ÇAĞATAY TÜRKÇESİNDE FARSÇA ALINTI (KOPYALAMA) CÜMLE TİPLERİ ve BAZI ANAHTAR SÖZLER

Year 2020, Volume: 14 Issue: 27, 7 - 20, 30.11.2020

Vahit Türk

Abstract

Türkçede yan cümlenin varlığı ve ne tür yapıların yan cümle olarak kabul edileceği, üzerinde tartışma olan bir konudur. Bu konuda Eski Uygur Türkçesi döneminde görülen yabancı diller ve kültürlerle karşılaşma sonucunda bu dillerden yapılan çevirilerle Türkçede daha önce görülmeyen yan cümle türleriyle ve yeni cümle çeşitleriyle karşılaşıldığı kabul edilmektedir. Türklerin İslam dinini benimsemelerinden sonra da benzer bir durum yaşanmış ve özellikle Fars cümle yapısının Türk cümle yapısı
üzerinde etkili olduğu, daha doğru bir ifadeyle Farsçadaki cümle tiplerinin Türkçe tarafından kopyalandığı görülmüştür. Ali Şir Nevâyî’nin Molla Abdurrahman Cami’den çevirdiği Nesayimü’l-Mahabbe bu konuda ilgi çekici örnekler barındırır. Oldukça hacimli mensur bir eser olan Nesayimü’l- Mahabbe cümle yapılarının çeşitliliği ve bu cümleler oluşturulurken kullanılan bazı anahtar sözlerin oldukça değişik işlevlerle kullanılmasıyla dikkat çeker.

Keywords

cümle, edat, nevayi

References

• ECKMANN, Janos (1959). "Çağataycada Yardımcı Cümleler", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, Ankara: Türk Dil Kurumu yay., s.26-58.
• ERASLAN, Kemal (1979). Ali Şir Nevâyî Nesayimü’l-Mahabbe min Şemayimi’l-Fütüvve, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yay.
• KARAAĞAÇ, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu yay.
• KARAAĞAÇ, Günay (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu yay.
• MANSUROĞLU, Mecdut (1955). "Türkçede Cümle Çeşitleri ve Bağlayıcıları", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Ankara: Türk Dil Kurumu yay., s. 59-71.