Osmanlı İmparatorluğu Öncesi Anadolu Ekonomisi: Kapsamlı Bir Analiz

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 252 - 267, 30.08.2025

Hüseyin Erkan Bedirhanoğlu

https://doi.org/10.38009/ekimad.1723487

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu'nun yükselişinden önce Anadolu'nun karmaşık ekonomik manzarasını inceliyor ve Bizans, Selçuklu ve çeşitli Anadolu beyliklerinin egemen olduğu döneme odaklanıyor. Anadolu'nun ekonomisi, Doğu ile Batı'yı birbirine bağlayan önemli ticaret yolları üzerindeki stratejik konumuyla şekillenmiş ve ipek, baharat, tekstil ve metallerde canlı bir ticareti teşvik etmiştir. Tarımsal üretim, gelişmiş sulama ve arazi yönetim sistemleriyle desteklenen verimli bölgelerde gelişmiştir. Konya ve Kayseri gibi kent merkezleri ticari ve kültürel merkezler olarak hizmet ederken kırsal ekonomiler yerel pazar ve geçimlik toplulukları ayakta tutmuştur. Moğol akınları ve değişen siyasi güçler hem kesintilere hem de yeni ekonomik dinamiklere yol açmıştır. Bu çalışma, tarihi kayıtlar, ticaret verileri ve arkeolojik bulguların analizi yoluyla bölgenin ekonomik direnci ve karmaşıklığını vurgulayarak Osmanlı yönetimi altında gerçekleşecek dönüşümler için sahneyi hazırlamaktadır.

Keywords

Anadolu , Ekonomi , Osmanlı , İmparatorluk , Tarih

Anatolian Economy before the Ottoman Empire: A Comprehensive Analysis

Abstract

This study examines the complex economic landscape of Anatolia prior to the rise of the Ottoman Empire, focusing on the period dominated by the Byzantine Empire, the Seljuks, and various Anatolian beyliks. Anatolia’s economy was shaped by its strategic position along major trade routes connecting East and West, fostering vibrant commerce in silk, spices, textiles, and metals. Agricultural production thrived in fertile regions, supported by sophisticated irrigation and land management systems. Urban centers such as Konya and Kayseri served as commercial and cultural hubs, while rural economies sustained local markets and subsistence communities. The Mongol incursions and shifting political powers introduced both disruptions and new economic dynamics. Through analysis of historical records, trade data, and archaeological findings, this study highlights the region’s economic resilience and complexity, setting the stage for the transformations that would follow under Ottoman rule.

Keywords

Anatolia , Economy , Ottomans , Empire , History

References

• Akdağ, M. (1995). Türkiye’nin iktisadi ve içtimai tarihi – Cilt I (1243–1453). İstanbul.
• Alkan, N. (2006). 15. ve 16. yüzyıllarda İran İpek Yolu’nda kervanlar. Uludağ University Faculty of Science and Letters. Journal of Social Sciences, 7(11), 141-157.
• Baykara, T. (1985). Türkiye Selçukluları devrinde Konya. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bedirhanoğlu, H. (2021). Artuklu dönemi iktisadi faaliyetleri: Hısn Keyfa, Mardin, Âmid, Meyyâfârikîn örneği. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(16), 501-511. https://doi.org/10.25204/iktisad.980430
• Beıhammer, A. (2011). Defection across the border of Islam and Christianity: Apostasy and cross-cultural interaction in Byzantine-Seljuk relations. Speculum, 86(3), 597-651.
• Beıhammer, A. (2020). Migration histories of the medieval Afroeurasian transition zone. Studies in Global Social History, 39(13), 166-192.
• Brand, C. (1989). The Turkish element in Byzantium, eleventh-twelfth centuries. Dumbarton Oaks Papers, 43(1), 1-25.
• Büntgen, U., Myglan, V., Ljungqvıst, F., Mccormıck, M., Dı Cosmo, N., Sıgl, M., Jungclaus, J., Wagner, S., Krusıc, P., Esper, J., Kaplan, J., Vaan, M., Luterbacher, J., Wacker, L., Tegel, W., & Kırdyanov, A. (2016). Cooling and societal change during the Late Antique Little Ice Age from 536 to around 660 AD. Nature Geoscience, 9, 231-236. https://doi.org/10.1038/ngeo2652
• Cahen, C. (1968). Ibn Sa' id sur L'Asie Mineure Seldjuqide. Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 4(10–11), 41-50.
• Cahen, C. (1979). Osmanlılardan önce Anadolu’da Türkler (Y. Moran, Çev.). İstanbul: E Yayınları.
• Cahen, C. (2001a). 13. yüzyılın başında Anadolu’da ticaret. Cogito, (29), 132-143.
• Cahen, C. (2001b). The formation of Turkey; The Seljukid Sultanate of Rum: Eleventh to fourteenth century (ss. 100-120). London: [Yayınevi yok].
• Cahen, C. (2020). Osmanlılardan önce Anadolu (6. bs.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Choniates, N. (1984). O city of Byzantium: Annals of Niketas Choniates (H. J. Magoulias, Trans.). Detroit: Wayne State University Press.
• Çavuşdere, S. (2009). Selçuklular döneminde Akdeniz ticareti: Türkler ve İtalyanlar. Tarih Okulu, (4), 53-75.
• Dinç, A. (2012). The importance of Silk Road, and Merv in the Great Seljuk State’s commercial life. African Journal of Business Management, 6(11).
• Dönmez, E., Ocakoğlu, F., Akbulut, A., Tunoğlu, C., Gümüş, B., Tuncer, A., Gorum, T., & Tün, M. (2021). Vegetation record of the last three millennia in central Anatolia: Archaeological and palaeoclimatic insights from Mogan Lake (Ankara, Turkey). Quaternary Science Reviews, 26(2), 106973. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2021.106973
• Güçlüay, S. (2002). Anadolu Selçuklu Devleti’nin Ticaret Politikası. Türk Mimarisinde Kervansaraylar”, Türkler, 7, 365-374.
• Haldon, J. (1999). Warfare, state and society in the Byzantine world, 565–1204. London: UCL Press.
• Haldon, J., Roberts, R., Izdebskı, A., Fleıtmann, D., Mccormıck, M., Cassıs, M., Doonan, O., Eastwood, W., Elton, H., Ladstätter, S., Mannıng, S., Newhard, J., Nıcoll, K., Telelıs, I., & Xoplakı, E. (2018). The climate and environment of Byzantine Anatolia: Integrating science, history, and archaeology. The Journal of Interdisciplinary History, 45(2), 113-161. https://doi.org/10.1162/JINH_a_00682
• Izbul, E. (2022). Anadolu Selçuklu Devleti’nde idarî, ekonomik ve sosyal hayat üzerine bir inceleme. International Journal of Social Sciences, 7(1), 47-66. https://doi.org/10.31454/troyacademy.1020904
• Izdebskı, A., Pıckett, J., Roberts, N., & Walıszewskı, T. (2016). The environmental, archaeological and historical evidence for regional climatic changes and their societal impacts in the Eastern Mediterranean in Late Antiquity. Quaternary Science Reviews, 136, 189-208. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2015.07.022
• İbn Battuta. (2004). İbn Battuta Seyahatnamesi (Cilt 1, ss. 405-425). İstanbul: [Yayınevi yok]. Kafadar, C. (2017). Kendine ait bir Roma: Diyar-ı Rum’da kültürel coğrafya ve kimlik üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Karslı, S. (2021). Socio-cultural exchange between Byzantine-Seljuks of Anatolia and the transformation of Turkish nomadic culture in Anatolia (11th-12th centuries). Yeditepe University Electronic Journal, 20-35.
• Kayaoğlu, İ. (1981). Anadolu Selçukluları devrinde ticari hayat. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(1), 359-373.
• Köymen, M. (1992). Türkiye Selçuklu Devleti’nde ekonomik hayat. Türk Dünyası Tarih Dergisi, (65), 17-27.
• Marston, J., & Castellano, L. (2025). Climate, political economy and agriculture in first and second millennia AD Anatolia. Antiquity, 99(404), 1-22. https://doi.org/10.15184/aqy.2024.232
• Necipoğlu, N. (2001). Türklerin ve Bizanslıların Ortaçağ’da Anadolu’da birliktelikleri (11 ve 12. yüzyıllar). Cogito, 29(1), 74-92.
• Özcan, K. (2006). Anadolu’da Selçuklu dönemi yerleşme tipolojileri I – Pazar ya da panayır yerleşmeleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 205-224.
• Özcan, K. (2010). The Anatolian Seljuk city: An analysis on early Turkish urban models in Anatolia. Central Asiatic Journal, 54(2), 273-290.
• Özgüdenli-Uzunağaç, O. (2020). Selçuklu Anadolu’sunda ekmek: Türkler, Moğollar ve İranlılar (Kaynaklar ve Araştırmalar). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Öztuna, T. (1964). Türkiye tarihi (Cilt 2, ss. 5-15). İstanbul: [Yayınevi yok].
• Polat, M. (2006). Selçuklular ve Beylikler dönemi Türkiyesi’nde ticaret. A. Y. OCAK (Ed.), Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı (ss. 369-377) içinde. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Polat, S. (2010). Osmanlı öncesi Türkiye’nin iktisat tarihine ilişkin sorunlar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 43-58.
• Roberts, N. (2015). Revisiting the Beyşehir Occupation Phase: Land-cover change and the rural economy in the Eastern Mediterranean during the first millennium AD. Late Antique Archaeology, 11(1), 53-68. https://doi.org/10.1163/22134522-12340052
• Roberts, N., Cassis, M., Doonan, O., Eastwood, W., Elton, H., Haldon, J., ... & Newhard, J. (2018). Not the end of the world? Post-classical decline and recovery in rural Anatolia. Human Ecology, 46(3), 305-322.
• Sümer, F. (1984). Eski Türkler'de şehircilik. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, 24, 567-594.
• Şükürov, R. (2016). Türk-Bizans ilişkileri ve Anadolu’nun Türkleşme süreci. İstanbul: Kübak Yayınları. Tabakoğlu, A. (1986). Türk iktisat tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Togan, Z. (1981). Umumi Türk tarihine giriş (3. bs.). İstanbul: Enderun Yayınları.
• Turan, O. (1958). Türkiye Selçukluları hakkında resmi vesikalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Turan, O. (1993). Selçuklular zamanında Türkiye: Siyasi tarih Alpaslan’dan Osman Gazi’ye (1071–1328). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Turan, Ş. (2000). Türkiye–İtalya ilişkileri: Selçuklular’dan Bizans’ın sona erişine. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Vryonıs, S. (2020). Küçük Asya’da Ortaçağ Helenizminin çöküşü ve 11. yüzyıldan başlayarak 15. yüzyıla kadar İslamlaşma (İ. Erman, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Woodbrıdge, J., Roberts, N., Palmısano, A., Bevan, A., Shennan, S., Fyfe, R., Eastwood, W., Izdebskı, A., Cakırlar, C., Woldrıng, H., Broothaerts, N., Kanıewskı, D., Fınné, M., & Labuhn, I. (2019). Pollen-inferred regional vegetation patterns and demographic change in southern Anatolia through the Holocene. The Holocene, 29(5), 728-741. https://doi.org/10.1177/0959683619826635
• Yüksel, C. (2022). Trade and urban development in Seljuk Anatolia. Online Journal of Art and Design, 10(1), 60-75.
• Zaporozhets, V. (2012). The Seljuks. Hanover: European Academy of Natural Sciences.