Erken Tunç Çağı Kil Çapa ve Kancalarına Gelibolu Yarımadası’ndan Örnekler

Yıl 2024, Sayı: 23, 53 - 72, 29.12.2024

Meral Başaran

https://doi.org/10.58488/collan.1489368

Öz

Ege kil çapaları olarak bilinen ve Erken Tunç Çağı II-III’te geniş bir alana yayılan özel bir malzeme grubu bulunmaktadır. Günümüz gemi çapalarını anımsattığı için bu ismi alan malzeme grubu belirli bir döneme işaret etmesi ve iletişim ağlarını tanımlaması açısından önemlidir. Genellikle farklı biçimlerdeki bir gövdenin altta iki kol halinde yanlara doğru kıvrılması nedeniyle çapa olarak adlandırılmasına karşın aynı buluntu grubu içinde daha az temsil edilen tek kollu örnekler de bulunmaktadır. Kanca olarak adlandırılan tek kollu örnekler bu çalışma açısından öne çıkmaktadır. Gelibolu Yarımadası’nda yürütülen yüzey araştırmaları sırasında pişmiş topraktan kanca formunda buluntuların ele geçmesi iletişim ağları bağlamında sosyoekonomik ve kültürel gelişmelerin incelendiği Çanakkale Boğazı Tunç Çağı Limanları Araştırma Projesi açısından dikkate değer bir bulgu olmuştur. Geniş bir sahaya yayılan bir iletişim göstergesinin Gelibolu Yarımadası’nda bulunması malzemenin görüldüğü yerleşmelerle ilgili olarak kültürel aidiyet, işbirliği, iletişim ağlarının tanımlanması, ayrıca buluntuların işlevi ve kökeni gibi bir takım soruların sorulması gerekliliğini gündeme getirmektedir. Dolayısıyla bu çalışma kapsamında Gelibolu Yarımadası’nda yapılan yüzey araştırmaları sırasında Gözetleme Tepe, Üğütler ve Maltepe yerleşmelerinde bulunan kanca benzeri çift delikli pişmiş toprak objeler değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kültürlerarası İletişim Ağları, Erken Tunç Çağı, Kil Çapa ve Kancalar, Çanakkale Boğazı, İletişim Göstergeleri

Destekleyen Kurum

Fırat Üniversitesi FÜBAP

Kaynakça

• Agouridis, C. 1997 Sea Routes and Navigation in the Third Millennium Aegean. Oxford Journal of Archaeology 16: 1-24.
• Aydıngün, H. 2023 Tunç Çağı’nda Boğazlar Bir Su Yolu Muydu Yoksa Bir Engel Mi?, Trakya’da Arkeoloji I, A. Yaraş, G. Üsküplü Akgül (ed.), Ege Yayınları, İstanbul: 91-104.
• Aykurt,A., Böyükulusoy, K., Benli-Bağcı, E., Deniz, S. 2003 Bodrum Kesikservi Erken Tunç Çağı I Mezarlığı, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• Başaran, M. 2018 MÖ 2. Binyıl Kuzey Ege Kültürel İletişim Ağı İçinde Maydos Kilisetepe Höyüğü. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Çanakkale.
• -2020a MÖ 2. Binyılda Kuzey Ege’de İletişim ve Kültürel Bağlantılar: Maydos Kilisetepe Höyüğü, Propontis ve Çevre Kültürleri, V. Keleş (ed.), Ege Yayınları, İstanbul: 209-222.
• -2020b Maydos Kilisetepe Bezemeli Mimari Kaplamaları: Tipolojik Değerlendirme ve Kültürel Etkileşim Sahası. Maydos I, G. Sazcı (ed.), Ege Yayınları, İstanbul: 147-189.
• Bernabó-Brea, L. 1964 Poliochni. Città Preistorica nell’ Isola di Lemnos, I. “L Erma” di Bretschneider Rome.
• Buchholz, H.G., Wagner, P. 1987 Zu frühbronzezeitlichen Verbindungen Zwischen dem Balkanraum und Hellas. Ägäische Bronzezeit, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt: 121–136.
• Cherry, J. F. 2013 Eşit Yönetimler Arası Etkileşim. Arkeoloji Anahtar Kavramlar, C. Renfrew, P. Bahn (ed.), (Çev. Selda Somuncuoğlu), İletişim Yayınları, İstanbul: 107-112.
• Cosmopoulos, M. 1991 Exchange Networks in Prehistory: The Aegean and the Mediterranean in the Third Millennium B.C. Aegaeum 7, Thalassa: L’Égée préhistorique et la mer, R. Laffineur, L. Basch (ed.), Universite de Liege, Liège/Austin: 155-168.
• Cultraro, M. 2004 Island Isolatİon And Cultural Interactİon in The EBA Northern Aegean: A Case Study From Poliochni (Lemnos). Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 4/1: 19-34.
• Dietrich, L. 2010 Eliten der Frühen und Mittleren Bronzezeit im Südöstlichen Karpatenbecken. Praehistorische Zeitschrift, 85: 191–206.
• Efe, T. 2007 The Theories of the ‘Great Caravan Route’ between Cilicia and Troy: the Early Bronze Age III Period in Inland Western Anatolia. Anatolian Studies 57, Transanatolia: Brinding Gap between East and West in the Archaeology of Ancient Anatolia: 47-64.
• Erkanal, A. 1986 Klazomenai/ Liman Tepe Kazılarında Ele Geçen Kil Çapalar (Tonanker von Klazomenai-Liman Tepe). Anadolu Araştırmaları X: 183–193.
• Felsch, R. C. S. 1988 Samos II. Das Kastro Tigani, Die Spätneolithische und Chalkolithishe Siedlung, Rudolf Habelt, Bonn.
• Hood, S. 1981-1982 Excavations in Chios 1938-1955. Prehistoric Emporio and Ayio Gala, Vol. I-II, Thames and Hudson, Athens, London.
• Hüryılmaz, H. 2006 Gökçeada-Yenibademli Yerleşmecilerinin Erken Bronz Çağı’nda Deniz Aşırı İlişkileri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5/17: 1-9.
• -2011 Gökçeada-Yenibademli Höyük 2009 Yılı Kazıları. 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1: 128-141.
• Kayan, İ. 2001 Troia Yöresinin Yüzey Şekilleri, Alüvyon Ovasının Jeomorfolojisi ve Paleocoğrafik Açıdan Rekonstrüksiyonu. Düş ve Gerçek Troia, (Çev. Selma Bulgurlu Gün), Homer, İstanbul: 309-314.
• Kılıç, S. 2000 Marmara Bölgesi İlk Tunç Çağı Yerleşmeleri. 1999 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara: 29-45.
• Kiss, V. 2011 The Role of the Danube in the Early and Middle Bronze Age of the Carpathian Basin. Varia Archaeologica Hungarica XXVI, G. Kovács, G.Kulcsár (ed.), Archeolingua, Budapest: 211-239.
• Koçel Erdem, Z. 2015 Tekirdağ Merkez ve Şarköy İlçeleri ile Çanakkale Gelibolu Yarımadası (Trakya Khersonesos’u) Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları. 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara: 437-460.
• Korfmann, M., Girgin, Ç., Morçöl, Ç., Kılıç, S. 1995 Kumtepe 1993. Bericht Über Die Rettungsrabung/ Report on the Rescue Excavation. Studia Troica, 5: 237-289.
• Lamb, W. 1936 Excavation at Thermi in Lesbos.Cambridge University Press, Cambridge.
• Leshtakov, K. 1996 Trade centres from EBA III and MBA in Upper Thrace. Early Bronze Age Settlement Patterns in the Balkans (CA. 3500-2000 BC, Calibrated Dates), Reports on Prehistoric Research Projects 1(2), L. Nikolova (ed.), Agatho Publisher, Sofia: 239-287.
• -2009 The Second Millennium BC in the Northern Aegean and the Adjacent Balkan Lands: Main Dynamics of Cultural Interaction. Greeks and Thracians, Ζ. Ι. Μπόνιας, J.Y. Perreault (ed.), Taşoz: 53-82.
• Menelaou, S., Kouka, O. 2022 Tracing Interaction On Samos Island: Pottery Traditions And Connectivity At Kastro-Tigani And The Heraion During The Aegean Late–Final Neolithic/Western Anatolian Middle–Late Chalcolithic. The Annual of the British School at Athens, 117: 1-52.
• Minkov, P. 2019 Раннобронзови Керамични Котви И Куки От Горнотракийската Низина. Годишник, на Регионален Исторически Музей – Пазарджик: 57-77.
• Müller, K. 1938 Tiryns IV: Die Urfirniskeramik, F. Bruckmann Verlag, Munich.
• Oğuzhanoğlu, U. 2019 Büyük Menderes’ten Denize Uzanan Yollar: Güneybatı Anadolu Erken Tunç Çağı Bağlamında Yeni Gözlemler. Kültürlerin Bağlantısı, Başlangıcından Roma Dönemi Sonuna Kadar Eski Yakın Doğuda Ticaret ve Bölgelerarası İlişkiler, Anadolu, Ek Dizi I.4, V. Şahoğlu, M. Şevketoğlu Y. Erbil (ed.), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara: 101-114.
• O’Shea, J. 2011 A River Runs Through It: Landscape and the Evolution of Bronze Age Networks in the Carpathian Basin. Journal of World Prehistory, 24(2/3): 161-174.
• Özbek, O. 2012 2010 Yılı Saros Körfezi Gelibolu Yarımadası Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması. 29. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 3, Kültür ve Turizm Bakanlığı. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü: 463- 479.
• Özdemir, A. Bamyacı, A. O, Yavşan, Ç. 2014 Kalkolitik Smintheion (Gülpınar) Buluntusu Antropomorfik Objeler, Höyük 2012, 5: 11-24.
• Papageorgiou, D. 2008 The Marine Environment and its Influence on Seafaring and Maritime Routes in the Prehistoric Aegean. European Journal of Archaeology, 11(2-3): 199-222.
• Reinholdt, C. 2003 The Aegean And Western Anatolia: Social Forms And Cultural Relationships. Art of the First Cities. The Third Millenium B.C. from the Mediterranean to the Indus, J. Aruz, R. Wallenfels (ed.), Yale University Press, New York: 255-260.
• Renfrew, C. 1972 The Emerge of Civilization the Cyclades and the Aegean in the Third Millennium BC, Oxbow Books, London: Methuen.
• -1986 Introduction: Peer Polity Interaction and Socio-Political Change. Peer Polity Interaction and Socio-Political Change, C. Renfrew, J. F. Cherry (ed.), Cambridge University Press, Cambridge: 1-18.
• Schmidt, H. 1902 Schliemann’s Sammlung Trojanischer Altertümer, G. Reimer Verlag, Berlin.
• Smith, J. C. 1975 Spinning, Weaving and Textile Manufacture in Prehistoric Greece. From the Beginning of the Neolithic to the end of the Mycenaean ages: with Particular Reference to the Evidence Found on Archaeological Excavations. University of Tasmania, Ph.D. Dissertation, Hobart.
• -2000 The Small Finds: Clay Spinning and Weaving Implements. Servia I. Anglo-Hellenic Rescue Excavations 1971–1973, The British School at Athens, London: 207–262.
• Şahoğlu, V. 2005 The Anatolian Trade Network and the İzmir Region During the Early Bronze Age. Oxford Journal of Archaeology, 24(4): 339-360.
• -2019 The Early Bronze age Anatolian Trade Network and Its Role on The Transformation of the Anatolian and Aegean Communities. Kültürlerin Bağlantısı, Başlangıcından Roma Dönemi Sonuna Kadar Eski Yakın Doğuda Ticaret ve Bölgelerarası İlişkiler, Anadolu, Ek Dizi I.4, V. Şahoğlu, M. Şevketoğlu Y. Erbil (ed.), Ankara Üniversitesi Basımevi , Ankara: 115-131.
• Şenyürek, M. S., Gültekin, H., Şenyürek E., Dönmez, A. 1950 Höyücek Civarında Höyücek’te Yapılan Sondaj. Belleten 55: 487-504.
• Tartaron, T. F., Rothaus, R. M., Pullen, D. J. 2003 Searching for Prehistoric Aegean Harbors with GIS, Geomorphology, and Archaeology. Athena Review, 3(4): 27-36.
• Van Andel, T. H., Runnels, C. 1988 An Essay on the Emergence of Civilization in the Aegean World. Antiquity 62: 234-247.
• Weisshaar, H. J. 1980 Ägäische Tonanker, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung, (Ath. Mitt.) 95: 33–59.
• Wiencke, M. H. 1989 Change in Early Helladic II. American Journal of Archaeology, 93(4): 495-509.