Yetkinlik Algısı ve Çalışan Performansı İlişkisinde Özsaygının Aracılık Etkisi

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 20, 128 - 153, 30.11.2019

Ümmühan Beste Yıldırım Mehmet Ali Taş , Hüseyin Çiçek

Öz

Bu çalışma kişisel-mesleki yetkinlikler, özsaygı ve çalışan
performansı arasındaki ilişkiyi incelemek üzere yapılmıştır. Sözü edilen
değişkenler arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla Ankara Esenboğa
Havalimanında çalışan hava aracı bakım teknisyenleri üzerinde anket yöntemiyle
bir araştırma yapılmıştır. 100 teknisyenden toplanan veriler SPSS 22 paket
programıyla analiz edilmiştir. Büyük ölçekler bağlamında elde edilen bulgulara
göre değişkenler arasında yüksek düzeyde ilişki tespit edilmiştir. Kişisel-mesleki
yetkinlik değişkeni hem çalışan performansını hem de özsaygıyı yüksek düzeyde
ve anlamlı şekilde yordadığı saptanmıştır. Ayrıca özsaygının da çalışan performansını
anlamlı ve olumlu etkilediği tespit edilmiştir. Fakat bu çalışmadaki en önemli
bulgu, kişisel-mesleki yetkinlik algısının çalışan performansı üzerindeki
etkisinde özsaygının tam aracılık etkisine sahip olmasıdır. Boyutlar bağlamında
ilişki ve etki analizi bulguları ise değişkenlik gösterdiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kişisel-Mesleki Yetkinlik, Çalışan Performansı, Örgüt Temelli Özsaygı, Aracılık Etkisi

Kaynakça

• Abraham, Steven E., Karns, Lanny A., Shaw, Kenneth ve Mena, Manuel A. (2001), Managerial Competencies and the Managerial Performance Appraisal Process, The Journal of Management Development, 20(9/10), pp. 842-852.
• Adıgüzel, N. (2018), Basketbol Hakemlerinin Fiziksel Öz Saygıları ile Öz Yeterlilikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 129-137.
• Akalın, Ç. (2006), Duygusal Örgütsel Bağlılık Gelişiminde Çalışanların Algıladığı Örgütsel Destek ve Ara Bir Değişken Olarak Örgüt Temelli Öz-Saygı, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara : Yüksek Lisans Tezi.
• Akın, A., & Başören, M. (2015), Algılanan Empatik Öz-Yeterlik ve Sosyal Öz-Yeterlik Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirliği, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), s.603–610.
• Akyol Mayatürk, E., & Budak, G. (2013), Yetkinliğe Dayalı İnsan Kaynakları Yönetimi: Çok Uluslu Bir Firma Örneği, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, C. XV, S. II, 2013, 155-174.
• Altuntuğ, N. (2009), Rekabet Üstünlüğünün Sürdürülmesinde Yeteneklerin Rolü: Yetenek Yönetim Yaklaşımı, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.14, S.3 s.445-460.
• Arseven, A. (2016), Öz Yeterlilik: Bir Kavram Analizi, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 11/19 Fall 2016, p. 63-80.
• Arslan, A. ve Yener, S. (2015), Temel Benlik Değerlendirmeleri-Girişimci Kişilik İlişkisinde Ençoklamacı Karar Verme Yaklaşımının Aracı Değişken Rolü: Konya Örneği, İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(3), 283-310.
• Bağcı, Z. (2014), Çalışanların İş Doyumunun Görev Ve Bağlamsal Performansları Üzerindeki Etkisi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Sayı:24, 58-72 .
• Barutçu Yıldırım, F., & Demir, A. (2017), Kendini Engellemenin Yordayıcıları Olarak Öz Saygı, Öz Anlayış ve Akademik Özyeterlilik, Ege Eğitim Dergisi , (18) 2: 676-701.
• Baumeister, R. F., Campbell, J. D., Krueger, J. I., & Vohs, K. D. (2003), Does high self-esteem cause better performance, interpersonal success, happiness, or healthier lifestyles?, Psychological Science in the Public Interest, 4, 1–44.
• Biçer, G., & Düztepe, Ş. (2003), Yetkinlikler ve Yetkinliklerin İşletmeler Açısından Önemi, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, (13-20).
• Borman, W. C. ve Motowidlo, S.J. (1997), Task Performance And Contextual Performance: The Meaning For Personnel Selection Research, Human Performance, 10, 99-109.
• Cai, M., Wang, W., Cui, Y., & Stanley, H. (2018), Multiplex Network Analysis of Employee Social Relationships, Physia A: Statiscal Mechanics and Its Applications, Volume 490, Pages 1-12.
• Cerit, K. (2009), Hemşirelerin İş Doyumlarını Belirleyen Faktörler: Örgüt İklimi, Sosyodemografik ve Çalışma Özellikleri, (Doctoral Dissertation). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Çelikkaleli, Ö. Ve Çapri, B. (2008), Genel Yetkinlik İnancı Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 17, Sayı 3, s.93–104.
• Çukurçayir, M. A. ve Eroğlu, H.T. (2005), Yerel Yönetimler ve Performans Denetimi, (Edt. H. Özgür-ve M. Kösecik), Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar I, Nobel Yayınları, Ankara.
• Draganidis, F., & Mentzas, G. (2006), Competency based management: a review of systems and approaches, Information Management & Computer Security, Vol. 14 Issue: 1, pp.51-64.
• Erden, N. S. (2011), Mediating effects of organization-based self esteem on the relationship between organizational justice and organizational commitment, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Erözkan, A. (2013), İletişim Becerileri ve Kişilerarası Problem Çözme Becerilerinin Sosyal Yetkinliğe Etkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 731-745.
• Gardner, D. G., Dyne, L. V. ve Pierce, J. L. (2004), The effect of pay level on organization based self-esteem and performance: a field study, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77, 307-322.
• Güçray, S. (2001), Ergenlerde Karar Verme Davranışlarının Öz Saygı ve Problem Çözme Becerileri Algısı İle İlişkisi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 8, 106-121.
• Gürel, A. (2006), İşletmelerde Personel Seçme ve Yerleştirmede Yetkinlik Yönetimi: Bir Araştırma, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doctoral dissertation, Yüksek Lisans Tezi, Denizli).
• Halis, M. Ve Uğurlu, Ö. Y. (2008), Güncel Çalışmalar Işığında Örgüt İklimi, ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 10(2), 101-123.
• Hayes, A.F. 2013, Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis: A Regression-Based Approach, Guilford Press, New York.
• Heatherton, T., & Ambady, N. (1993), Self- Esteem, Self- Prediction, and Living Up to Commitments. R.F. Baumeister (Ed.) Self- Esteem: The Puzzle of Low Self- Regard. Plenum Press, New York.
• Hou, J.-J., & Chien, Y.-T. (2010), The Effect of Market Knowledge Management Competence on Business Performance: A Dynamic Capabilities Perspective, International Journal of Electronic Business Management, Vol. 8, No. 2, pp. 96-109.
• Jawahar, I.M. ve Carr D.(2007), Conscientiousness And Contextual Performance The Compensatory Effects of Perceived Organizational Support And Leader-Member Exchange, Journal of Managerial Psychology, 22, 330-349.
• Kale, E. (2015), Lider Desteği ve İş Arkadaşları Desteğinin İş Performansı Üzerine Etkileri: İş Tatmini ve Yaşam Tatmininin Aracı Rolü, Uluslararası iktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 7(14), 103-120.
• Karakurum, M. (2005), The Effects of Person-Organization Fit on Employee Job Satisfaction, Performance and Organizational Commitment in A Turkish Public Organization”. A Thesis Submitted to The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, Ankara.
• Kazu, H. & Demiralp, D. (2017), Öğretmen Adayları İçin Kişisel-Mesleki Yetkinlikler Algı Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 23(3), 425-464.
• Keleş, E. (2016), Yaşam Doyumunu Yordayan Örgütsel Değişkenler: Örgüt Temelli Özsaygının Düzenleyici Rolü, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korman, A. K. (1976), Hypothesis of work behavior revisited and an extension, Academy of Management review, 1(1), 50-63.
• Kurucuoğlu, Ü. (2010), Çok Uluslu Bir Şirkette Ülkelere İlişkin Yetkinlik Algılamaları Ve Yetkinlik Bazlı Mülakat Etkinliğine İlişkin Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi . İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuşluvan, S., Başoda, A. ve Kuşluvan, H. (2016), Konaklama İşletmelerinde Çalışanların Müşteri Odaklılığının İşgören Devrine Etkisi: İş Tatmininin Aracılık Rolü, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 27(1).
• Küçük, Ö. ve Çakıcı, A. (2018), İşyeri Kabalığının Çalışan Performansına Etkisi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 21, Sayı 39, 365-385.
• Le Deist, F. ve Winterton, J. (2005), What Is Competence?, Human Resource Development International, 8:1, 27-46.
• Malhi, R. S. (2001). Enhancing Self-Esteem. Research Press, India.
• Marrelli, A. (1998), An introduction to competency analysis and modeling, Performance Improvement, Vol. 37, pp. 8-17.
• Mathis, R. L. ve Jackson, J. H. (2000), Human Resources Management, 9th ed. South-Western College Publishing, Ohio.
• McClelland, D. (1973), Testing for competence rather than for intelligence, American Psychologist, Vol. 20, pp. 321‐33.
• Morillo, C. (1990), The reward event and motivation, The Journal of Philosophy, 87(4), 169-186.
• Mustafa, İ. J. (2018), Personel Güçlendirme Uygulamalarının Örgüt Kültürü Ve Çalışan Performansına Etkisi: Irak Bankalarında Örnek Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Mruk, C. J. (2013), Defining self-esteem as a relationship between competence and worthiness: How a two-factor approach integrates the cognitive and affective dimensions of self-esteem, Polish Psychological Bulletin, 44(2), 157–164.
• Nijveldt, M., Beijaard, D., Brekelmans, M., Verloop, N., ve Wubbels, T. (2005), Assessing the interpersonal competence of beginning teachers: The quality of the judgement process, International Journal of Educational Research, 43, sayfa: 89–102.
• Özdevecioğlu, M. ve Kanıgür, S. (2009), Çalışanların İlişki ve Görev Yönelimli Liderlik Algılamalarının Performansları Üzerindeki Etkileri, KMU İİBF Dergisi,11, 53-82.
• Özdiller, İ. (2001), Neden Yetkinlik, Human Resources-İnsan Kaynakları ve Yönetim Dergisi, Temmuz- Ağustos, Yıl: 5, Sayı: 5.
• Özpehlivan, M. (2015), Kültürel Farklılıkların İşletmelerde Örgüt İçi İletişim, İş Tatmini, Bireysel Performans ve Örgütsel Bağlılık Kavramları Arasındaki İlişkiye Etkileri: Türkiye- Rusya Örneği, Doktora Tezi, Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Özyürek, R. (2016), Kız ve erkek on birinci sınıf öğrencilerinin kariyer yetkinlik beklentisi, kariyer seçenekleri zenginliği, akademik performans ve yetenekleri arasındaki ilişkiler, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(17).
• Pierce, J. L., Gardner, D. G. ., Cummings, L. L. ve Dunham, R. B. (1989), Organization based self-esteem: Construct definition measurement and validation, Academy of Management Journal, 36, 271-288.
• Pierce, J. L., ve Gardner, D. G. (2004), Self-esteem within the work and organizational context: A review of the organization-based self-esteem literatüre, Journal of management, 30(5), 591-622.
• Rothwell, William J. ve Lindholm, John E. (1999), Competency Identification, Modelling and Assessment in the US, International Journal of Training and Development, 3(2), pp. 90-105.
• Ruzansky, A. ve Harrison, M. (2019), Swinging high or low? Measuring self-esteem in swingers, The Social Science Journal, 56, 30–37.
• Scarbrough, H. (1998), Path(ological) dependency? Core competencies from an organisational perspective, British Journal of Management, 9, pp. 219 – 232.
• Seçer, İ. (2015), Psikolojik Test Geliştirme ve Uyarlama Süreci, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Sui, Y. ve Wang, H. (2014), Relational evaluation, organization- based self-esteem, and performance: The moderating role of allocentrism, Journal of Leadership and Organizational Studies, 21(1), 17-28.
• Uçar, A. ve Ötken, A. B. (2010), Perceived organizational support and organizational commitment: the mediating role of organization based self-esteem, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(2), 85-105.
• Vogel, E., Rose, J., Roberts, L., & Eckles, K. (2014), Social comparison, social media, and self-esteem, Psychology of Popular Media Culture, 3, 206-222.
• Yapıcı, A., & Kayıklık, H. (2005), Ruh sağlığı bağlamında dindarlığın öz saygı ve kaygı ile ilişkisi: Çukurova Üniversitesi örneği, Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (9), 177-206.
• Yaşar, M. (2014), İstatistiğe Yönelik Tutum Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.36, s.63.
• Yazıcı Koşmalı, N. (2008), The Effect of Reward System Applications on Employee Performance in Service Sector, Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Yücel, R., & Solak, B. (2012), The Effects Of Accountant Professıonals’ Socıal Responsıbılıty Perceptıons On Self Esteem And Job Performance, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 3-4.
• Zaim, H. (2013), İş hayatında erdemli insanın yetkinlikleri ile performans arasındaki ilişki, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi Yıl:12 Sayı:23 Bahar 2013 s.181-196.
• http://web.shgm.gov.tr/tr/havacilik-personeli/2125-hava-araci-teknisyeni (Son Erişim Tarihi: 04.02.2019).