decades of research and development in transformational leadership. European Journal of Work and Organizational Psychology, 8(1), 9–32.
• Bass, B. M., Avolio, B. J., & Goodheim, L. (1987). Biography and the assessment of transformational leadership at the world-class level. Journal of Management, 13(1), 7–19. https://doi.org/10.1177/014920638701300102
• Bass, B. M., & Riggio, R. E. (2006). Transformational leadership. Lawrence Erlbaum Associates.
• Burns, J. M. (2003). Transforming leadership: A new pursuit of happiness. Atlantic Monthly Press.
• Bursalıoğlu, Z. (2005). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2018). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem Akademi.
• Browne, L. (2021). Effective school leadership in challenging times: A practice-first, theory-informed approach. Routledge.
• Can, A. (2020). Bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi. Cankara, Ş. (2008). Meslek liselerinde görev yapan müdürlerin etkili liderlik düzeylerinin araştırılması [Yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi. Coleman, J. S. (1966). Equality of educational opportunity. U.S. Department of Health, Education, and Welfare. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED012275.pdf
• Creswell, J.W. (2016). Araştırma deseni (S.B. Demir, Çev. Ed.). Eğitim Kitap. (4. Baskıdan çeviri)
• Cruickshank, V. (2017). The influence of school leadership on student outcomes. Open Journal of Social Sciences, 5, 115-123. https://doi.org/10.4236/jss.2017.59009
• Çetin, O. U. (2015). Küreselleşmenin eğitimin farklı boyutları üzerindeki etkileri. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 75-93.
• Day, D. V. (2012). Leadership. Oxford Handbooks Online. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/978019992830
• Erdoğan, İ. (2000). Okul yönetimi ve öğretim liderliği. Sistem Yayıncılık.
• Fırat, E., & Aydın, A. (2015). İnsani kalkınma endeksine göre Türkiye’nin eğitim endeks göstergelerinin OECD ülkeleri ile karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 29, 62-87.
• Gezer, B., & Cömert, M. (2022). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik ve liderlik stilleri algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 1528-1554. https://doi.org/10.17679/inuefd.984890
• Göleş, N. (2021). Okul müdürlerinin çok faktörlü liderlik stillerinin okul öncesi öğretmenlerin öğrenilmiş çaresizlik düzeyleri ve iş doyumuna etkisi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Ayvansaray Üniversitesi.
• Hallinger, P. (2005). Instructional leadership and the school principal: A passing fancy that refuses to fade away. Leadership and Policy in Schools, 4(3), 221-239.
• Hardman, J. C. (2023). Transformational leadership strategies in U.S. public universities [Doctoral thesis]. Pepperdine University.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2020). Eğitim yönetimi (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Yayınları.
• İzmir Ticaret Odası (İTO). (2022). İzmir ilçelerinin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin tahlili. https://api.izto.org.tr/storage/EditorUpload/original/91kxdnxWonNrfvcr.pdf
• Kahya, S. (2020). Eğitim yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışlarının öğretmen motivasyonuna etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Köse, E. K. (2013). İlköğretim kurumu öğretmenlerine göre okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile örgütsel öğrenme arasındaki ilişkide örgütsel sessizlik ve karara katılımın aracı etkisi [Doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Leithwood, K. A., & Jantzi, D. (2005). A review of transformational school leadership research 1996–2005. Leadership and Policy in Schools, 4(3), 177-199.
• Leithwood, K. A., & Poplin, M. S. (1992). The move toward transformational leadership. Educational Leadership, 49(5), 8-12.
• Leithwood, K., Steinbach, R., & Jantzi, D. (2002). School leadership and teachers’ motivation to implement accountability policies. Educational Administration Quarterly, 38(1), 94-119.
• Leithwood, K. A., & Sun, J. (2012). The nature and effects of transformational school leadership. Educational Administration Quarterly, 48(3), 387–423. https://doi.org/10.1177/0013161X11436268
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2015). Millî Eğitim Bakanlığı öğretmen atama ve yer değiştirme yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20694&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Mirsultan, N., & Marimuthu, T. (2021). The relationship of transformational and transactional principal leadership on teacher job satisfaction and secondary student performance in Subang Jaya, Malaysia. Open Journal of Leadership, 10, 241-256.
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2019). Örgütsel davranış (İ. Erdem, Çev. Ed.). Nobel Yayınları.
• Sesveren, S. (2015). Okul yöneticilerinin etkili liderlik özellikleri ile öznel iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Simon, H. A. (1944). Decision-making and administrative organization. Public Administration Review, 4(1), 16-30.
• Soysaç, P. (2020). Okul yöneticilerinin liderlik tarzlarına ilişkin öğretmen görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans projesi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Şahin, S. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik tarzları (İzmir ili örneği). Eğitim ve Bilim, 30(135), 39-49.
• Şahin, C. N. (2017). Ortaokullarda lisansüstü eğitim alan yöneticilerin örgütsel iletişim düzeyi ile öğretmenlerin karara katılma davranışlarının analizi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Şişman, M. (2019). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson.
• Tekin, H. (1996). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Yargı Yayınları.
• Turan, S., & Bektaş, F. (2021). Liderlik. In S. Turan (Ed.), Eğitim yönetimi (pp. 347-389). Asos Yayınları.
• Ugar, Y. (2019). Okul müdürlerinin liderlik uygulamaları ile öğretmenlerin motivasyonu arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Uysal, E. (2021). Çok faktörlü liderlik algısı ve değişim yönetimi ilişkisi: Emniyet Genel Müdürlüğünde bir araştırma [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Yamen, U. U. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre çoklu liderlik stilleri ve örgütsel belirsizlik [Yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Yavuz, Y. (2001). Lise yöneticilerin ve öğretmenlerinin okulda yerinden yönetim ve merkezden yönetim yaklaşımlarına ilişkin görüşlerinin karar verme sürecine etkileri [Doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Yavuz, Y. (2003). Lise yönetici ve öğretmenlerinin yerinden ve merkezden yönetim yönelimlerinin karar verme sürecine etkileri. Ege Eğitim Dergisi, 3(2), 25-35.
• Yersel, D. (2016). Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin liderlik stilleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Yıldırım, B., & Mert, P. (2021). Örgütlerde liderlik. In Y. Cerit (Ed.), Örgütsel davranış (pp. 447-469). Asos Yayınları.
• Yukl, G. (1989). Managerial leadership: A review of theory and research. Journal of Management, 15(2), 251-289. https://doi.org/10.1177/014920638901500207
• Yukl, G. (2015). Effective leadership behavior: What we know and what questions need more attention. In J. A. Mello (Ed.), Strategic human resource management (pp. 457-473). Cengage Learning.
• Yumuşak, H., & Korkmaz, M. (2021). Liderlik ve okul etkililiği düzeyleri arasındaki ilişki: Bir meta analiz çalışması. Erciyes Journal of Education, 5(2), 121-148. https://doi.org/10.32433/eje.980997