Bilişim Teknolojilerinin Temelleri Dersi Öğretim Programının Nesilsel Yaklaşım ile Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 4 Issue: 1, 127 - 153, 27.06.2025

Tuğba Oğuz , Nuriye Semerci

https://doi.org/10.58650/educatione.1587101

Abstract

Çalışmanın amacı, beşinci nesil değerlendirme yaklaşımını kullanarak ortaöğretimde uygulanan 9. Sınıf Bilişim Teknolojileri Dersi Öğretim Programı’nı değerlendirmektir. Bunun yanında programın kazanımları doğrultusunda işlenen derslerin, öğrencilerin ihtiyaçlarına ve geleceğe dair mesleki planlarına ne ölçüde uyum sağladığını anlamaktır. Bu araştırma için etik kurul izni alınmıştır. Çalışma nitel olarak yapılmıştır. Durum çalışması deseni esas alınarak yürütülen araştırmanın katılımcıları amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Veriler, 17 öğrenci, 4 öğretmen ve 2 yöneticiden oluşan 23 katılımcıyla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Toplanan veriler tümevarımsal analiz ile analiz edilmiştir. Araştırmanın analizinde MAXQDA 20 paket programı kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, Bilişim Teknolojilerinin Temelleri dersinin hedefler açsından öğrencilerin sosyal hayatlarına ve seçmek istedikleri mesleki hayata olumlu yönde katkı sağlamaktadır. Bunun yanında programın hedefleri öğrencilerin kariyer planlama durumlarını destekler nitelikte hazırlanmıştır. Aynı zamanda hedefler öğrencilerin diğer derslerine katkı sağlar niteliktedir. Ancak programın içeriğindeki yoğunluk ve öğrencilerin seviyesine uygun olamama durumları, istenilen katkıyı sağlayamamaktadır. Öğrenme-öğretme süreçleri ve ölçme-değerlendirme durumlarındaki materyal, öğrenci motivasyonu ve teknik kaynak gibi eksiklikle nedeniyle de öğrencilerin seçmek istedikleri meslek ve sosyal hayatlarına, kariyer planlama durumlarına katkı sağlanamadığı görülmüştür.

Keywords

Eğitim Bilimleri , Beşinci Nesil Değerlendirme , Nesilsel Değerlendirme Yaklaşımı , Program Değerlendirme

References

• Akden, G., & Koç, M. (2021). Ortaokullardaki bilişim teknolojileri ve yazılım dersinin müfredatına yönelik bilişim teknolojileri öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. Proceedings Book, 92.
• Avcı, N., Erikçi, B., & Ok, A. (2021). Ortaöğretim temel düzey matematik dersi öğretim programının Stake’in yanıtlayıcı değerlendirme modeli ile değerlendirilmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi (ENAD), 27, 1–25.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368–388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299OUCI+2Home+2Index Academic Docs+2
• Brousselle, A., & Buregeya, J. M. (2018). Theory-based evaluations: Framing the existence of a new theory in evaluation and the rise of the 5th generation. Evaluation, 24(2), 153–168. https://doi.org/10.1177/1356389018765487
• Brulin, G., & Svensson, L. (2012). Managing sustainable development programmes: A learning approach to change. Gower Publishing.OUCI
• Cowin, B. (1996). Fourth generation evaluation, program review and the institutional researcher. ERIC. https://eric.ed.gov/?id=ED407984ERIC
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203029053
• Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (3rd ed.). Sage Publications.Amazon+6SCIRP+6SCIRP+6
• Demirel, Ö. (2017). Eğitimde program geliştirme: Kuramdan uygulamaya (27. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.Pegem Depo
• El Dessouky, N. F. (2016). Public policy evaluation theory: From first to fifth generation. EPRA International Journal of Economic and Business Review, 4(4), 15–25.
• El-Sabagh, H. A., & Hamed, E. H. A. (2020). The relationship between learning styles and learning motivation of students at Umm Al-Qura University. Egyptian Association for Educational Computer Journal, 8(1), 1–15.
• Fishman, D. B. (1992). Postmodernism comes to program evaluation: A critical review of Guba and Lincoln's fourth generation evaluation. Evaluation and Program Planning, 15(3), 263–270. https://doi.org/10.1016/0149-7189(92)90051-G
• Fitzpatrick, J. L., Sanders, J. R., & Worthen, B. R. (2010). Program evaluation: Alternative approaches and practical guidelines (4th ed.). Pearson.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). McGraw-Hill.
• Frye, A. W., & Hemmer, P. A. (2012). Program evaluation models and related theories: AMEE guide no. 67. Medical Teacher, 34(5), e288–e299. https://doi.org/10.3109/0142159X.2012.668637
• Godfrey, J. T. (2009). Following the yellow brick road of teacher training: A fourth generation evaluation of an INSET course in Istanbul (Unpublished doctoral dissertation). University of Exeter.
• Göçer, G. (2021). Bilişim teknolojileri ve yazılım dersi öğretim programının Eisner’ın eğitsel eleştiri modeline göre değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Gregory, A. (2000). Problematizing participation: A critical review of approaches to participation in evaluation theory. Evaluation, 6(2), 179–199. https://doi.org/10.1177/13563890022209208ResearchGate+1SAGE Journals+1
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1989). Fourth generation evaluation. Sage Publications.ResearchGate
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (2001). Guidelines and checklist for constructivist (a.k.a. fourth generation) evaluation. Western Michigan University Evaluation Center. https://files.wmich.edu/s3fs-public/attachments/u350/2014/constructivisteval.pdffiles.wmich.edu
• Güven, M., & Alan, B. (2020). Eğitimde program geliştirme ve değerlendirme. In H. Şeker (Ed.), Eğitim durumlarının düzenlenmesi ve değerlendirilmesi (ss. 1–398). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Heap, J. L. (1995). Constructionism in the rhetoric and practice of fourth generation evaluation. Evaluation and Program Planning, 18(1), 51–61. https://doi.org/10.1016/0149-7189(94)00049-4
• Huebner, A. J., & Betts, S. C. (1999). Examining fourth generation evaluation: Application to positive youth development. Evaluation, 5(3), 340–358. https://doi.org/10.1177/13563899922209020
• Hunkins, F. P., & Ornstein, A. C. (2016). Curriculum: Foundations, principles, and issues (7th ed.). Pearson Education.
• Koç, A. (2008). Bilişim teknolojilerinin temelleri eğitiminin ölçme değerlendirme sisteminin geliştirilmesi [Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. Bahçeşehir Üniversitesi Açık Erişim Sistemi. https://acikerisim.bahcesehir.edu.tr/handle/20.500.12469/550791
• Küpçüoğlu, E. (2008). Bilişim teknolojilerinin temelleri: Eğitimin ortaöğretimde interaktif yöntemlerle verilmesi(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Lai, M. K. (1991, April). Field-based concerns about fourth-generation evaluation theory [Konferans sunumu]. American Educational Research Association Annual Meeting, Chicago, IL. https://eric.ed.gov/?id=ED335393ERIC+1ERIC+1
• Laughlin, R., & Broadbent, J. (1996). Redesigning fourth generation evaluation: An evaluation model for the public-sector reforms in the UK? Evaluation, 2(4), 431–451. https://doi.org/10.1177/135638909600200405
• Lay, M., & Papadopoulos, I. (2007). An exploration of fourth generation evaluation in practice. Evaluation, 13(4), 495–504. https://doi.org/10.1177/1356389007082126
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563–575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Lund, G. E. (2011). Fifth-generation evaluation. https://www.researchgate.net/publication/325334758_Fifth_Generation_EvaluationResearchGate+1ResearchGate+1
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2022). Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Anadolu Meslek ve Anadolu Teknik Programı Bilişim Teknolojileri Alanı Çerçeve Öğretim Programı. https://mtegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_03/18112212_bilisim_teknolojileri_cerceve_ogretim_programi.pdf
• MEGEP. (n.d.). Mesleki eğitim ve öğretim sistemini geliştirme projesi. https://www.megep.meb.gov.tr/megep/genel/megep.htm
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass. Milli Eğitim Bakanlığı. (1997). İlköğretim okulu haftalık ders çizelgesi. Tebliğler Dergisi, 2481, 643–645.
• http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/finish/61-1997/335-2481-ekim1997Home
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2013). İlköğretim kurumları (ilkokul ve ortaokul) haftalık ders çizelgesinin ortaokul kısmında değişiklik yapılması. Tebliğler Dergisi, 2669, 1–3. http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/finish/80-2013/1084-2669-haziran-2013
• Muñoz-Cuenca, G. A., & Mata-Toledo, R. A. (2017, January). The fifth generation of evaluation: Evaluating for quality [Konferans sunumu]. Hawaii University International Conferences–Science, Technology & Engineering, Arts, Mathematics & Education, Honolulu, Hawaii.
• Palfrey, C., & Thomas, P. (1999). Politics and policy evaluation. Public Policy and Administration, 14(4), 58–70. https://doi.org/10.1177/095207679901400405Grafiati+1Hydi+1
• Rebien, C. C. (1997). Development assistance evaluation and the foundations of program evaluation. Evaluation Review, 21(4), 438–460. https://doi.org/10.1177/0193841X9702100402IDEAS/RePEc Russell, N., & Willinsky, J. (1997). Fourth generation educational evaluation: The impact of a post-modern paradigm on school-based evaluation. Studies in Educational Evaluation, 23(3), 187–199.
• Rüßmann, M., Lorenz, M., Gerbert, P., Waldner, M., Justus, J., Engel, P., & Harnisch, M. (2015). Industry 4.0: The future of productivity and growth in manufacturing industries. Boston Consulting Group.
• https://www.bcg.com/publications/2015/engineered_products_project_business_industry_4_future_productivity_growth_manufacturing_industriesSCIRP+1BCG Global+1 Silky, W., & Readling, J. (1992). REDSIL: A fourth generation evaluation model for gifted education programs. Roeper Review, 15(2), 67–69.
• Stufflebeam, D. L., & Coryn, C. L. S. (2014). Evaluation theory, models, and applications (2nd ed.). Jossey-Bass. Şeker, H. (2019). Program değerlendirme. In H. Şeker (Ed.), Eğitimde program geliştirme: Kavramlar ve yaklaşımlar(pp. xx–xx). Pegem Akademi.
• Tracy, S. J. (2013). Qualitative research methods: Collecting evidence, crafting analysis, communicating impact. Wiley.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(24), 543–559.
• Uşun, S. (2011). Introduction and comparison of different program evaluation approaches. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(21), 1–12.
• Uşun, S. (2016). Eğitimde program değerlendirme: Süreçler, yaklaşımlar ve modeller (2. bs.). Anı Yayıncılık. Yavuzarslan, H., Arslan, A., & Arslan, Ş. (2020). Program değerlendirmeye nesilsel yaklaşım. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 359–365.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. bs.). Seçkin Yayıncılık.Academia+4Home+4SCIRP+4
• Wholey, J. S., Hatry, H. P., & Newcomer, K. E. (Eds.). (2010). Handbook of practical program evaluation (3rd ed.). Jossey-Bass.
• Worthen, B. R. (1990). Program evaluation. In H. J. Walberg & G. D. Haertel (Eds.), The international encyclopedia of educational evaluation (pp. 42–47). Pergamon Press.Doküman