Grammatica Turcico-Latina’nın Yayımı Üzerine Görüşler

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 30, 297 - 313, 31.05.2022

Mustafa Argunşah

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1069984

Öz

Avrupa’dan esir olarak Osmanlı ülkesine getirilen ve Müslüman olduktan sonra Ali Ufki adını alan Alberti Bobovy’nin 1666 yılında İstanbul’da yazmış olduğu Grammatica Turcico-Latina adlı eser Osmanlı Türkçesi hakkında 17. yüzyılda yapılmış önemli çalışmalardan birisidir. Yazma nüshası Oxford’da Bodleian Kütüphanesi’nde bulunan bu eser, ses bilgisi, şekil bilgisi ve cümle bilgisi bölümlerinden oluşmaktadır. Şekil bilgisi bölümünde fiiller, isimler, zarflar, bağlaçlar, edatlar teferruatlı biçimde işlenmiştir. Çalışmanın sonunda çeşitli cümle örnekleriyle Türkçe ve Latince metinler bulunmaktadır. Günümüze kadar basılmamış olan bu kitap, Dr. Yaşar Tokay ve Dr. Nurdan Besli tarafından yayıma hazırlanmış, Latince bölümler ise Dr. Fafo Telatar tarafından Türkiye Türkçesine çevrilmiştir. Bu kitap tarafımızdan özgün metinle karşılaştırılınca bazı eksiklik ve yanlışlıklar tespit edilmiştir. Bunların önemli bir bölümünü Arap harfli metnin Latin alfabesine aktarılması esnasında yanlış okunmuş, dolayısıyla çeviri ve dizinde yanlış anlamlandırılmış kelimeler oluşturmaktadır. Bu makalede, eserde tespit edilen yanlışlıklar doğru biçimleriyle ve yeni anlamlarıyla birlikte verilmiştir. Bobovy’nin çalışmasında bulunduğu hâlde atlanarak yeni yayıma dâhil edilmeyen cümleler, kelimeler ve ekler de tespit edilmiş, bunlar da makalede gösterilmiştir. Çalışmamızda üzerinde durduğumuz konulardan birisi de Osmanlı Türkçesi metinlerinin Türkiye Türkçesine çevirisinde bulunan yanlışlıklardır. Bunların dışında özellikle ünlülerin yazımında çeşitli hatalar tespit edilmiştir. Son olarak da dizin üzerinde durulmuş, tutarsızlıklar ve sistem hataları örneklerle verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alberti Bobovy, Grammatica-Turcico-Latina, Osmanlı Türkçesi, eleştiri

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

-

Remarks on the Publication of Grammatica Turcico-Latina

Öz

The work named Grammatica Turcico-Latina written in 1966 in İstanbul by Alberti Bobovy, who was brought to the Ottoman country as a prisoner from Europe and adopted the name Ali Ufki after becoming Muslim, is one of the prominent studies on Ottoman Turkish conducted in the 17th century. This work, whose manuscript copy is in Bodleian Library in Oxford, consists of phonetics, morphology and syntax sections. In the morphology section, verbs, nouns, adverbs, conjunctions and postpositions are handled in detail. This book, having remained unpublished until recently, was prepared for publication by Dr. Yaşar Tokay and Dr. Nurdan Besli, and the Latin parts were translated into Turkey Turkish Dr. Fafo Telatar.
When the book is compared with the original text, some deficiencies and inaccuracies are detected. A significant part of these are the words which are misread during the transfer of the Arabic letter text to the Latin alphabet and therefore misinterpreted in the translation and index. In this article, the errors detected in the work are given with their correct forms and new meanings. Sentences, words and affixes that are not included in the new publication, though found in Bobovy’s work, are also identified and these are also presented in the article. One of the issues we focus on in our study is the mistakes in the translation of Ottoman Turkish texts into Turkey Turkish. Apart from these, various errors are identified especially in the spelling of vowels. Finally, the index is examined, inconsistencies and system errors are provided together with examples.

Anahtar Kelimeler

Alberti Bobovy, Grammatica-Turcico-Latina, Ottoman Turkish, criticism

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• ALİ UFKÎ BEY (Alberti BOBOVY) (2020). Grammatica Turcico-Latina (1666). (haz. Fafo Telatar, Yaşar Tokay, Nurda Besli). Ankara: Grafiker.
• ARGUNŞAH, Mustafa (2016). “Ahmet Mithat ile Fatma Aliye Arasında Geçen Bir İmla Tartışması”. Turkish Studies, 11/4: 109-123.
• KARTALLIOĞLU, Yavuz (2015). Bernardo da Parigi, Söz Kitabı (Roma, 1665), Türkçe-İtalyanca Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ŞEMSEDDİN SAMİ (2010). Kamus-ı Türkî. (haz. Paşa Yavuzarslan). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• TULUM, Mertol (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu.