The Relationship Between Secondary School Students’ Value Perceptions and Their Attitudes Towards Environmental Education

Year 2025, Volume: 20 Issue: 47, 961 - 982, 17.09.2025

Ayşenur Kuloğlu , Merve Özer , Fatma Tutuş

https://doi.org/10.35675/befdergi.1586378

Abstract

The aim of this study was to examine the relationship between secondary school students' value perceptions and environmental attitudes. The sample consisted of 475 secondary school students studying in Elazığ and Kahramanmaraş during the 2022-2023 academic year. In the study, a survey model was used to quantitatively analyze value perceptions and environmental attitudes, while a correlational survey model was applied to examine the relationship between these two variables. The "Environmental Education Attitude Scale" was used to investigate students' attitudes toward environmental education, and the "Values Scale for Secondary School Students" was utilized to measure their value perceptions. Results indicated that secondary school students had moderate levels of value perception and environmental attitudes. A significant difference was observed in value perceptions and environmental attitudes based on gender, and time spent on the internet but no significant difference was found in relation to grade level, or parents' education levels. In addition, a low-level, positive, and significant relationship was identified between secondary school students' value perceptions and environmental attitudes.

Keywords

Attitude , environment education , secondary school students , value perception

Ortaokul Öğrencilerinin Değer Algıları İle Çevre Eğitimi Tutumları Arasındaki İlişki

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin değer algıları ile çevre tutumları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Çalışmanın örneklemini 2022-2023 eğitim öğretim yılı Elazığ ve Kahramanmaraş’ta öğrenim gören 475 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Çalışmada değer algıları ve çevre tutumları nicel araştırmalardan tarama yöntemi ile analiz edilirken, değer algıları ve çevre tutumları arasındaki ilişki için ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Ortaokul öğrencilerinin çevre eğitimine yönelik tutumları için “Çevre Eğitimi Tutum Ölçeği”, değerlerine yönelik algıların belirlenmesinde “Ortaokul Öğrencileri için Değerler Ölçeği” kullanılmıştır. Sonuçlar ortaokul öğrencilerinin değer algılarının ve çevreye yönelik tutumların orta düzeyde olduğunu göstermektedir. Ortaokul öğrencilerinin değer algılarında ve çevre tutumlarında cinsiyet ve internette geçirilen süre değişkenine göre anlamlı bir fark görülürken sınıf, anne ve baba eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir fark görülmemiştir. Ortaokul öğrencilerinin değer algıları ve çevre tutumları arasında düşük düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür.

Keywords

çevre eğitimi , tutum , değer algısı , ortaokul öğrencileri

References

• Ağtaş, B., Bektaş, O., & Güneri, E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik tutum düzeylerinin belirlenmesi. Online Fen Eğitimi Dergisi, 4(1), 66-85.
• Akpınar, B., & Özdaş, F. (2013). İlköğretimde değer eğitimine ı̇lişkin öğretmen görüşleri: Nitel bir analiz. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23 (2), 105-113.
• Araz, T. (2018). Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları üzerine bir araştırma: Nevşehir örneği (Yayın No. 523909) [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ tezSorguSonucYeni.jsp
• Arık, S., & Yılmaz, M. (2017). Fen bilimleri öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları ve çevre kirliliğine yönelik metaforik algıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1147-1164.
• Artun, H., & Özsevgeç, T. (2015). Ortaokul öğrencilerinin çevre eğitimine yönelik tutumlarının değerlendirilmesi. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 27-48.
• Atasoy, E., & Ertürk, H. (2008). İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir alan araştırması. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 105-122.
• Aydın, F., & Çepni, O. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Karabük ili örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 189-207.
• Aydın, H. (2019). Coğrafya ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi ve coğrafya öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri (Yayın No. 601352) [Yüksek lisans tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Aydın, F., & Kaya, H. (2011). Sosyal bilimler lisesi öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 24, 229-257.
• Çelikbaş, A. (2016). Sürdürülebilirliği temel alan çevre eğitiminin ortaokul öğrencilerinin çevresel davranışlarına ve sürdürülebilir çevre tutumlarına etkisi (Yayın No. 439283) [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=CuAZi63rxFYpIP8HKRehA&no=i7zjcBbYXdZS2eP4jR-gtA
• Çepni, S. (2007). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Celepler Matbaacılık.
• Çetin, D., & Coşkun, M. V. (2017). The validity and reliability study of the values scale for secondary school students (VSS). Educational Process: International Journal, 6(1), 85-95.
• Değirmenci, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi (Kayseri İli Örneği). Journal of European Education (JEE), 2(2), 47- 53.
• Del Rey, R., Ojeda, M., Mora Merchán, J. A., Nieves Sánchez Díaz, M., Morgado, B., & Lasaga, M. J. (2021). Environmental education: effects on knowledge, attitudes and perceptions, and gender differences. International Research in Geographical and Environmental Education, 31(4), 282–303. https://doi.org/10.1080/10382046.2021.1977004
• Dong, X., & Zhang, Y. (2023). On contemporary Chinese legal system. Springer Nature.
• Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 55-72. Erol, G. H. (2005). Sınıf öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına yönelik tutumları (Yayın No. 196386) [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-100.
• Eser, A. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin insani değerler düzeyleri ile çevresel tutumları arasındaki ilişki (Yayın No. 313308) [Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonuc Yeni.jsp
• Festus, A. (2015). The what, why and how of environmental education. Erişim adresi: https://typeset.io/papers/the-what-why-and-how-of-environmentaleducation-11mk03s37f
• Gök, E., & Afyon, A. (2015). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevresel tutumları üzerine alan araştırması. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 12(4), 77-93.
• Gökçe N., Kaya E., Aktay S., & Özden M. (2007), İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları. İlköğretim Online, 6(3),452-468.
• Gümüş, E. (2015). Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramına göre ortaokul öğrencilerinin ahlaki gelişim düzeyi ile cinsiyet rollerinin incelenmesi (Yayın No. 381648) [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp? id=VUmHcEjHBt6jiuEI61a4jQ&no=oR_ZISHjmuNCxGzEsaWZng
• Hökelekli, H. (2010). Modern eğitimde yeni bir paradigma: Değerler eğitimi. Eğitime Bakış Dergisi, 6, 4-9.
• Hungerford, H. R., & Volk, T. L. (1990). Changing Learner Behavior Through Environmental Education. The Journal of Environmental Education, 21(3), 8–21. https://doi.org/10.1080/00958964.1990.10753743
• Kaya, A., Balay, R., & Göçen, A. (2012). Öğretmenlerin alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine ilişkin bilme, uygulama ve eğitim ihtiyacı düzeyleri. International Journal of Human Scinces, 9(2), 1303-5134.
• Kılıç, S. (2012). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders. 3(1), 44-46.
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş., & Çokluk Bökeoğlu, Ö. (2006). Sosyal bilimler için istatistik. Pegem A. Yayıncılık.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2015). Ortaokul çevre eğitimi dersi öğretim programı. Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018). Fen Bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara.
• Nalçacı, A., & Beldağ, A. (2012). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin çevre tutumlarının belirlenmesi (Erzurum Örneği). Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 141-154.
• Öcal, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 333-352.
• Özcan, E. (2016). İlkokul öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi (Yayın No. 445690) [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özdaş, F. (2013). Ortaokullarda değerler eğitimi ve istenmeyen öğrenci davranışlarına ilişkin öğretmen davranışlarının değerlendirilmesi (Yayın No. 349352) [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=RbuKrvHRp4yv40lG7bsJ-A&no=Ub-Dd1SZha_FIb3UNzT5mQ
• Özmen, D., Çetinkaya Çakmakçı, A., & Nehir, S. (2005). Üniversite öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları, TSK. Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(6), 330-344.
• Palmer, J. (1998). Environmental education in the 21st century: Theory, practice, progress and promise. Routledge.
• Polat, S., & Çalışkan, M. (2013). Ortaokul öğrencilerinin değer yönelimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(2), 2013, 387-404.
• Sadık, F., & Çakan, H. (2010). Biyoloji bölümü öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevre sorunlarına yönelik tutum düzeyleri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 351-365.
• Sağır, Ş. U., Aslan, O., & Cansaran, A. (2008). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevre tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 7(2), 496-511.
• Salih, U., & Zafer, T. (2017). Perceptions of social values among middle school students. Journal of Education and Practice, 8(20), 93-100.
• Schroeder, H. (2020). The global environmental crisis: A new perspective. Environmental Science & Policy, 112, 1-12.
• Soğukpınar, R., & Karışan, D. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 53, 583-606.
• Sönmez, E., & Yerlikaya, Z. (2017). Ortaokul öğrencilerinin çevresel bilgi düzeyleri ve çevreye yönelik tutumları üzerine bir alan araştırması: Kastamonu ili örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1239-1249.
• Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 99-110.
• Şengün, M. (2007). Ahlaki Gelişimin Psiko-Sosyal Dinamikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(23), 201-221. https://doi.org/10.17120/omuifd.23424.
• Şenyurt, A., Temel, A. B., & Özkahraman, Ş. (2011). Üniversite öğrencilerinin çevresel konulara duyarlılıklarının incelenmesi. S.D.Ü. Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 8-15.
• Şimşek, H., & Kara, T. (2021). Ortaokulun evrensel ahlaki değerlerine uyma düzeylerinin sınıf ve cinsiyet değişkenleri açısından incelenmesi. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(1), 69-83.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson Boston.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (TTKB). (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasi-
• Teyfur, E. (2008). İlköğretim öğrencilerinin akademik başarılarının ve çevre kulübü çalışmalarının çevreye yönelik tutumlarına olan etkisi İzmir örneği. Ege Eğitim Dergisi, 9(1), 131-149.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2021). Türkçe sözlük. http://sozluk.gov.tr.
• Ural, S. N., & Sağlam, H. İ. (2011). İlköğretim öğrencilerinin demokratik tutum düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 9(22), 161-180.
• Yıldırım, Y., & Akpınar, E. (2016). Cinsiyet faktörünün ortaokul 5. ve 6. Sınıf öğrencilerinin sosyal olgunluk düzeyine etkisi. International Journal of Field Education, 2(1), 20-32.