Öğretmen Adaylarının Eleştirel Okuma Öz-Yeterlik Algılarının İncelenmesi

Year 2015, Volume: 15 Issue: 59, 227 - 246, 15.04.2015

Ayşegül Karabay , Bilge Kuşdemir Kayıran , Dilek Işık

Abstract

Problem Durumu: Bilginin hızla ve yığılarak ilerlediği 21.yy’da bilgi
edinimi bireyler ve toplumlar için önemli bir kazanım haline gelmiştir.
Bilginin kullanılabilmesi için onun doğru anlaşılması, yorumlanması ve bununla
da kalmayıp bu bilginin doğruluğunun, yararlılığının ve gerekliliğinin de
sorgulanması gerekmektedir. Bu becerilerin kazanılmasında okuma etkinliğinin
işlevi ve niteliği önem kazanmaktadır. Bireyin, okuma işlemi anlayarak ve zevk
duyarak tamamlandıktan sonra yazarın fikirlerini yorumlaması ve bu konudaki başka
bilgiler ile karşılaştırarak ileri sürülen fikirleri eleştirmesi gerekir.
Öğrencilerin eleştirel okur olmaları için ise öncelikle öğretmenlerin eleştirel
okur olmaları gerekmektedir. Eleştirel düşünme becerisine sahip öğretmenler,
eleştirel düşünmeye ortam hazırlamaya daha istekli, sorduğu sorunun tek bir
cevabı olmadığında kendi kafasındaki cevabın dışındakileri de önemseyip
dinleyen, öğrencinin sadece cevap verebilmesini değil, soru sormasını da
öğrenmesini hedefleyen değişime açık öğretmenlerdir.  Bu alandaki öğretmen yeterliliği öğrenme
ortamını ve öğretim yöntemlerini etkileyecektir. Eğitim programında da yer alan
eleştirel okuma becerilerinin öğretimi konusunda öğretmenlere büyük görevler
düşmektedir. Öğretmenlerin ise bu becerileri öğretebilmeleri için öncelikle
kendilerinin sahip olmaları ve anlamaları gerekmektedir. Bu nedenle öğretmen
yetiştirilmesinde, öğretmen adaylarının hangi düzeyde bu bilgi ve becerilere
sahip olduklarının belirlenmesi gerekmektedir. Öğretmen adaylarının hangi
düzeyde eleştirel okuma becerisine sahip olduklarını belirlemek, öğretmen
yetiştiren eğitim kurumlarının nasıl daha nitelikli öğretmen yetiştirecekleri
konusunda fikir vermesi açısından önemlidir. Öğretmenlerin eleştirel düşünme ve
okuma becerileri ile ilgili araştırmalara rastlanmakla birlikte, öğretmen
adaylarının eleştirel okuma öz-yeterlik algılarının incelendiği herhangi bir
araştırmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle bu araştırma öğretmen adaylarının
eleştirel okuma öz-yeterlik algılarını çıkarması açısından önemli olduğu
düşünülmektedir. 

Araştırmanın
Amacı: Bu araştırmanın temel amacı, öğretmen adaylarının eleştirel okuma
öz-yeterlik algılarını belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda problem cümlesi;
“Öğretmen adaylarının cinsiyetleri, okudukları program, sınıf düzeyleri ve
akademik başarılarına göre eleştirel okuma öz-yeterlik algıları farklılaşmakta
mıdır?” şeklinde belirlenmiştir. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap
aranmıştır.

·     
Öğretmen adaylarının eleştirel okuma
öz-yeterlik algıları nasıldır?

·     
Öğretmen adaylarının eleştirel okuma
öz-yeterlik algı ölçeğinden aldıkları puanlar cinsiyete göre göre anlamlı bir
şekilde farklılık göstermekte midir?

·     
Öğretmen adaylarının eleştirel okuma
öz-yeterlik algıları ölçeğinden aldıkları puanlar sınıf düzeyine göre  göre anlamlı bir şekilde  farklılık göstermekte midir?

·     
Öğretmen adaylarının eleştirel okuma
öz-yeterlik algıları ölçeğinden aldıkları puanlar öğrenim gördükleri programa
göre anlamlı bir şekilde farklılık göstermekte midir?

·     
Öğretmen adaylarının eleştirel okuma öz-yeterlik algıları
ölçeğinden aldıkları puanlar akademik başarılarına göre anlamlı bir şekilde
farklılık göstermekte midir?

Araştırmanın
Yöntemi: Betimsel araştırma yöntemlerinden genel tarama modeli kullanılmış olan
bu çalışmada, öğretmen adaylarının eleştirel okuma öz-yeterlik algıları
belirlenmiştir. Bu amaç doğrultusunda öğretmen adaylarının eleştirel okuma
öz-yeterlik algıları çeşitli değişkenler (cinsiyet, öğrenim gördüğü program,
sınıf düzeyi ve akademik başarı) açısından incelenmiştir.

Araştırmaya,
2012-2013 Öğretim Yılı Bahar Yarıyılı’nda, Türkiye’nin güneyinde yer alan bir
üniversite’nin Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü’nün Sınıf Öğretmenliği,
Okulöncesi Öğretmenliği, Fen ve Teknoloji Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler
Öğretmenliği Ana Bilim Dalları ve Türkçe Eğitimi Bölümü’nde öğrenim gören 594
öğretmen adayı katılmıştır. Bu öğretmen adaylarının, 394’ü kız, 200’ü erkektir.
Öğretmen adaylarından 155’i birinci sınıf, 167’si ikinci sınıf, 156’sı üçüncü
sınıf ve 116’sı dördüncü sınıf olup; 124’ü sınıf öğretmenliği, 90’ı sosyal
bilgiler öğretmenliği, 130’u fen ve teknoloji öğretmenliği, 127’si okul öncesi
öğretmenliği ve 123’ü Türkçe eğitimi bölümünde öğrenim görmektedir. Araştırmada
veri toplama aracı olarak “Eleştirel Okuma Öz-yeterlik Algı Ölçeği” kullanılmıştır.
Araştırmada nicel veriler
üzerinde bağımsız gruplar t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmıştır.

Araştırmanın
Bulguları: Araştırmadan elde edilen bulgulara göre öğretmen adaylarının eleştirel
okuma öz-yeterlik algıları orta düzeyin üstündedir. Bu çalışmada, öğretmen adaylarının eleştirel okuma
öz-yeterlik algısı cinsiyet, akademik başarısı, öğrenim gördüğü program ve
sınıf düzeyi gibi çeşitli değişkenler açısından incelenmiştir. Buna paralel
olarak araştırmadan elde edilen diğer bulgular da öğretmen adaylarının
eleştirel okuma öz-yeterlik algılarının cinsiyete, öğrenim gördüğü programa ve
akademik başarıya göre faklılık gösterdiği ancak okuduğu sınıf düzeine göre
farklılık göstermediğidir. Öğretmen adaylarının eleştirel okuma öz-yeterlik
algısının cinsiyet açısından kızlar, akademik başarıya göre ise 3.00 ve üstü
lehine olduğu bulunmuştur.

Öğretmen adaylarının eleştirel okuma öz-yeterlik algısının öğrenim
gördüğü programa göre Türkçe Eğitimi Bölümü lehine olduğu bulunmuştur.  Türkçe Eğitimi Bölümü'nün lisans programı
incelendiğinde altıncı yarıyılda  “Anlama
Tekniği II: Okuma Eğitimi” dersinin içeriğinde okuma türleri başlığı altında
eleştirel okumanın yer aldığı görülmüştür. Bu ders kapsamında öğretmen
adaylarının eleştirel okumaya yönelik bilgilerinin ve farkındalıklarının attığı
söylenebilir.

Araştırmanın
Sonuçları ve Önerileri: Bu araştırmada öğretmen adaylarının eleştirel okuma
öz-yeterlik algısının orta düzeyin üstünde olduğu bulunmuştur. Ayrıca, öğretmen
adaylarının cinsiyet, öğrenim gördüğü program, akademik başarı açısından
eleştirel okuma öz-yeterlik algılarının farklılaştığı, ancak sınıf düzeyine
göre farklılaşmadığı saptanmıştır. Bu sonuçlardan yola çıkarak 2005 programıyla
birlikte öne çıkan eleştirel düşünme becerisinin öğrencilere kazandırılabilmesi
için öncelikle öğretmenlere bu becerilerin kazandırılması ön koşul olduğu
düşünüldüğünde Eğitim fakültelerinin her bölümde eleştirel düşünme- okuma
becerisini kazandırmaya yönelik ders içeriklerinin düzenlenmesi gerektiği
söylenebilir.

Öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançları onların
davranışlarını daha doğru olarak anlaşılmasına imkan tanıdığı göz önüne
alındığında öğretmenlerin özel alanlardaki öz-yeterliğinin büyük öneme sahip
olduğu söylenebilir. Öğretmen eğitimindeki uygulamalar için özyeterliklerin
belirlenmesini noktasından hareketle öğretmen eğitiminde öz-yeterlik algısının
geliştirilmesine önem verilmesi gerektiği görülmektedir. Bu bağlamda, eğitim
fakültelerinde eğitim gören öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin
ve problem çözme becerilerinin belirlenmesi ve bu becerilerinin
geliştirilmesine yönelik çalışmaların yapılması önerilebilir.

Keywords

: Eleştirel okuma, öğretmen adayları, öz-yeterlik algısı, öğretmen yetiştirme

The Investigation of Pre-service Teachers’ Perceptions about Critical Reading Self-Efficacy

Abstract

Problem
Statement: Teachers have important roles in teaching critical reading skills that
already exist in the curriculum. Teachers themselves should have critical
reading skills and be able to identify them so as to be able to teach these
skills to their students. Therefore, it becomes necessary to determine the
extent to which pre-service teachers have acquired knowledge and skills
regarding critical reading and the training of teachers. Determining
pre-service teachers’ critical reading skill is significant since it may
provide ideas for the teacher training institutions as to how to train more
qualified teachers. While some studies about the critical thinking and reading
skills of teachers exist in the literature, no study investigating the critical
reading self-efficacy perceptions of pre-service teachers was found.  Therefore, this study is important in
revealing the critical reading self-efficacy perceptions of pre-service
teachers.

Purpose
of the Study: The main objective of this study is to determine
teachers’ perceptions about their self-efficacy on critical reading. In this
respect, the present study seeks answers to such questions as “What is the
level of pre-service teachers’ sense of self-efficacy on critical reading?” and
“Do teachers’ senses of self-efficacy on critical reading differ according to
their graduation programs, grade levels, genders and academic achievements?”

Method: This study designed according to the cross-sectional
survey model was conducted with 594 pre-service teachers from different
departments and grade levels of the faculty of education at a state university
in southeast region of Turkey during the 2012-2013 academic year. The
quantitative data was analysed using independent samples and a t-test and
one-way analysis of variance (ANOVA).

Findings
and Results: In this study, it was found out that the pre-service
teachers have a sense of self-efficacy on critical reading above the
intermediate level and their self-efficacy beliefs differ according to their
genders and graduate programs. However, the same is not true across different
grade levels.

Conclusions
and Recommendations: The critical reading
self-efficacy perceptions of pre-service teachers differed across gender,
departments and academic achievements, while they did not differ across grade
levels. Based on these findings, it can be concluded that necessary regulations
in the curriculum of all departments of the faculty of education should be done
as teaching the critical thinking and reading skills to teachers are
prerequisite for teaching them to students.

Keywords

Critical reading, pre-service teachers, self-efficacy perception, teacher training

References

• Akbiyik, C. (2002). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı [Critical thinking tendencies and academic achievement] (Unpublished master's thesis). Hacettepe University, Ankara. Akyol, A. (2011). 2005 İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi öğretim programında eleştirel okuma [Critical reading in 2005 curriculum of Turkish course in secondary stage of elementary education] (Unpublished master's thesis). Afyon Kocatepe University, Afyon. Andrew, S. (1998). Self-efficacy as a predictor of academic performance in science, Journal of Advanced Nursing, 14(6), 436-442. Bandura, A. (1986). Social foundation of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. Bandura, A. (1993). Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning, Educational Psychologist, 28(2), 117-148. Bandura, A. (1997). Self effıcacy: The exercise of control. New York: W.H. Freeman and Company. Bardakci, M. (2010). Muhakeme yanlışları hakkında farkındalık yaratmanın eleştirel okuma gelişimi üzerine etkisi [The effect of awareness raising about judgement errors on the improvement of critical reading] (Unpublished doctoral thesis). Gazi University, Ankara Barry J., Zimmerman, B. J., & Kitsantas, A. (2005). Homework practices and academic achievement: The mediating role of self-efficacy and perceived responsibility beliefs, Contemporary Educational Psychology, 30(4), 397-417. Besoluk, S., & Onder, I. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi [The investigation of pre-service teachers’ learning approaches, learning styles and critical thinking tendencies]. İlköğretim Online, 9(2), 679- 693. Bikmaz, H. F. (2004). Sınıf öğretmenlerinin fen öğretiminde öz yeterlilik inancı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması [The validity and reliability of self-efficacy belief scale in the science education of elementary education teachers]. Milli Eğitim Dergisi,161. Buyukozturk, S., Kilic-Cakmak, E., Akgun, O. E., Karadeniz, S., & Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research method]. Ankara: Pegem Akademi. Cadiero Kaplan, K., & Smith, K. (2002). Literacy ideologies: critically engaging the language arts curriculum, Language Arts, 79, 372-381. Cam, B. (2006). İlköğretim öğrencilerinin görsel okuma düzeyleri ile okuduğunu anlama, eleştirel okuma ve Türkçe dersi akademik başarıları arasındaki ilişki [The relationship of elementary school students’ between their visual reading levels, reading comprehension, critical reading and academic achievements at Turkish course] (Unpublished master's thesis). Eskişehir Osmangazi University, Eskişehir. Cetin, A. (2008). Sınıf öğretmeni adayların eleştirel düşünme gücü [The critical thinking power of pre-service elementary education teachers] (Unpublished master's thesis). Uludağ University, Bursa. Decker, N. C. (1993). Teaching critical reading through literature. ERIC Document Reproduction Service, No: ED363869 Demirel, O., & Sahinel, S. (1999). Çoklu zeka kuramı ve düşünme becerileri ile ilköğretim dördüncü sınıf Türkçe Dersinde tümleşik dil becerilerinin geliştirilmesi [The development of integrated language skills in elementary 4th grade Turkish course through multiple intelligence theory and thinking skills]. Dil Dergisi, 80, 19-31. Doganay, A., Tas, M.A., & Erden, S. (2007). Üniversite öğrencilerinin bir güncel tartışmalı konu bağlamında eleştirel düşünme becerilerinin değerlendirilmesi [The evaluation of critical thinking skills of university students about a current controversial topic]. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 52, 511-546. Flemming, L. E. (2011). Reading for thinking (sevent edition). Boston: Houghton Mifflin Company
• Gelen, I. (1999). İlköğretim okulları dördüncü sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde düşünme becerilerini kazandırma yeterliliklerinin değerlendirilmesi [The evaluation of the teaching efficacies of elementary education teachers at 4th grade level about teaching thinking skills in social studies course] (Unpublished master's thesis). Çukurova University, Adana. Goddard, R. D., Hoy, W. K., & Woolfolk Hoy, A. (2000). Collective teacher efficacy: its meaning, measure, and effect on student achievement. American Education Research Journal, 37, 479–507. Gurcan, A. (2005). Bilgisayar özyeterliği algısı ile bilişsel öğrenme stratejileri arasındaki ilişki [Relationship between computer self-efficacy and cognitive learning strategies]. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 19, 179-193. Hayran, I. (2000). İlköğretim öğretmenlerinin düşünme beceri ve işlemlerine ilişkin görüşleri [The opinions of elementary education teachers about thinking skills and operations] (Unpublished master's thesis). Afyon Kocatepe University , Afyon. Haahr, J. H., & Hansen, M. E. (2006). Adult skills assessment in Europe: Feasibility study. Policy and business analysis final report. Copenhagen: Danish Technological Institute. Hoy, A. W., & Spero, R. H. (2005). Changes in teacher efficacy during the early years of teaching: A comparison of four measures. Teaching and Teacher Education, 21(4), 343-356. Isik, H. (2010). Lise öğrencilerinin eleştirel okuma seviyeleri ve eleştirel okuma seviyeleri ile eleştirel düşünme eğilimleri ve okuma sıklıkları arasındaki ilişki [The relationship between high school students’ critical reading levels, critical thinking levels and reading frequencies] (Unpublished master's thesis). Eskişehir Osmangazi University, Eskişehir. Ipsiroglu, Z. (1989). Düşünmeyi öğrenme ve öğretme [Learning and teaching how to think]. İstanbul: Afa Yayıncılık Karabay, A. (2012). Eleştirel okuma-yazma eğitiminin Türkçe öğretmeni adaylarının akademik başarılarına ve eleştirel okuma- yazma düzeylerine etkisi [The effect of critical reading-writing education on pre-service teachers of Turkish of academic achievements and reading-writing levels] (Unpublished doctoral thesis). Çukurova University, Adana. Karabay, A. (2013). Eleştirel okuma öz-yeterlik algı ölçeğinin geliştirilmesi [The development of critical reading self-efficacy perceptions scale]. Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi, Proje No: EF2012BAP16.
• Karakus, K. E. (2007). İlköğretim beşinci ve sekizinci sınıf öğrencilerinin hikâye ve deneme türü metinlerindeki okuduğunu anlama becerilerinin karşılaştırılması (Kütahya ili örneği) [The comparison of elementary education fifth and eighth graders’ reading comprehension in story and essay texts (sample of the province of Kütahya)] (Unpublished master's thesis). Gazi University, Ankara. Karasakaloglu, N., Saracaloglu, S. A., & Yilmaz Ozelci, S. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel okuma öz-yeterliklerine ilişkin algıları [Primary school teachers' critical reading self-efficacy perceptions]. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 9(19), 405- 422. Karasar, N. (2006). Bilimsel araştırma yöntemi [Scientific research method]. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kokdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme [Decision-making and problem-solving in ambiguous situations]. (Unpublished doctoral thesis). Ankara University, Ankara. Kucukoglu, H. (2008). İngilizce öğretmen adaylarının eleştirel okumaya yönelik özyeterlik algıları [The critical reading self-efficacy perceptions of English Language Teaching pre-service teachers] (Unpublished master's thesis). Dicle University, Diyarbakır. Kucukyilmaz, A., & Duban, N. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz- yeterlik inançlarının arttırılabilmesi için alınacak önlemlere ilişkin görüşleri [The views of elementary education pre-service teachers’ about the precautions that can be taken to improve the science education self-efficacy beliefs]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 1-23. Kurum, D. (2002). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü [The critical thinking power of pre-service teachers] (Unpublished master's thesis). Anadolu University, Eskişehir. Kurum, D. (2003). Eleştirel düşünme ve öğretimi [Critical thinking and training]. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 141-158. Lent, R. W., Brown, S. D., & Larkin, K. C. (1984). Relation of self-efficacy expectations to academic achievement and persistence. Journal of Counseling Psychology, 31, 356-362. McDaniel, C. (2004). Critical literacy: A questioning stance and the possibility for change. International Reading Association, 472-481. Ozcelik, H. (2006). İlköğretimde çalışan öğretmenlerin bilgisayar özyeterlikleri: Balıkesir ili örneği [Self-efficacies of elementary school teachers about computers: Sample of the province of Balıkesir] (Unpublished master's thesis). Anadolu University, Eskişehir. Ozcinar, H. N. (1996). Enhancing critical thinking skills of preparatory university students of english at intermediate level [Enhancing critical thinking skills of preparatory university students of english at intermediate level] (Unpublished doctoral thesis). Middle East Technical University, Ankara. Ozensoy, A. U. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel düşünme becerisine etkisi [The effect of social studies course arranged according to critical reading on the critical thinking skill] (Unpublished doctoral thesis). Gazi University, Ankara. Ozişik, A. (1997). İlköğretim altıncı sınıflarda Türkçe öğretiminde yeni teknikler kullanarak metin anlamayı geliştirme [Imporving the reading comprehension by using new new techniques in elementary school sixth grade Turkish education] (Unpublished master's thesis). Marmara University, İstanbul. Ross, J. A. (1994). Beliefs that make a difference: the origins and impacts of teacher efficacy. Paper presented at the Annual Meeting of the Canadian Association for Curriculum Studies, June. Sadioglu, O., & Bilgin, A. (2008). The relationship between critical reading skills of elementary school students and their gender and the educational level of their parents. Elementary Education Online, 7(3), 814-822. Senemoglu, N. (2007). Learning improvement and teaching. Ankara: Gönül Publication. Sahinel, S. (2001). Eleştirel düşünme becerileri ile tümdeşik dil becerilerinin geliştirilmesi [The improvement of critical reading skills and integrated language skills]. (Unpublished doctoral thesis). Hacettepe University, Ankara. Topcuoglu Unal, F., & Sever, A. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel okumaya yönelik özyeterlik algıları[Sense-efficacy perceptions of Turkish teacher candidates' for critical reading]. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 6, 33-42. Tschannen-Moran, M., Woolfolk Hoy, A., & Hoy, W. K. (1998). Teacher efficacy: its meaning and measure. Review of Educational Research, 68, 202–248. Tumkaya, S., Aybek, B., & Aldag, H. (2009). An investigation of university students' critical thinking disposition and perceived problem solving skills. Eurasian Journal of Educational Research, 36, 57-54. Ulgen, G. (1997). Educational Psychology, concepts principles, methods, theories and applications. Ankara: Kurtiş Printing Press. Unal, E. (2006). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel okuma becerileri ile okuduğunu anlama ve okumaya ilişkin tutumları arasındaki ilişki [The relationship between the critical reading skills of elementary school students and their reading comprehension and attitudes towards reading]. (Unpublished master's thesis). Eskişehir Osmangazi University, Eskişehir. Yesilpinar, M. (2011). Sınıf öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının eleştirel düşünmenin öğretimine yönelik yeterliklerine ilişkin görüşleri [The views of elementary education teachers and pre-service teachers about the efficacies of critical thinking instruction] (Unpublished master's thesis). Çukurova University, Adana. Yildirim, C. A. (2005). Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi [The investigation of Turkish and Turkish language and literature education teachers’ critical thinking skills] (Unpublished master's thesis). Zonguldak Karaelmas University, Zonguldak. Zayif, K. (2008). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri [The critical thinking tendencies of pre-service teachers] (Unpublished master's thesis). Abant İzzet Baysal University, Bolu. Zimmerman, B. J. (1995). Self-efficacy and educational development. In A. Bandura (Ed.), Self-efficacy in changing societies (pp. 202-231). New York: Cambridge University Press. Zusho, A., & Pintrich, P. R. (2003). Skill and will: the role of motivation and cognition in the learning of college chemistry. International Journal Of Science Education, 25(9), 1081-1094.