Lüksün Yeni Yüzü: Sosyo-Ekonomik Düzeyin Gösterişçi Tüketim Üzerindeki Etkisi ve Z Kuşağı Üzerinde Bir Uygulama

Year 2025, Issue: 86, 1 - 16, 25.10.2025

Sena Altın

Abstract

Gösterişçi tüketim, bireylerin toplumsal statü ve prestijlerini sergilemek amacıyla gerçekleştirdikleri tüketim biçimidir. Bu tür tüketim, lüks ürün ve hizmetlerin yanı sıra, bireylerin kendilerini ifade etme ve sosyal çevrelerine mesaj verme aracı olarak da kullanılır. Günümüzde teknolojik araçları en çok kullananlar genç tüketicilerdir ve bu grup kendilerini daha çok online ortamlarda ifade etmeye çalışmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Z kuşağının gösterişçi tüketim alışkanlıklarını sosyo-ekonomik düzey açısından incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında online ve yüz yüze anket yöntemiyle 18 yaş ve üstü 318 katılımcıdan veriler toplanmış ve araştırmada verilerin analizi yapılırken frekans, yüzde, ortalama, standart sapma, minimum ve maximum, çarpıklık ve basıklık gibi betimsel istatistiklerden faydalanılmıştır. Veriler Bağımsız Örneklem T-Testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) kullanılarak analiz edilmiş ve tüm analizlerde Jamovi programı kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen bulgular, sosyo-ekonomik düzeyin Z kuşağının gösterişçi tüketim üzerindeki etkilerini ortaya koymuş ve bu bağlamda çalışma sonucunda çeşitli öneriler sunulmuştur.

Keywords

Gösterişçi tüketim , Sosyo-ekonomik düzey , Kuşaklar , Lüks tüketim , Tüketici davranışları

Ethical Statement

Çalışmaya başlanmadan önce Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulunun yapmış olduğu 26.10.2022 tarihli toplantısında alınan 21 no.lu kararına göre etik açıdan uygunluk raporu alınmış olup, araştırmada veri toplama sürecine başlanmıştır.

The New Face of Luxury: The Impact of Socio-Economic Level on Showy Consumption and an Application on Generation Z

Abstract

Conspicuous consumption is a form of consumption that individuals engage in to display their social status and prestige. This type of consumption is used not only for luxury goods and services but also as a means for individuals to express themselves and send messages to their social circles. Today, young consumers are the most frequent users of technological tools, and this group tends to express themselves more in online environments. In this context, the study aims to examine the conspicuous consumption habits of Generation Z from a socio-economic perspective. Within the scope of the research, data was collected from 318 participants aged 18 and over using online and face-to-face survey methods, and descriptive statistics such as frequency, percentage, mean, standard deviation, minimum and maximum, skewness and kurtosis were used in the analysis of the data. The data were analysed using the Independent Samples T-Test and One-Way Analysis of Variance (ANOVA), and the Jamovi programme was used for all analyses. The findings obtained in the study revealed the effects of socio-economic status on Generation Z's conspicuous consumption, and various recommendations were made in this context.

Keywords

Conspicuous consumption , Socio-economic level , Generations , Luxury consumption , Consumer behaviour

References

• Akçalı, İ., ve Hacıoğlu, G. (2022). Sosyal medya kullanım sıklığının tüketicilerin kompulsif satın alma davranışlarına etkisi: Gösterişçi tüketim ve materyalizmin aracılık rolü. Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi. 8(1), 103-127.
• Akyüz, M., ve Eroğlu, Ö. (2015). Toplumsal sınıfın, ortalama gelir düzeyinin ve cinsiyet farkliliğinin sembolik tüketim eğilimi üzerindeki etkisi: Genç tüketiciler üzerine bir araştırma. Akdeniz İİBF Dergisi, 15(32), 98–128.
• Altın, S. ve Baş, M. (2020). Hizmet beklentilerinin kuşaksal pazarlama bağlamında farklılaşması: Konaklama sektörü üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 4380-4395.
• Amatulli, C., ve Guido, G. (2012). Externalised vs. internalised consumption of luxury goods: Propositions and implications for luxury retail marketing. The International Review of Retail, Distribution and Consumer Research, 22(2), 189–207.
• Arıkan Kılıç, H. (2018). Kuşaklara göre tüketicilerin satın alma karar stillerinin tekrar satın alma niyeti üzerindeki etkileri: Giyim sektöründe bir araştırma. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Becan, C., ve Eaghanioskoui, G. (2019). The effect of instagram as a tool of conspicious consumption on purchase motivation of consumers. Electronic Journal of New Media, 3(2), 84–101.
• Bhar, S., Lele, S., ve Rao, N. D. (2022). Beyond income: correlates of conspicuous and luxury consumption in India. Sustainability: Science, Practice and Policy, 18(1), 142–157.
• Boğa, Ö., ve Başcı, A. (2016). Ağızdan ağıza pazarlamanın gösterişçi tüketim üzerine etkisi. Öneri Dergisi, 12(45), 463-489.
• Braun, O. L., ve Wicklund, R. A. (1989). Psychological antecedents of conspicuous consumption. Journal of Economic Psychology, 10(2), 161–187.
• Cesur, Z., ve Candan Çam, B. (2022). Tüketicilerin gösterişçi tüketim eğilimlerinin Y ve Z kuşağı açısından incelenmesi. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 8 (Special Issue), 73–80.
• Çetin, M., ve Yaylı, A. (2019). Restoran tercihinde gösterişçi tüketim eğilimi. Turizm Akademik Dergisi, 6(2), 227–238.
• Çetinkaya B.D. (2022). Çalışma yaşamında kuşaklar arası bilgi aktarımı: X ve Y kuşağı üzerinde bir uygulama. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(12), 130-153
• Chai, A., Kaus, W., ve Kiedaisch, C. (2017, November 21). Conspicuous spending and the income distribution of social groups (Unpublished working paper). University of Zurich, Department of Economics.
• Çiçek, Z. (2022). New middle classes’ consumption practices on the axis of conspicuous consumption behavior. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1339-1364.
• Çubukçu, G., ve Bahar, R. (2021). Gösterişçi tüketim davranışı: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 14(1), 1–20.
• Dantas, B. L. L., ve Abreu, N. R. (2020). An analysis of the influence of the conspicuous consumption of fast fashion on identity construction on instagram. RAM. Revista de Administração Mackenzie, 21(5), 5.
• Ekşi, O., Cesur, Z., ve Yavuzyilmaz, O. (2022). Algılanan sosyal medya pazarlaması'nın gösterişçi tüketim üzerine etkisi'nde influencer pazarlamasının aracılık rolü. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 70–82.
• Elden B. (2024) İşletmelerde dijitalleşme sürecinde dijital liderliğin önemi. Yönetim ve Organizasyon Alanında Uluslararası Araştırma ve Değerlendirmeler. Süreven Yayınevi
• Goldsmith, R. E., Flynn, L. R., & Clark, R. A. (2012). Materialistic, brand engaged and status consuming consumers and clothing behaviors. Journal of Fashion Marketing and Management: An International Journal, 16(1), 102-119. doi: 10.1108/13612021211203050
• Güleç, C. (2015). Thorstein Veblen ve gösterişçi tüketim kavramı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(38), 62–82.
• Güllülü, U., Ünal, S., ve Bilgili, B. (2010). Kendini gösterim ve kişilerarası etkileşimin gösterişçi tüketim üzerindeki etkilerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 105–139.
• Gürbüz, C., ve Çetinkaya Bozkurt, Ö. (2022). Gösterişçi, deneyimsel ve sembolik tüketim ölçeklerinin türkçeye uyarlanması. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 15(1), 193-218.
• Hız, G. (2011). Gösterişçi tüketim eğilimi üzerine bir alan araştırması (Muğla örneği). Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 117–128.
• Hwang, S.-H., ve Lee, J. (2017). Conspicuous consumption and income inequality. Oxford Economic Papers, 69(4), 870–896.
• Jaikumar, S., ve Sarin, A. (2015). Conspicuous consumption and income inequality in an emerging economy: Evidence from India. Marketing Letters, 26(3), 279–292.
• Karahan, F. D., ve Adak, N. (2019). Tüketimin cinsiyeti: tüketim toplumunda gençlerin tüketim eğilimleri - gender of consumption: Consumption trends of youth in consumer society. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 2(1), 118-148.
• Koçak, P. G. (2017). Gösterişçi tüketim üzerine teorik ve uygulamalı bir çalışma: Pamukkale Üniversitesi örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(43), 79–112.
• McCrindle, M. (2006). New generations at work: Attracting, recruiting, retraining & training generation Y. Australia: McCrindle Research
• O’Cass, A., ve McEwen, H. (2004). Exploring consumer status and conspicuous consumption. Journal of Consumer Behaviour, 4(1), 25–39.
• Pekçetaş, T. ve Gündüz, Ş., (2018), Kuşaklar ve örgütsel sessizlik / seslilik. İşletme Bilimi Dergisi, 6(1), 89-115.
• Şahin, O., ve Nasir, S. (2019). Tüketicilerin gösterişçi tüketime yönelik tutumlarına göre sınıflandırılması. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(41), 383–400.
• Sarı, F. H., ve Ay, U. (2023). Sosyal medya kullanımı, FoMO ve lüks tüketim eğilimi arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 9(2), 167–192.
• Segal, B., ve Podoshen, J. S. (2013). An examination of materialism, conspicuous consumption and gender differences. International Journal of Consumer Studies, 37(2), 189–198.
• Stokburger-Sauer, N. E., ve Teichmann, K. (2013). Is luxury just a female thing? The role of gender in luxury brand consumption. Journal of Business Research, 66(7), 889–896.
• Torlak, Ö. (2016). Tüketim – bireysel eylemin toplumsal dönüşümü. İstanbul: İnkılab Basım Yayın.
• Trigg, A. (2001). Veblen, bourdieu, and conspicuous consumption. Journal of Economic Issues, 35(1), 99–115.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Kuşak nedir? Sozluk.gov.tr Güncel Türkçe Sözlük içinde. 6 Ekim, 2023, tarihinde https://sozluk.gov.tr/?ara=kuşak adresinden erişilmiştir
• Ünlü, S., ve Filan, M. (2021). Veblen’in gösterişçi tüketim kavramı çerçevesinde sosyal medya: Instagram influencer’ları üzerine bir analiz. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(12), 39–55.
• Vatsa, P., Li, J., Luu, P. Q., ve Botero‐R, J. C. (2023). Internet use and consumption diversity: Evidence from rural China. Review of Development Economics, 27(3), 1287–1308.
• Zhu, X., Geng, Y., Pan, Y., ve Shi, L. (2022). Conspicuous consumption in Chinese young adults: The role of dark tetrad and gender. Current Psychology, 42, 19840–19852.