Sociology of Time: An Introduction Essay

Yıl 2010, Cilt: 10 Sayı: 2, 121 - 174, 01.04.2010

Ejder Okumuş

Öz

The phenomenon of time is an important subject of sociology in consideration of its social dimensions and manifestations. Because time is a fate of social life. Society exist and continue its existence within time, within time of the world, and with time. Societies, civilizations, cultures, social assets, such as families, religious groups and communities, political groups, economic organizations, nations, professional groups, etc. regulate their lives in social time or socio-temporal order. So time constitutes an indispensable and central dimension of society’s existence and social life. In this study, time as a social reality is considered from the sociological perspective at the level of introduction.

Anahtar Kelimeler

Time, social time, sociology of time, society.

Zaman Sosyolojisi: Bir Giriş Denemesi

Öz

Zaman fenomeni, sosyal boyut ve yansımaları itibâriyle sosyolojinin önemli bir konusudur. Çünkü zaman, toplumun, toplumsal hayatın kaderidir. Toplum, zaman içinde, dünya zamanı içinde ve zamanla var olur, varlığını sürdürür. Toplumlar, medeniyetler, kültürler, toplumsal varlıklar, örneğin aileler, dinî grup ve cemaatler, siyasal gruplar, ekonomik organizasyonlar, uluslar, meslek grupları vs., hayatlarını, sosyal zaman veya sosyo-zamansal düzen içinde düzenlerler. O halde zaman, toplumun varlığının ve sosyal hayatın vazgeçilmez bir merkezî boyutunu teşkil etmektedir. Bu çalışmada toplumsal bir gerçeklik olarak zaman, giriş düzeyinde sosyolojik açıdan ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Zaman, toplumsal zaman, zaman sosyolojisi, toplum.

Kaynakça

• KUR'AN-KERİM
• ADAM, Barbara, Time and Social Theory, Temple University Pres, Philadelphia 1990
• ADAM, Barbara E., Timewatch: The Social Analysis of Time, Cambridge, Polity Press, England 1995
• A.e., ss. 22, 135-136
• ARİSTOTELES, "Fizik", Zaman Kavramı, Çev. Saffet Babür, İmge Yay., Ankara 1996, ss. 9-41
• ATKINSON, Jacqualine, Zamanı Yönetme Sanatı, Çev. Cem S. İslâm, Nehir Yay., İstanbul 1997
• AUGUSTINUS, St., The Confessions, İng. Çev. Edward B. Pusey, Pocket Books, New York 1957
• AUGUSTINUS, St., "İtiraflar", Zaman Kavramı, Çev. Saffet Babür, İmge Yay., Ankara 1996, ss. 43-55
• el-BAĞDADÎ, Ebu’l-Berekât, Kitâbu’l-Mu’teber fi’l-Hikme, c. 3, Dâiratu’l- Meârifi’l- Osmâniyye, Haydarabad 1357-1358
• BERGER, Peter L.-LUCKMANN, Thomas, The Social Construction of Reality, Allen Lane The Penguin Press, Great Britain 1967
• BERGER, Peter L.-LUCKMANN, “Gündelik Hayatın Gerçekliği”, Çev. Ejder Okumuş, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 1/1, Mart 2003, ss. 43-51
• CHAMBER, Robert, The Books of Days, a Miscellany of Popular Antiquities in Connection with the Calendar, c.1, London, Edinburgh 1864
• EİNSTEİN, Albert, “Uzay-Zaman”, Uzay, Zaman, Özdek I (Haz. Ve Çev. Aziz Yardımlı), İdea Yay., İstanbul 1998, ss. 55-65.
• ELIAS, Norbert, Zaman Üzerine, Çev. Veysel Atayman, Ayrıntı Yay., İstanbul 2000
• FABIAN, Johannes, Time and the Other: How Anthropology Makes its Object , Columbia University Press, New York 1983
• FARABÎ, “Felsefenin Temel Meseleleri”, İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri, Haz. ve çev. Mahmut Kaya, Klasik Yay., İstanbul 2003, ss. 117-126
• GIDDENS, Anthony, Modernliğin Sonuçları, Çev. Ersin Kuşdil, Ayrıntı Yay., İstanbul 1994
• GIDDENS, Anthony, Sosyal Teorinin Temel Problemleri, Çev. Ümit Tatlıcan, Paradigma Yay., İstanbul 2005
• GIDDENS, Anthony, Toplumun Kuruluşu, Çev. Hüseyin Özel, Bilim ve Sanat Yay., Ankara 1999
• GIDDENS, Anthony, “Sosyal Teoride Zaman ve Mekân”, Sosyal Teorinin Temel Problemle- ri, Çev. Ümit Tatlıcan, Paradigma Yay., İstanbul 2005, ss. 559-574
• GIDDENS, Anthony, “Faillik, Kurum ve Zaman-Mekân Analizi”, Sosyal Teorinin Temel Problemleri, Çev. Ümit Tatlıcan, Paradigma Yay., İstanbul 2005, ss. 497-510
• GURVITCH, G. The Spectrum of Social Time, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht- Holland, 1964
• HALBWACHS, Maurice, On Collective Memory, Çev. ve ed. Lewis A. Coser, University of Chicago Press, Chicago 1992
• HARVEY, David, Postmodernliğin Durumu, Çev. Sungur Savran, 2. bs., Metis Yay., İstanbul 1999
• HAWKİNG, Stephen, Zamanın Daha Kısa Tarihi, Çev. Selma Öğünç, Doğan Kitap, İstanbul 2006
• HEIDEGGER, Martin, Being and Time, İng. Çev. John Macquarrie-Edward Robinson, 7. Bs., Harper ve Row Yay., New York, Hagerstown, San Francisco ve London 1962
• HEIDEGGER, Martin, Varlık ve Zaman, Çev. Kaan H. Ökten, Agora Kitaplığı, İstanbul 2008
• HEIDEGGER, Martin, "Zaman Kavramı", Zaman Kavramı, Çev. Saffet Babür, İmge Yay., Ankara 1996, ss. 56-101
• HEIDEGGER, Martin, Metafizik Nedir? Çev. Yusuf Örnek, Türkiye Felsefe Kurumu, Anka- ra 1991
• HUXLEY, Aldous, Kalıcı Felsefe, Çev. Latif Boyacı, İnsan Yay., İstanbul 1996
• İBN Haldun, Mukaddimetu İbn Haldun, Dâru’l-Fikr, Beyrut 2001
• İBN Haldun, Mukaddimetu İbni Haldûn, Tah. Derviş el-Cüveydî, 2. bs., el-Mektebetu'l- Asriyye, Beyrut 1996
• İBN Haldun, Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldun, çev. Pirizade Mehmet Sahip Efendi, Kahire h. 1275
• İBN Haldun, Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldun, çev. Ahmed Cevdet Efendi, Takvim- hane-i İstanbul, İstanbul h. 1277
• İBN Haldun, Mukaddime, c. 1-3, Çev. Zakir Kadirî Ugan, MEB. Yay., İstanbul 1989
• İBN Haldun, Mukaddime, c. 1-2, Haz. Süleyman Uludağ, 2. bs., Dergah Yay., İstanbul 1988
• İBN Manzur, Lisânu'l-Arab, c. 13, Dâru Sâdır, Beyrut 1990
• İBN RÜŞD, “Faslu’l-Makâl”, Felsefe - Din İlişkileri (İbn Rüşd, çev. Süleyman Uludağ), Dergah Yay., İstanbul 1985, ss. 93-184
• İBN RÜŞD, “EL-Keşf an Minhâcu’l-Edille”, Felsefe - Din İlişkileri (İbn Rüşd, çev. Süleyman Uludağ), Dergah Yay., İstanbul 1985, ss. 187-364
• İBN SİNA, Kitâbu’ş-Şifâ Fizik I, Çev. M. Macit-F. Özpilavcı, Litera Yay., İstanbul 2004
• KERN, Stephen, The Culture of Time and Space, 1880-1918, Londra 2003
• KİNDÎ, “İlk Felsefe Üzerine”, Felsefî Risaleler (Haz. ve Çev. Mahmut Kaya), Klasik Yay., İstanbul 2002, ss. 139-183
• KİNDÎ, “Oluş ve Bozuluşun Yakın Etkin Sebebi Üzerine”, Felsefî Risaleler (Haz. ve Çev. Mahmut Kaya), Klasik Yay., İstanbul 2002, ss. 213-227
• KİNDÎ, “Beş Terim Üzerine”, Felsefî Risaleler (Haz. ve Çev. Mahmut Kaya), Klasik Yay., İstanbul 2002, ss. 279-285
• LUHMANN, Niklas, Social Systems, İng. Çev. John Bednarz, Jr.-Dirk Baecker, Stanford University Press, Stanford, California 1995
• LUHMANN, Niklas, The Differentiation of Society, Columbia University Press, New York 1982
• LUHMANN, Niklas, “The Future Cannot Begin: Temporal Structures in Modern Society”, Social Research, 43, 1976, ss. 130-152
• MARX, Karl, Kapital, c. 1, Çev. Alaattin Bilgi, 3. bs., Sol Yay., İstanbul 1986
• MATTHEWS, Roger, Doing Time: An Introduction to the Sociology of Imprisonment, St. Martin’s Press, Inc., New York 1999
• MENGÜŞOĞLU, Takiyettin, Felsefeye Giriş, 5. bs., Remzi Kit., İstanbul 1992
• MENGÜŞOĞLU, Takiyettin, İnsan Felsefesi, Remzi Kit., İstanbul 1988
• MUHAMMED İkbal, İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu, Çev. Ahmet Asrar, Bir Yay., İstanbul 1984
• MULHALL, Stephen, Heidegger ve 'Varlık ve Zaman', Çev. Kaan Öktem, Sarmal Yay., İstanbul 1998
• MÜTERCİM Asım, Kâmûs Tercümesi, c. 1, İstanbul 1304
• MÜTERCİM Asım, Kâmûs Tercümesi, c. 2-4, İstanbul 1305
• NASR, Seyyid Hüseyin, Bir Kutsal Bilim İhtiyacı, Çev. Şehabeddin Yalçın, İnsan Yay., İstanbul 1995
• NASR, Seyyid Hüseyin, İslam, İdealler ve Gerçekler, Çev. Ahmet Özel, 2. bs., İz Yay., İstanbul 1996
• NASR, Seyyid Hüseyin, İslam Kozmoloji Öğretilerine Giriş, Çev. N. Şişman, İstanbul 1985
• OKUMUŞ, Ejder, Osmanlı’nın Gözüyle İbn Haldun, 2. bs., İz Yay., İstanbul 2009
• PARSONS, Talcot, The Social System, 3. bs., The Free Press, Glencoe, Illinois 1959
• PRONOVOST, Gilles, The Sociology of Time (Current Sociology, La Sociologie Contempo- raine, The Journal of International Sociological Association, c. 37, Sayı: 3, 1989), Sage Publication, London ve Newbury Park/CA, 1989
• RYAN, Dan, “Time and Social Theory”, http://djjr.net/papers/published/Ryan-Time-and- Social-Theory.pdf, 10.10.2009
• SARIKAVAK, Kazım, “Mutezile’de Zaman”, Felsefe Dünyası, Sayı: 32/2, 2000, ss. 5-22
• SARIKAVAK, Kazım, “İhvan-ı Safa, İbn Sina ve Gazali’de Zaman Anlayışı”, Felsefe Dünyası, Sayı: 25, Yaz 1997, ss. 52-71
• SARIOĞLU, Hüseyin, İbn Rüşd Felsefesi, Klasik Yay., İstanbul 2003
• SHILLS, Edward, Center and Periphery, Chicago University Press, Chicago 1975
• SOROKİN, Pitirim A., Çağdaş Sosyoloji Kuramları, Çev. M. M. Raşit Öymen, KBY., Ankara 1994
• SOROKİN, Pitirim A., Sociocultural Causality, Space, Time: A Study of Referential Prin- ciples of Sociology and Social Science, Russell and Russell İnc., New York 1964
• SOROKİN, Pitirim A. – MERTON, Robert K., “Social Time: A Methodological and Func- tional Analysis”, The American Journal of Sociology, Mart 1937, 42/5, ss. 615-629
• SPENGLER, Oswald, Batının Çöküşü, Çev. Giovanni Scognamillo-Nuray Sengelli, 2. bs., Dergah Yay., İstanbul 1997
• ŠUBRT, Jiri, “The Problem of Time from the Perspective of the Social Sciences”, http://sreview.soc.cas.cz/uploads/910a3eaa2d8bfb89846f8e65dd26bb0f534f2730_170_ 211SUBRT.pdf, 02.05.2009
• SURUŞ, Abdulkerim, Evrenin Yatışmaz Yapısı, Çev. Hüseyin Hatemi, İnsan yay., İstanbul 1995
• SZTOMPKA, Piotr, The Sociology of Social Change, Blackwell Publishers, Oxford 2003
• ŞERİATİ, Ali, Tarih ve Şinaht-i Edyân, c. 2 (Mecmua-i Âsâr-i Doktor Ali Şeriatî c. 15), 9. bs., Şirket-i Sihâmî-yi İntişar, Tahran 1384
• ŞERİATİ, Ali, Baz-geşt, 8. bs., İntişârât-i İlham, Tahran 1381
• ŞERİATİ, Ali, İnsân-i Bîhôd (Mecmua-i Âsâr-i Doktor Ali Şeriatî, c. 25), 6. bs., Şirket-i İntişârât-i Kalem, Tahran 1384
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, 6. bs., Dergah Yay., İstanbul 1999
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Beş Şehir, 18. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul 2004
• TARKOVSKI, Andrey, Mühürlenmiş Zaman, Çev. Füsun Ant, 3. bs., Afa Yay., İstanbul 2000
• TIRYAKIAN, Edward A., "Emile Durkheim", Çev. Ceylan Tokluoğlu, Sosyolojik Çözümle- menin Tarihi, V Yay., İstanbul 1990, ss. 199-250
• TOSH, John, Tarihin Peşinde, Çev. Ö. Arıkan, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1997
• TUNÇ, Şekip, "Bergson'un Felsefesi", Yaratıcı Tekâmül, (Henri Bergson), Çev. Şekip Tunç, 2. bs., MEB. Yay., İstanbul 1986, ss. I-LII
• URRY, John, Mekânları Tüketmek, Çev. Rahmi G. Öğdül, Ayrıntı Yay., İstanbul 1999
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, Varlık ve Oluş, AÜİFY., Ankara 1968
• WEBER, Max, Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, Çev. Özer Ozankaya, İmge Yay., Ankara 1995
• WEBER, Max, The protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, İng. Çev. Talcott Parsons, Routledge, London-New York 1999
• WEBER, Max, Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Çev. Zeynep Gürata, Ayraç Yay., Ankara 2005
• WEBER, Alfred, Felsefe Tarihi, Çev. H. Vehbi Eralp, 5. bs., Sosyal Yay., İstanbul 1993.
• ZERUBAVEL, Eviatar, Hidden Rhythms: Schedules and Calendars in Social Life, the Uni- versity of Chicago Press, Chicago 1981
• ZIMMERMAN, Carle C., Yeni Sosyoloji Dersleri, Çev. Amiran Kurtkan, İstanbul Ü. İktisat F. Yay., İstanbul 1964 ×××