Hasan Erkek’in Eşik Adlı Oyunundaki Deyim ve Eğretilemelerin Çevirisi: Zorluklar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2020, Sayı: 29, 227 - 243, 31.12.2020

Volga Yılmaz Gümüş

https://doi.org/10.37599/ceviri.809058

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Hasan Erkek’in Eşik adlı oyunundaki deyim ve eğretilemelerin Türkçeden İngilizceye çevirisinde kullanılan stratejiler ele alınmaktadır. İngilizceye Threshold olarak çevrilen bu oyunda kaynak kültüre yakınlık ve erek kültüre yakınlık arasında farklı çeviri kararları verilmesini gerektiren birçok dilsel öge bulunmaktadır. Bu makalede çeviri açısından zorluk teşkil eden deyim ve eğretilemeler örneklenmektedir. Çalışmada çeviri kararlarını açıklamak için Baker’ın (2017) özellikle deyimler ve kalıp ifadeler için tanımladığı çeviri stratejileri kullanılmıştır. Oyun çevirisinde bir taraftan oyuncular için sahnelenebilirlik, diğer taraftan izleyiciler için anında anlaşılabilirlik önemlidir. Hedef ve kaynak odaklılık arasında gidip gelen çeviri kararlarının, aynı zamanda, sahnelenebilirlik ve anlaşılabilirlik etkenleri arasında da denge kurması gerekmektedir. Dolayısıyla, bu oyunun çevirisinde de, çevirmenler metnin tamamına uygulanabilir bir çeviri yaklaşımı benimsemektense zorluk teşkil eden her bir unsuru kendi içinde ve bağlamı içinde değerlendirerek ele almışlardır. Bu çalışmada Eşik’te yer alan deyim ve eğretilemelerin Türkçeden İngilizceye çevirisinde kullanılan stratejiler Nord’un işlevsellik ve bağlılık ilkeleri çerçevesinde çözümlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

tiyatro çevirisi, oyun çevirisi, işlevsellik, bağlılık, sahnelenebilirlik

Translation of Idioms and Metaphors in Hasan Erkek’s Play Eşik: Difficulties and Solutions

Öz

TThis paper presents a discussion of the strategies adopted to translate the idioms and metaphors from Turkish into English in Hasan Erkek’s play Eşik. The translation of Eşik – translated into English as Threshold – provides a great many examples of linguistic devices, which led translators to adopt various translation decisions on the line between closeness to the original and closeness to the target culture. This study focuses on the idiomatic and metaphorical expressions that constituted difficulties in the translation. For the purpose of this study, Baker’s (2017) typology of strategies provided a framework for explaining the translation decisions as this typology was specifically developed for the translation of idioms and fixed expressions. In translating a play there are certain factors such as making it performable for actors and making it immediately understandable for the audience. While moving back and forth between target- and source-orientedness, the translation solutions were also required to set the balance between performability and understandability. Thus, rather than opting for a general approach applicable to the whole text, the translators dealt with each specific case in its own right and in its specific context. In this paper, the various strategies used in the translation of the idiomatic and metaphorical expressions in Eşik into English were analysed in consideration of Nord’s functionality and loyalty principles.

Anahtar Kelimeler

drama translation, translating plays, functionality, loyalty, performability

Kaynakça

• Aaltonen, S. (2010). Drama translation. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies, Volume 1 (pp. 105-110). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
• Aaltonen, S. (2013). Theatre translation as performance. Target, 25(3), 385-406.
• Baker, M. (2017). In other words: A coursebook on translation. London and New York: Routledge.
• Bassnett, S. (1991). Translating for the theatre: The case against performability. TTR: Traduction, Terminologie, Rédaction, 4(1), 99-111.
• Bassnett, S. (1998). Still trapped in the labyrinth: Further reflections on translation and theatre. In S. Bassnett, & A. Lefevere (Eds.), Constructing cultures: Essays on literary translation (pp. 90-108). Clevedon: Multilingual Matters. Retrieved from http://nelson.cen.umontreal.ca/revue/ttr/1991/v4/n1/037084ar.pdf.
• Bigliazzi, S., Kofler, P., & Ambrosi, P. (Eds.) (2013a). Theatre translation in performance. London and New York: Routledge.
• Bigliazzi, S., Kofler, P., & Ambrosi, P. (2013b). Introduction. In S. Bigliazzi, P. Kofler, & P. Ambrosi, Theatre translation in performance (pp. 1-25). London and New York: Routledge. Coelsch-Foisner, S., & Klein, H. M. (Eds.) (2004). Drama translation and theatre practice (Salzburg Studies in English Literature and Culture). Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, New York, Oxford, Wien: Peter Lang.
• Delabastita, D. (2011). Literary translation. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies, Volume 2 (pp. 70-78). Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
• Dickins, J., Hervey, S., & Higgins, I. (2002). Thinking Arabic translation: A course in translation method. Arabic to English. London and New York: Routledge.
• Dinçel, B. İ. (2011). Criticism in motion: Shifting the focus in theatre (translation) criticism from page to stage in the light of Harold Pinter’s The Birthday Party. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 0(18), 80-125.
• Erkek, H. (2007). Eşik. İstanbul: Mitos Boyut.
• Fernandes, A. B. P. (2010). Between words and silences: Translating for the stage and the enlargement of paradigms. Scientia Traductionis, 7, 119-133. Retrieved from https://periodicos.ufsc.br/index.php/scientia/article/view/1980-4237.2010n7p119/13470.
• Hanes Harvey, A. C. (1998). Translating Scandinavian drama – for whom? TijdSchrift voor Skandinavistiek, 19(1), 25-49.
• Johnston, D. (2004). Securing the performability of the play in translation. In S. Coelsch-Foisner & H. Klein (Eds.), Drama translation and theatre practice (pp. 25-38). Frankfurt am Main: Peter Lang.
• Landers, C. E. (2001). Literary translation: A practical guide. Clevedon, Buffalo, Toronto, and Sydney: Multilingual Matters.
• Let down. (n.d.). In Cambridge online dictionary. Retrieved from https://dictionary.cambridge.org/tr/sözlük/ingilizce/let-down-someone.
• Levý, J. (2011). The art of translation. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
• Newmark, P. (1988). A textbook of translation. New York and London: Prentice Hall.
• Nord, C. (2001). Loyalty revisited: Bible translation as a case in point. The Translator, 7(2), 185-202. doi: 10.1080/13556509.2001.10799100
• Pavlović, N. (2007). Directionality in collaborative translation processes (Unpublished doctoral dissertation). Universitat Rovira i Virgili, Tarragona.
• Pokorn, N. K. (2005). Challenging the traditional axioms: Translation into a non-mother tongue. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
• Püsküllüoğlu, A. (1998). Türkçe deyimler sözlüğü. İstanbul: Arkadaş.
• Pym, A. (2016). Translation solutions for many languages: Histories of a flawed dream. London and New York: Bloomsbury.
• Ross, J. (2018). “Scarf of Exquisite Hues and the Finest Leather Shoes”: Translating “İki Keklik Bir Kayada Ötüyor”. Journal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, 49, 317-334.
• Snell-Hornby, M. (1997). Is this a dagger which I see before me? The non-verbal language of drama. In F. Poyatos (Ed.), Nonverbal communication and translation (pp. 187-202). Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
• Upton, C.-A. (Ed.). (2000). Moving target: Theatre translation and cultural relocation. London and New York: Routledge.
• Yüksel, A. (2007). Değişim sancıları içindeki bir toplumdan sancılı bir oyun. In Eşik (pp. 5-10). İstanbul: Mitos Boyut.
• Zatlin, P. (2005). Drama translation and film adaptation: A practitioner's view. Clevedon, New York, and Ontario: Multilingual Matters.