Alman Şarkiyatında Türk Edebiyatının Alımlanışı

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 336 - 349, 15.12.2024

Remzi Avcı

https://doi.org/10.37583/diyalog.1600048

Öz

Alman Şarkiyatında Türk filolojisi hakkında çalışmalar yapılsa da Türk edebiyatı çok ilgi gören bir alan değildi. 1836 yılında Hammer-Purgstall’ın Geschichte der Osmanischen Dichtkunst (Osmanlı Şiirinin Tarihi) adlı altı ciltlik Osmanlı edebiyatı tarihi bir dönüşümü teşkil eder. Bu eser, genel anlamda bir ilgi uyandırsa da Türk Edebiyatına ilgisizlik on yıllarca devam etti. 19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın başlarına kadar Alman Şarkiyatında Türk Edebiyatı hakkında Almancaya yapılan çeviriler, tanıtım yazıları, antoloji ve edebiyat tarihi gibi farklı alanlarda birçok çalışma yapıldı. Bu eğilimde II. Wilhelm dönemiyle canlanan Osmanlı-Alman siyasi ilişkilerinin savaş ortaklığına evrilmesinin büyük bir payı vardı. Bu şarkiyatçılardan Hammer-Purgstall’ın (1774-1856) yanı sıra Paul Horn (1863-1908), Georg Jacob (1862-1937) ve Otto Hachtmann, Martin Hartmann (1851-1918) sayılabilir. Burada metinleri incelenen şarkiyatçılar sadece Türk Edebiyatından çeviriler yapmadılar ya da sadece yazarları tanıtmadılar; aksine Türk Edebiyatının tarihsel gelişiminde bahsederken aynı zamanda içerik hakkında konuştular ve mukayeseler yaptılar; yani Türk Edebiyatını tasvir ettiler. Bu makale, Alman Şarkiyatı içerisinde bir Türk Edebiyatı tarihini araştırmaktan ziyade onun bu gelenek içerisinde nasıl alımlandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alman Şarkiyatı, Türk Edebiyatı, Hammer-Purgstall, Paul Horn, Otto Hachtmann

Kaynakça

• Avcı, Remzi (2020): The Language-Building for the Nation-Building: Martin Hartmann’s Discourse on the Ottoman Literature and Language Purification Attempts. Ed. Cengiz Y.-Deniz İ.- Uyanık N.- Çetres, İ. H. Kavramlar ve Kuramlar. - Düşünce Bilimleri-. Mardin: Mardin: Artuklu Üniversitesi Yayınları, 487-497.
• Bleek, Wilhelm (2023): Der deutsche Vormärz https://www.bpb.de/themen/zeit-kulturgeschichte/revolution-1848-1849/516963/der-deutsche-vormaerz/ (Erişim tar. 14.10.2024)
• Bozkurt, Eshabil/ Karadağ Ayşe Banu (2015): II. Abdülhamid Dönemi Roman Çevirileri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 43, 43-77.
• Ercilasun, Bilge (1981): Servet-i Fünûn’da Edebî Tenkit. Ankara. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Foy, Karl (1898): Der Purismus bei den Osmanen. Berlin: Reichsdruckerei.
• Gibb, Elias John Wilkinson (1900-1909): A History of Ottoman Poetry. London, I 1900, II 1902, III 1904, IV 1905, V 1907, VI 1909.
• Hachtmann, Otto (1917): Die neuere und neueste Türkische Literatur. Die Welt des Islams, 57-96.
• Hachtmann, Otto (1916): Die türkische Literatur des zwanzigsten Jahrhunderts, Leipzig: C. F. Amelangs Verlag.
• Hachtmann, Otto (1918): Europäische Kultureinflüsse in der Türkei: ein literärgeschichtlicher Versuch. Berlin: Verlag Der Neue Orient.
• Hammer-Purgstall, Joseph von (1818): Geschichte der schönen persischen Redekünste. Wien: Ben Heubner Verlag.
• Hammer-Purgstall, Joseph von (1825): Baki’s, des grössten türkischen Lyrikers, Diwan, zum ersten Mahle ganz verdeutscht. Wien: E. F. Beck.
• Hammer-Purgstall, Joseph von (1834): Gül u Bülbül, das ist: Rose und Nachtigall, von Fasli. Pest-Leipzig: C. A. Hartleben.
• Hammer-Purgstall, Joseph von_(1836-38): Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit, bis auf unsere Zeit. Mit einer Blüthenlese aus zweytausend, zweyhundert Dichtern. Erster Band, Pest: C. A. Hartleben.
• Hartmann, Martin (1899) Islam und Arabisch, (1899), Der islamische Orient: Berichte und Forschungen, Bd. I, Wolf Peiser Verlag, Berlin 1905, 1-22.
• Hartmann, Martin (1916a): Die literarischen Strömungen in Stambul. Korrespondenzblatt der Nachrichtenstelle für den Orient 44/45, 1-4.
• Hartmann, Martin (1916b): Turanismus. Das neue Deutschland, 5. Jahrgang Heft 6, 149–153.
• Hartmann, Martin (1917): Die neue Türkei und ihre Literatur. Die islamische Welt. Nummer 3, 28-2.
• Herzog, Christian (2010): Almanca Konuşulan Ülkelerde Türkiyat ve Şarkiyat Çalışmalarının Gelişimi Üzerine Notlar. çev. Faruk Yaslıçimen. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. Cilt 8. Sayı 15, 77-148.
• Horn, Paul (1902): Geschichte der türkischen Moderne. Leipzig: Amelang Verlag.
• Jacob, Georg (1900): Das türkische Schattentheater.Berlin: Mayer-Müller.
• Jacob, Georg (1903): Aus der Literatur der osmanischen Türken. Asien. Deutsch-asiatische Gesellschaft. Münchener orientalische Gesellschaft 2, 115, 49-55.
• Kreiser, Klaus (2013): Turkologie als Steckenpferd? von Paul Horn bis Carl Frank. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (Semih Tezcan’a Armağan). 13/13, 213-229.
• Kreiser, Klaus (Edit.) (1987): Germano-Turcica: Zur Geschichte des Türkisch-Lernens in den deutsch-sprachigen Ländern; Ausstellung des Lehrstuhls für Türkische Sprache. Bamberg: UB.