ERGENLERDE SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIĞI, DİNDARLIK VE AHLAKİ KAYITSIZLIK İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 877 - 907, 30.09.2021

Hızır Hacıkeleşoğlu

https://doi.org/10.33415/daad.954334

Cited By: 6

Öz

Ahlaki kayıtsızlık, sosyal hayat içerisinde sıklıkla atıfta bulunulması yönüyle yaşamın merkezinde yer alan bir olgudur. Ahlakla ilgili konularda özellikle gençlerin ahlaki fail olarak eleştirilerin odağında bulunmaları, bu dönem içerisinde gençlerin meşgul oldukları, etkisi altında bulundukları alanları incelemeyi gerekli kılmaktadır. Bu kapsamda mevcut araştırmanın amacı 13-18 yaş aralığındaki bireylerden oluşan bir örneklem grubu üzerinde sosyal medya bağımlılığı, dindarlık ve ahlaki kayıtsızlık arasındaki ilişkiyi irdelemektir. Bu amaçla araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeline göre tasarlanmıştır. Araştırma verileri, kolayda örnekleme yöntemiyle seçilen toplam 415 kişiden oluşan bir örneklem grubu aracılığıyla toplanmıştır. Toplanan verilerin analiz edilmesinde SPSS 21 programı kullanılarak korelasyon ve regresyon analizleri yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda sosyal medya bağımlılığı ile ahlaki kayıtsızlık arasında pozitif yönde; dindarlık ile ahlaki kayıtsızlık arasında ise negatif yönde anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Çalışmada sosyal medya bağımlığı ve dindarlığın ahlaki kayıtsızlığı zıt yönlerde yordadığı; ayrıca sosyal medya bağımlılığı üzerinde dindarlığın belirleyici bir faktör olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Dini İbadet, Din Psikolojisi, Ahlaki Kayıtsızlık, Sosyal Medya Bağımlılığı, Dindarlık

Teşekkür

Tüm editöryal ekibe teşekkür eder kolaylıklar dilerim.

A Research on The Relationship Between Social Media Disorder, Religiosity and Moral Disengagement In Adolescents

Öz

Moral disengagement is a phenomenon that is at the centre of life in terms of being frequently referred to in social life. The fact that young people (as moral agents) are at the centre of criticism on moral issues makes it necessary to examine the areas in which young people are engaged and affected during this period. In this context, the present study aims to examine the relationship between social media addiction, religiosity and moral disengagement on a sample group of individuals aged 13-18. For this purpose, the research was designed according to the relational screening model, one of the quantitative research methods. The research data were collected through a sample group consisting of 415 people selected by the convenience sampling method. In the analysis of the obtained data, correlation and regression analyzes were performed by using SPSS 21. As a result of the research, there is a positive relationship between social media addiction and moral disengagement. On the other hand, a negative relationship was found between religiousness and moral disengagement. It has been determined that social media addiction and religiousness predict moral disengagement in opposite directions. In addition, it has been observed that religiosity is not a determining factor on social media addiction.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Moral Dissengagement, Social Media Addiction, Religiosity, Religious Practices

Kaynakça

• Ahmadi, Vahid vd. The 3rd World Conference on Psychology, Counseling and Guidance, WCPCG-2012. “The Relationships Among Moral Development, Religiosity and Religious Orientation in Students”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 84/ (09 Temmuz 2013), 674-678. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.06.624
• Altunışık, Remzi vd. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, SPSS Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2010.
• Aristotales. Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2012.
• Atsız, Hasan. Erich Fromm’un Hümaniter Din Anlayışının Günümüz Toplumları Açısından Değerlendirilmesi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Aydın, İbrahim Hakkı - Bekiryazıcı, Eyüp Bekir. İslam Ahlak Esasları ve Felsefesi. İstanbul: Eren Ofset, 2011.
• Aydın, Mehmet S. Tanrı-Ahlak İlişkisi. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Ayten, Ali. “Din ve Sağlık: Bireysel Dindarlık, Sağlık Davranışları ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/1 (01 Şubat 2013), 7-31.
• Ayten, Ali. “Kimlik ve Din: İngiltere’deki Türk Gençleri Üzerine Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 12/2 (01 Haziran 2012), 101-119.
• Bandura, A. “Moral Disengagement in the Perpetration of Inhumanities”. Personality and Social Psychology Review: An Official Journal of the Society for Personality and Social Psychology, Inc 3/3 (1999), 193-209. https://doi.org/10.1207/s15327957pspr0303_3
• Bandura, Albert vd. “Sociocognitive Self-Regulatory Mechanisms Governing Transgressive Behavior”. Journal of Personality and Social Psychology 80/1 (Ocak 2001), 125-135.
• Bandura, Albert vd. “Mechanisms of moral disengagement in the exercise of moral agency”. Journal of Personality and Social Psychology 71/2 (1996), 364-374. https://doi.org/10.1037/0022-3514.71.2.364
• Bandura, Albert. Moral Disengagement: How People Do Harm and Live with Themselves. New York: Worth Publishers, 2016.
• Bandura, Albert. “Selective Moral Disengagement in the Exercise of Moral Agency”. Journal of Moral Education 31/2 (2002).
• Bauman, Zygmunt - Donskis, Leonidas. Ahlaki Körlük: Akışkan Modernlikte Duyarlılığın Yitimi. çev. Akın Emre Pilgir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
• Brickhouse, Thomas C. - Smith, Nicholas D. Socratic Moral Psychology. New York: Cambridge University Press, 2010.
• Brown, Dawn M. - Annis, Lawrence. “Moral development level and religious behavior”. Psychological Reports 43/3, Pt 2 (1978), 1230-1230. https://doi.org/10.2466/pr0.1978.43.3f.1230
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Bussey, Kay vd. “The Role of Moral Disengagement and Self-Efficacy in Cyberbullying”. Journal of School Violence 14/1 (02 Ocak 2015), 30-46. https://doi.org/10.1080/15388220.2014.954045
• Can, Abdullah. Spss İle Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 7. Baskı., 2019.
• Cohen, Martin. 101 Ahlak İkilemi. çev. Reha Kuldaşlı - Osman Çakmakçı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Çömlekçi, Mehmet Fatih - Başol, Oğuz. “Gençlerin Sosyal Medya Kullanım Amaçları ile Sosyal Medya Bağımlılığı İlişkisinin İncelenmesi”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17/4 (27 Aralık 2019), 173-188. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.525652
• De Caroli, Maria Elvira - Sagone, Elisabetta. “Belief in a just world, prosocial behavior, and moral disengagement in adolescence”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 116 (2014), 596-600.
• Desmond, Scott A. vd. “Religiosity, Moral Beliefs, and Delinquency: Does the Effect of Religiosity on Delinquency Depend on Moral Beliefs?” Sociological Spectrum 29/1 (05 Aralık 2008), 51-71. https://doi.org/10.1080/02732170802480527
• Ekşi, Halil - Çiftçi, Muhammed. “Lise Öğrencilerinin Problemli İnternet Kullanım Durumlarının Dinî İnanç ve Ahlaki Olgunluk Düzeylerine Göre Yordanması”. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 4/2 (2017), 181-206.
• Erdem, Hüsamettin. Ahlak Felsefesi. Konya: Hü-er Yayınları, 2009.
• Evkuran, Mehmet. Ahlak, Hakikat ve Kimlik. Ankara: Araştırma Yayınları, 2019.
• Freud, Sigmund. Musa ve Tektanrıcılık. çev. Oya Kasap. İstanbul: Say Yayınları, 2012.
• Fromm, Erich. Kendini Savunan İnsan. çev. Necla Arat. İstanbul: Say Yayınları, 1994.
• Furrow, James L. vd. “Religion and Positive Youth Development: Identity, Meaning, and Prosocial Concerns”. Applied Developmental Science 8/1 (01 Ocak 2004), 17-26.
• Gardner, Howard - Davis, Katie. App Kuşağı: Dijital Dünyada Kimlik, Mahremiyet ve Hayal Gücü. çev. Ümit Şensoy. İstanbul: Optimist Yayın Dağıtım, 2013.
• Geçer, Harun. Muhafazakar Habitus ve Sanal Mekan: Dindar Kadınların Sosyal Medyada Var Olma Sorunu. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Gencer, Nevzat. “Gençlik ve Ahlaki Kayıtsızlık: Lise Öğrencilerinin Ahlaki Kayıtsızlık Düzeyleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 3 (25 Haziran 2020), 308-335.
• Gezginci, Gamze - Işıklı, Şevki. “Dindar Facebook Etkisi: Türk Kullanıcılar Üzerine Bir Analiz”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 1/1 (28 Haziran 2018), 111-133.
• Gini, Gianluca vd. “Moral Disengagement among Children and Youth: A Meta-Analytic Review of Links to Aggressive Behavior”. Aggressive Behavior 40/1 (2014), 56-68. https://doi.org/10.1002/ab.21502
• Görgün, Tahsin. “İnsan Olmak ve Ahlak”. Ahlakın Temeli. ed. Ömer Türker. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2015.
• Heuveldop, Niklas. “Ericsson Mobility Report”.
• https://d110erj175o600.cloudfront.net/upload/images/06_2017/170615153722.pdf. 2017. Erişim: 22 Mart 2021
• Holm, Nils G. Din Psikolojisine Giriş. çev. Abdülkerim Bahadır. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Karaca, Faruk. Dini Gelişim Teorileri. Trabzon: Dem Yayınları, 2007.
• Kartopu, Saffet vd. “Sorumluluk Duygusu ve Dindarlık: Üniversite Öğrencileri Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/58 (2018), 465-488.
• Kocagöz, Elif vd. “Mahremiyet ve Dindarlık Perspektifinden Sosyal Medya Platformlarında Görsel Paylaşımının İncelenmesi: Ksü Öğrencileri Üzerinde Bir Uygulama”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 10/1 (30 Haziran 2020), 83-101.
• Korkmaz, Sezai. Siber Zorbalık ve Mağduriyet, Problemli İneternet Kullanımı ve Dindarlık İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dok, 2019.
• Korkmaz, Sezai - Bodur, Hüsnü Ezber. “İlahiyat Öğrencilerinde Sosyal Medya Kullanımı ve Dindarlık İlişkisi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2017), 329-351.
• Labrague, Leodoro J. “Facebook Use and Adolescents’ Emotional States of Depression, Anxiety, and Stress”. Health Science Journal 8/1 (2014), 80-89.
• Lozano Blasco, Raquel vd. “Social Network Addiction and Its Impact on Anxiety Level among University Students”. Sustainability 12/13 (Ocak 2020), 5397. https://doi.org/10.3390/su12135397
• Menesini, Ersilia vd. “Morality, Values, Traditional Bullying, and Cyberbullying in Adolescence”. The British Journal of Developmental Psychology 31/Pt 1 (Mart 2013), 1-14. https://doi.org/10.1111/j.2044-835X.2011.02066.x
• Mensch, Kirk Gregory. Moral Disengagement, Hope and Spirituality, Including an Empirical Exploration of Combat Veterans. University of Exeter, Ph.D., 2016. http://hdl.handle.net/10871/23891
• Morgan, George A. vd. Ibm Spss for Introductory Statistics Use and Intepretation. New York: Routledge, 2011.
• Osofsky, Michael J. vd. “The Role of Moral Disengagement in the Execution Process”. Law and Human Behavior 29/4 (01 Ağustos 2005), 371-393. https://doi.org/10.1007/s10979-005-4930-1
• Oyman, Nihat. “Sosyal Medya Dindarlığı”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (15 Aralık 2016), 125-167.
• Özalp, Uğur - Yırcı, Ramazan. “Meslek Lisesi Öğrencilerinin Ahlaki Uzaklaşma Algılarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/ (05 Nisan 2019), 941-956. https://doi.org/10.17494/ogusbd.555087
• Özkan, Aslıhan. Üniversite Öğrencilerinin Narsisizm Düzeyleri ile Ahlaki Kayıtsızlık ve Saldırganlık Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Ankara: Gaz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Özturan, Hümeyra. Ahlak Felsefesinin Temel Problemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2015.
• Piaget, Jean. The Moral Judgment of the Child. Usa: The Free Press, 1932.
• Parlangeli, Oronzo vd. “Offensive Acts and Helping Behavior on the Internet: An Analysis of the Relationships between Moral Disengagement, Empathy and Use of Social Media in a Sample of Italian Students”. Work 63/3 (01 Ocak 2019), 469-477. https://doi.org/10.3233/WOR-192935
• Pozzoli, Tiziana vd. “Individual and Class Moral Disengagement in Bullying among Elementary School Children”. Aggressive Behavior 38/5 (Ekim 2012), 378-388. https://doi.org/10.1002/ab.21442
• Ralasari, I. vd. “Relationships Pattern of Social Media Addiction Level to Morality Level, Apathetic Level and Academic Score”. Journal of Physics: Conference Series 1442/1 (01 Ocak 2020), 012033. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1442/1/012033
• Rashid, Imran - Kenner, Soren. Offline: Free Your Mind from Smartphone and Social Media Stress. Chichester: Capstone A Wiley Brand, 2019.
• Rogers, Marcus Kent. A social learning theory and moral disengagement analysis of criminal computer behavior: an exploratory study. The University of Manitoba (Canada), Phd, 2001.
• Runions, Kevin C. - Bak, Michal. “Online Moral Disengagement, Cyberbullying, and Cyber-Aggression”. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking 18/7 (01 Temmuz 2015), 400-405. https://doi.org/10.1089/cyber.2014.0670
• Sariçam, Hakan - Karduz, Fatıma Firdevs ADAM. “Sosyal Medya Kullanım Bozukluğu Ölçeği’nin Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology 9/2 (30 Haziran 2018), 116-135. https://doi.org/10.21031/epod.335607
• Settanni, Michele vd. “The Interplay between ADHD Symptoms and Time Perspective in Addictive Social Media Use: A Study on Adolescent Facebook Users”. Children and Youth Services Review 89/ (01 Haziran 2018), 165- 170. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2018.04.031
• Shariff, Azim F. Morality and ethics. “Does Religion Increase Moral Behavior?” Current Opinion in Psychology 6/ (01 Aralık 2015), 108-113. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2015.07.009
• Shulman, Elizabeth P. vd. “Moral Disengagement Among Serious Juvenile Offenders: A Longitudinal Study of the Relations Between Morally Disengaged Attitudes and Offending”. Developmental Psychology 47/6 (2011), 1619- 1632. https://doi.org/10.1037/a0025404
• Tabachnick, Barbara G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics (Sixth Edition). Usa: Pearson, 2013.
• Taylor, Charles. Modern Social Imaginaries. Durham: Duke University, 2004.
• Theto, Daniel P. Understanding Moral Weakness. New York: Ropodi, 2006.
• Trothen, Tracy J. - Calvin Merver (ed.). Religion and Human Enhancement. Usa: Palgrave Macmillan, 2017.
• Turan, Yahya. “Dindarlık, Benlik Saygısı ve Sosyal Medyada Benlik Odaklı Doyumlar”. Journal of History Culture and Art Research 7/5 (2018), 624-650.
• Turan, Yahya. “Yalnızlıkla Başa Çıkma: Yalnızlık, Dini Başa Çıkma, Dindarlık, Hayat Memnuniyeti ve Sosyal Medya Kullanımı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (15 Haziran 2018), 395-434. https://doi.org/10.18505/cuid.406750
• Türker, Ömer. Ahlakîliğin Doğası. Ketebe Yayınları, 2020.
• Twenge, Jean M. Ben Nesli Bugünün Gençleri Niçin Bu Kadar Özgüvenli ve İddialı Fakat Bir O Kadar da Depresif ve Kaygılı? çev. Esra Öztürk. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
• Ulusal, Rümeysa. Ergenlik Döneminde Narsisizm, Dindarlık ve Sosyal Medya Tutumları İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Utma, Seçil. “Di̇ndarliğin Deği̇şen Yüzü: Dinin Popülerleşmesi̇ ve Sosyal Medya Di̇ndarliği”. Changing Face of Religion: Religious Popularization and Social Media Religion. 12/64 (Haziran 2019), 894-902. https://doi.org/10.17719/jisr.2019.3407
• Wood, Meghan vd. “Social Media Addiction and Psychological Adjustment: Religiosity and Spirituality in the Age of Social Media”. Mental Health, Religion & Culture 19/9 (2016), 972-983. https://doi.org/10.1080/13674676.2017.1300791
• Yavuz Birben, Fazilet. Ahlaki Kayıtsızlığı Azaltmaya Yönelik Bir Eğitim Programı Geliştirilmesi ve Etkililiğinin Değerlendirilmesi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Yavuz Birben, Fazilet - Bacanlı, Hasan. “Ahlaki Kayıtsızlık Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Yıldız Journal od Educational Research 2/2 (2017), 1-25.
• Yıldırım, İ Esen. İstatistiksel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 3. Basım, 2017.
• Yıldız, Kemal. “Sorumluluk”. İslam Ansiklopedisi. 37/380-382. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Yılmaz, Onurcan - Bahçekapılı, Hasan G. “Without God, Everything Is Permitted? The Reciprocal Influence of Religious and Meta-Ethical Beliefs”. Journal of Experimental Social Psychology 58/ (01 Mayıs 2015), 95-100. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2015.01.003
• Yudhani, Eri vd. “The Effect Of Family Functioning On Moral Disengagement In Adolescents Mediated By Religiosity”. Psikis : Jurnal Psikologi Islami 6/2 (28 Aralık 2020), 178-191.
• https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2020- 33679. “TÜİK”. 22 Mart 2021