Kahramanmaraş Kuzeydoğusundaki Engizek Askuşağında (Helete) Karbonatlı Kayaçlar ile İlişkili Pb-Zn Yatağının Jeolojisi ve Jeokimyası

Year 2019, Volume: 34 Issue: 3, 1 - 10, 30.09.2019

Yusuf Uras Cihan Yalçın Abdullah Balaban

https://doi.org/10.21605/cukurovaummfd.637545

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışmanın amacı Toros Orojenik kuşağında yer alan Helete (Kahramanmaraş) bölgesindeki karbonatlı kayaçlar ile ilişkili Pb-Zn cevherleşmelerinin jeolojik ve jeokimyasal özelliklerini ortaya koymaktır. Doğu Toros Orojenik kuşağında Engizek Askuşağı (Kahramanmaraş kuzeyi) olarak tanımlanan alan içerisindeki Helete bölgesinde Paleozoyik yaşlı Malatya metamorfitleri ve Eosen yaşlı sedimanter kayaçlar bir arada bulunmaktadır. Gümüşbanı bölgesinde de Paleozoyik yaşlı Malatya metamorfitleri içerisindeki karbonatlı kayaçlar ile ilişkili baritli Pb-Zn cevherleşmeleri bulunmaktadır. Kırık ve çatlaklarda gözlenen epijenetik oluşumlu cevherleşme damar tipi şeklinde ve saçınımlıdır. Damar kalınlıkları 1 cm ile 10 cm arasında değişmektedir. Cevher parajenezi barit, galenit, sfalerit, kalkopirit, florit ve kovellit şeklindedir. Cevher zonundan alınan örneklerin jeokimyasal analizinde Pb maksimum %50,21, Zn maksimum %51,99 ve BaO ise %52,13 değerine ulaşmaktadır. İzotop jeokimyası çalışmasında δ34S değerinin 10,92-11,24‰ arasında olduğu belirlenmiştir. Yapılan saha ve laboratuvar çalışmaları sonucunda cevherleşmenin kırık hatları ve Paleozoyik yaşlı karbonatlı kayaçlar ile sınırlı olduğu, cevher oluşturan çözeltideki S’nin de kıtasal kökene işaret ettiği belirlenmiştir. 

Keywords

Toros orojenik kuşağı, Engizek askuşağı, S izotopu, Pb-Zn yatağı, Helete

Geology and Geochemistry of Carbonate Hosted Pb-Zn Deposit on North-east Part of Kahramanmaraş (Helete) in Engizek Belt

Abstract

The aim of this study is to reveal the geological and geochemical properties of Pb-Zn mineralizations associated with carbonate rocks along the Helete (Kahramanmaraş) district in Taurus Orogenic belt. The Paleozoic Malatya metamorphics and Eocene sedimentary rocks are present in the Helete region within the area defined as Engizek Belt (North of Kahramanmaraş) in the Eastern Taurus Orogenic belt. In the Gümüşbanı region, there are bariteed Pb-Zn mineralizations in the Paleozoic Malatya metamorphic rocks. Epigenetic mineralization observed in fractures and cracks is vein-type and disseminated. The thickness of the veins varies between 1 cm and 10 cm. The ore paragenesis contains barite, galena, sphalerite, chalcopyrite, fluorite and covellite. In geochemical analysis of samples taken from ore zone, Pb reaches maximum 50.21%, Zn maximum 51.99% and BaO 52.13%.  In geochemical analysis, the ore zone has a maximum of 50.21% Pb and Zn a maximum of 51.99%. In the isotope geochemistry study, the value of δ34S was determined between 10.92 and 11.24‰. As a result of the field and laboratory studies, it was determined that the mineralization was limited to the fractured lines and Paleozoic aged carbonate rocks, and S in the ore-forming solution pointed out to the continental origin. 

Keywords

Taurus orogenic belt, Engizek belt, S isotope, Pb-Zn deposit, Helete

References

• 1. Ketin, İ., 1966. Anadolu’nun Tektonik Birlikleri. MTA Dergisi, 66, 20-34.
• 2. Perinçek, D., 1978. Çelikhan- Sincik- Koçali (Adıyaman ili) Alanının Jeolojisi ve Petrol Olanaklarının Araştırılması. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tatbiki Jeoloji Kürsüsü, 212.
• 3. Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y., Ketin, İ., 1982. Remnants of a Pre-late Jurassic Ocean in Northern Turkey, Fragments of Permian-Triassic Paleo-Tethys? Reply. Geol. Soc. America Bull., 93, 932-936.
• 4. Gül, M. A., 2000. Kahramanmaraş Yöresinin Jeolojisi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 304.
• 5. Yalçın, C., 2012. Çağlayancerit (Kahramanmaraş) Batısının Tektono-Stratigrafisi ve Yapısal Evrimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 129.
• 6. Yalçın, C., Kop. A., 2018. Tectono-Stratigraphic Investigation of Western Part of Çağlayancerit (Kahramanmaras). 1st International Symposium on Graduate Research in Science Focus on Entrepreneurship and Innovation (ISGRS 2018), Abstract Book, , ISBN: 978-605-07-0667-3, October 4-6, 2018, İstanbul, Turkey, 146-147.
• 7. Hanilçi, N., Öztürk, H., Kasapçı, C., 2019 Carbonate-Hosted Pb-Zn Deposits of Turkey. In: Pirajno F., Ünlü T., Dönmez C., Şahin M. (eds) Mineral Resources of Turkey. Modern Approaches in Solid Earth Sciences, Springer, Cham, 16, 497-533.
• 8. Kuşçu, M., 1985. Göktepe (Ermenek-Konya) Yöresinin Pb-Zn Zuhurları. TJK Bülteni, 28, 35-46. 9. Temur, S., 1992. Bolkardağı yöresi Zn-Pb Yataklarının Jeokimyasal İncelemesi, TJK Bülteni, 35(2), 101.
• 10. Kuşçu, M., Cengiz, O., 2001. Karbonatlı kayaçlara bağlı Orta Toroslar Zn-Pb cevherleşmelerinin kükürt izotopları incelemesi. TJK Bülteni, 44(3), 59-73.
• 11. Yalçın, M. G., Metin, S., Altuncu, S., Çiftçi, E., 2001. Germanium Contents of Carbonate-Hosted Pb-Zn Ores Occuring in Aladağ District (Zamantı-Niğde). Geosound, 40/41, 29-38.
• 12. Yalçın, M. G., Çiftçi, E., Çopuroğlu İ., 2004. Bolkardağ (Orta Anadolu-Niğde-Ulukışla) Civarında Bulunan Damar Tipi Pb-Zn Yataklarının Mineralojik Incelenmesi. JMO 57. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, 250-251.
• 13. Hanilçi, N., Öztürk, H., 2003. Stable Isotope and Microthermometric Studies in Carbonate-hosted Pb-Zn Deposits in Aladağlar, Eastern Taurus, Turkey. Abstract Books 56th Geological Congress of Turkey, Ankara, 112–114.
• 14. Hanilçi, N., 2003. Formation of the Carbonate-hosted Pb–Zn Deposits in Central and Eastern Taurus [unpublished Ph. D. thesis]. Natural Science Institute, Istanbul University, Istanbul, 166.
• 15. Hanilçi, N., Öztürk, H., 2005. Mississippi Valley Type Zn-Pb Deposits in the Aladağlar-Zamantı (Eastern Taurus) Region: Ayraklı and Denizovası Zn-Pb deposits, Turkey. İstanbul Earth Sci Rev. 18(2), 23–43.
• 16. Hanilçi, N., Öztürk, H., 2011. Geochemical/Isotopic Evolution of Pb-Zn Deposits in the Central and Eastern Taurides, Turkey. Int Geol Rev, 53(13), 1478–1507.
• 17. Gökce, A., Bozkaya, G., 2003. Karalar Geology and Fluid Inclusion Characteristics of the Karalar (Gazipaşa-Antalya) Barite – Galena Deposits. Geol Bull Turk, 46, 1–16.
• 18. Cengiz, O., Kuşçu, M., 2005. Geological Properties of Galena-Bearing Barite and Barite Deposits in the Central Taurides. 41st Forum on the Geology of Industrial Minerals, ITU.
• 19. Koptagel, O., Ulusoy, U., Fallick, A.E., 2007. Sulfur and Lead Isotope Investigations of the Carbonate-Hosted Pb-Zn Deposits in the Yahyalı Region, Kayseri, Southern Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 16(1), 57-76. 20. Kahya, A., Kuscu, E., Cengiz, O., Yildiz, M., 2014. Geology snd Mineralogy of Carbonate-Hosted Au-Ag±Pb-Zn Deposits in the Maden Village (Ulukisla), Nigde, SE Turkey. International Multidisciplinary Scientific GeoConference: SGEM: Surveying Geology&mining Ecology Management, 1, 175. 21. Gümüş, L., Kumral, M., Yalçın, C., Kaya, M., Ünlüer, T.A., Öztürk, S., Karaman, M., 2018. Aladağ Birliği (Çayarası-Alanya) İçerisinde Karbonatlı Kayaçlar ile İlişkili Baritli Zn-Pb Cevherleşmesinin Jeolojisi ve Jeokimyası. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Kapadokya Yerbilimleri Sempozyumu Özel Sayısı, 7(3), 1209-1213.
• 22. Işık, V., 2016. Torosların Jeolojisi; Türkiye Jeolojisi Ders Notu. Ankara Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Ankara.
• 23. Perinçek, D., Kozlu, H., 1984. Stratigraphic and Structural Relations of the Units in the Afşin-Elbistan-Doğanşehir Region (Eastern Taurus). In Tekeli, O., Göncüoğlu, M.C. (Eds), Geology of Taurus Belt, Ankara-Turkey, 181-198.
• 24. Yıldırım, M., 1989. K. Maraş Kuzeyindeki (Engizek-Nurhak Dağları) Tektonik Birliklerin Jeolojik, Petrografik İncelemesi. İ.Ü. Doktora Tezi, İstanbul (yayınlanmamış).
• 25. Yiğitbaş, E., 1989. Engizek Dağı (K.Maraş) Dolayındaki Tektonik Birliklerin Petrolojik İncelenmesi. İ.Ü. Doktora Tezi, İstanbul, 347.
• 26. Gedik, İ., 2011. Helete Kuzeyinin Jeoloji Haritası. META Mühendislik.
• 27. Hoefs, J., 1987. Stable Isotope Geochemistry. (3rd ed.). Springer-Verlag, Heidelberg, 241.
• 28. Zhou, J. X., Huang, Z. L., Ye, L., Bao, Z., Liu, Y., Xia, Y., 2015. Research Progress of the Mineralization of Carbonate-hosted Pb-Zn Deposits in the Sichuan-Yunnan-Guizhou Pb-Zn Metallogenic Province, Southwest China. Acta Geologica Sinica (English Edition), 89(1), 307-308.
• 29. Zhou, J. X., Bai, J. H., Huang, Z. L., Zhu, D., Yan, Z. F., Lv, Z. C. 2015. Geology, Isotope Geochemistry and Geochronology of the Jinshachang Carbonate-hosted Pb–Zn Deposit, Southwest China. Journal of Asian Earth Sciences, 98, 272-284.
• 30. Zhou, J. X., Huang, Z. L., Lv, Z. C., Zhu, X. K., Gao, J. G., Mirnejad, H., 2014. Geology, Isotope Geochemistry and Ore Genesis of the Shanshulin Carbonate-hosted Pb–Zn Deposit, Southwest China. Ore Geology Reviews, 63, 209-225.