Ulusal ve Uluslararası Almanca Ders Kitaplarında Teknolojiye Yönelik Neolojizmlerin Oluşumu ve Morfolojik Dizinlenmesi

Yıl 2025, Sayı: Sonderausgabe: Band I, 396 - 412, 30.11.2025

Sibel Tuna , Handan Köksal

https://doi.org/10.37583/diyalog.1824335

Öz

Neolojizmler yaratıcı ve dikkat çekici özelliklere sahip olmaları sebebiyle günlük hayatta sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Yabancı dil eğitiminde kelime eğitimi önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle günlük hayatta benimsenen yeni kelimelerin yabancı dil eğitiminde gerek ulusal gerekse uluslararası kitaplarda yer verilmesiyle yabancı dil öğrenen kişilerin günceli takip etmesi sağlanabilir. Neolojizm ile ilgili Almanca dilinde yapılmış birçok çalışma mevcut iken özellikle teknoloji kaynaklı ortaya çıkan neolojizmlere ilişkin daha az araştırma verisi bulunmaktadır. Çalışmanın amacı ulusal ve uluslararası Almanca ders kitaplarında teknolojiye yönelik neolojizmlerin oluşumu ve morfolojik dizinlenmesidir. Bunun için çeşitli yöntemler kullanılarak yazılmış Almanca eğitiminde kullanılan 2020 yılı ulusal ve uluslararası basımlı ders kitaplarında yer alan teknoloji bağlamında neolojizmlerin oluşum şekillerinin ne olduğu araştırma sorusuna cevap aranmıştır. 2020 yılına ait rastgele olarak seçilen ulusal ve uluslararası basımlı Almanca ders kitaplarının taranması günün sosyolojik koşullarının dile yansımasını ve neolojizmin oluşum evrelerinin izlenebilir olmasına olanak sağlamıştır. Almanca eğitiminde kullanılan 2020 yılına ait ulusal ve uluslararası basımlı ders kitaplarının teknoloji alanındaki güncel gelişmeleri yansıttığı belirlenmiştir. Tespit edilen teknoloji kökenli neolojizmler oluşum şekillerine göre incelendiğinde ulusal basımlı Almanca ders kitaplarında en fazla yüzdeliğe sahip %76 oranında Basit Sözcük, uluslararası basımlı Almanca ders kitapları incelendiğinde ise en fazla yüzdeliğe sahip %36 ile Birleşik Sözcük ve Anglisizm olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Neolojizm , Sözcük Yapımı , Neolojizm Oluşum Yöntemleri , Ulusal ve Uluslararası Basımlı Almanca Ders Kitabı , Teknoloji Kökenli Neolojizm

Formation and Morphological Indexing of Technology Neologisms in National and International German Textbooks

Öz

Neologisms are frequently encountered in daily life because they have creative and remarkable features. Vocabulary education has an important place in foreign language education. For this reason, it can be ensured that foreign language learners keep up to date by including new words adopted in daily life in both national and international books in foreign language education. While there are many studies on neologisms in the German language, there is less research data on neologisms that arise especially due to technology. The aim of this study is to analyse the formation and morphological indexing of technology-related neologisms in national and international German textbooks. For this purpose, an answer was sought to the research question of what the formation forms of neologisms in the context of technology in the national and international textbooks of 2020 used in German education are, written using various methods. The scanning of 2020 randomly selected national and international German textbooks has enabled the reflection of the sociological conditions of the day on language and the stages of neologism to be traceable. It was determined that the nationally and internationally published German textbooks of 2020 used in German education reflect the current developments in the field of technology. When the detected technology-based neologisms were analysed according to their formation forms, it was found that the highest percentage of the national German textbooks was Simple Lexicalism with 76%, while the highest percentage of the international German textbooks was Compound Lexicalism and Anglicism with 36%.

Anahtar Kelimeler

Neologism , Word Construction , Neologism Formation Methods , National and International Edition German Textbooks , Technology Based Neologism

Kaynakça

• Akalın, Şükrü (2016): XXI Yüzyıl Türkçesinde Yeni Ögeler neolojizmler ve Yeni Sözcükler. Türkologiya, 1, 21-31.
• Duden (2007): Rechtschreibung und Grammatik. Mannheim: Duden Verlag.
• Elsen, Hilke (2004): Neologismen, Formen und Funktionen neuer Wörter in verschiedenen Varietäten des Deutschen. (Tübinger Beiträge zur Linguistik 477). Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Elsen, Hilke (2022): Neologismen. Tübingen: Narr Verlag.
• İmer, Kamile / Kocaman, Ahmet / Özsoy, Sumru (2011): Dilbilim Sözlüğü, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Jin, Friederike / Rohrmann, Lutz (2020): Prima Plus Deutsch für Jugendliche. Berlin: Cornelsen Verlag.
• Karaağaç, Günay (2013): Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karadavut, Arda (2016): Türkçede Yeni Bir Neoloji Örneği: Fiilleşen Markalar. İçinde: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (39), 245-252. Karasar, Niyazi (2014): Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.
• Oktuğ, Melis (2009): Neolojizm Bağlamında Dilsel Üretimler/Ekonomik Göstergeler: 2000 Yıllarında Yaşanan Ekonomik Krizin Dilbilimsel Çözümlemesi. İçinde: İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 1(1), 123-133.
• Pittner, Karin (2016): Einführung in die germanistische Linguistik. 2. Aufl. Darmstadt: Wissenverbindet (WBG).
• Römer, Christine / Matzke, Brigitte (2003): Lexikologie des Deutschen- Eine Einführung. Tübingen: Gunter Narr Verlag.
• Tahiroğlu, Bekir T. / Akalın, Şükrü H. / Özkan, Bülent (2014): Türkiye Türkçesi çevrim içi haber metinlerinde yeni sözlerin (Neolojizm) otomatik çıkarımı. TÜBİTAK-SOBAP Projesi No: 111K223.
• Teubert, Wolfgang (1998): Korpus und Neologie. İçinde: Teubert, Wolfgang (Hg.): Neologie und Korpus. Tübingen: Narr. (Studien zur deutschen Sprache 11), 129-170.
• Tuna, Sibel (2025): Geçmişten Günümüze Ulusal ve Uluslararası Almanca Ders Kitaplarında Teknolojiye Yönelik Neolojizimlerin Morfolojisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Trakya Üniversitesi. Edirne.
• TDK (2005): Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Vardar, Berke (2001): Dilbilim Yazıları. İstanbul: Multilingual.
• Yıldırım, Ali / Şimşek, Hasan (2016): Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz Yiğit, Derya (2020): Plus+ Deutsch Deutsch als Fremdsprache für Gymnasien Schülerbuch A1. 1. Ankara: Koza Yayın.