Okul Yöneticiliğinde Kadın Olma Deneyimine İlişkin Zorluklar ve Engeller

Year 2025, Volume: 27 Issue: 1, 104 - 116, 31.03.2025

Halil Karadaş , Merve Tekin Yıldırım

https://doi.org/10.17556/erziefd.1575001

Abstract

Türkiye’de kadın öğretmenler erkek paydaşları gibi eğitim camiasına katkı sunmaktadırlar. Kadınların, öğretmenlik mesleğinde olduğu gibi okul yöneticiliği pozisyonlarında da yer almaları, kadınlara ve kız çocuklarına ilham kaynağı olması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda çalışma ile kadın okul yöneticilerinin bakış açısından, kadın yöneticilerin karşılaştığı sorunlar, yönetici olmaya ilişkin engeller ve bu olumsuz yargıların üstesinden gelmek için alınabilecek önlemler incelenmiştir. Araştırma, nitel araştırmaya dayalı temel nitel araştırma deseniyle yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu 2023-2024 eğitim öğretim yılında Mardin’de görev yapmakta olan 26 kadın okul yöneticisi oluşturmaktadır. Araştırma bulguları, kadın okul yöneticilerinin yöneticilik rollerine ilişkin karşılaştıkları engeller, kadın okul yönetici sayısının yetersiz olma sebebine ilişkin bulguları ve deneyimleri, kadın okul yönetici sayılarının nasıl arttırılabileceği ve bu yönde ne gibi politikaların olması gerektiği yönündedir. Araştırmada, kadın okul yöneticilerinin ailedeki sorumlulukları ve yöneticilik görevi arasında denge kurmada zorlandıkları, kadın okul yöneticilerinin cinsiyet temelli problemler yaşadıkları ve çalışma koşullarının ağır olmasından dolayı kadınların okul yöneticisi olmak istememesi gibi sonuçlara ulaşılmıştır.

Keywords

Kadın okul yöneticileri, engeller ve zorluklar, kadın yönetici sayısının yetersizliği

Challenges and Barriers Related to the Experience of Being a Woman in School Administration

Abstract

In Turkey, female teachers are contributing to the education community in increasing numbers. It is of great importance for women to take part in school administration positions as well as in the teaching profession in order to inspire women and girls. In this regard, this study looked at the issues that female school administrators confront, the obstacles that stand in their way of becoming administrators and the measures that can be taken to overcome these negative judgments. The study was conducted with basic qualitative research design. The study group consists of 26 female school administrators working in Mardin in the 2023-2024 academic year. The findings of the research are the obstacles faced by female school administrators regarding their administrative roles, their findings and experiences regarding the insufficient number of female school administrators, how the number of female school administrators can be increased, and what kind of policies should be in this direction. The results revealed that female school administrators have difficulty in balancing between their responsibilities in the family and their role as administrators, that female school administrators experience gender-based problems, and that women do not want to be school administrators due to the heavy working conditions.

Keywords

Female school administrators, obstacles and challenges, insufficient number of female administrators

References

• Asat, M., & Deniz, L. (2022). Devlet okullarındaki kadın öğretmenlerin kadın okul yöneticisi kavramına ilişkin metaforik algıları. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 5(2), 468-502. https://doi.org/10.33708/ktc.1075913
• Aslan, Z. (2018). Kadın yöneticilerin kariyer engelleri: Cam tavan sendromuna ilişkin okul yönetici görüşlerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi. http://library1.nida.ac.th/termpaper6/sd/2554/19755.pdf
• Baştuğ, Ö.Y.Ö. & Çelik, B. (2011). İlköğretimde öğretmen, müdür ve müfettişlerin kadın yöneticilere yönelik tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi [Educational Administration: Theory and Practice],17(1), 63-76.
• Bayrak, S. & Mohan, Y (2001). Erkek yöneticilerin çalışma yaşamı ve liderlik davranışları açısından kadın yöneticileri algılama tarzları. Amme İdaresi Dergisi, 34(2), 89-114.
• Born, A., Ranehill, E., & Sandberg, A. (2019). A man’s world? – The impact of a male dominated environment on female leadership (Working Papers in Economics No. 744). University of Gothenburg, Department of Economics.
• Bozkurt, Z. Öztürk, H. Çiçek, N. Seyitoğlu, M. Budak, Y. Okan, E. & Seymen, F (2023). Kadın yöneticilerin okulda karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlarla başa çıkma stratejileri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 10(5), 1425-1440. https://doi.org/10.46868/atdd.2023.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2024). Bilimsel araştırma yöntemleri. (35. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Byron, K. (2007). Male and female managers’ ability to read emotions: relationships with supervisor’s performance ratings and subordinates’ satisfaction ratings. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 80(4), 713–733.
• Can, N. (2008). Okul yöneticilerinin yönetimde cinsiyet faktörüne ilişkin bulguları. Eğitim ve Bilim, 33(147), 35-41
• Coleman, M. (2003, September 23). Gender and school leadership: The experience of women and men secondary principals. Paper presented at UNITEC, Auckland.
• Creswell, J. W. (2023). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (7. baskı) (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Çakır, Ö. (2008). Türkiye’de kadının çalışma yaşamından dışlanması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, 25-47.
• Çakınberk, A. (2011). İş’te kadın olmak (1. baskı). Nobel Yayıncılık.
• Çalık, E., Koşar, S., & Dağlı, E. (2012). İlköğretim okullarında kadın yöneticilere yönelik öğretmen tutumlarının değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(4), 637-661.
• Çelikesir-Ünal, D. (2015). Okul yöneticisi ve öğretmen görüşlerine göre eğitim kurumlarında kadın yöneticiler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Çelikten, M. (2004). Okul müdürü koltuğundaki kadınlar: Kayseri ili örneği. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 91-118.
• Çelikten, M., Çelikten, Y., Ayyıldız, K., & Yıldırım, A. (2019). Profesyonel okul yöneticiliği ve kadın faktörü. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(12), 125-143.
• Davidson, M., & Cooper, C. L. (1992). Shattering the glass ceiling: The women manager. Paul Chapman Publishing Ltd.
• Durgun Şahin, N. (2002). Çalışma yaşamında kadın yöneticiler ve Muğla örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erkol Toptaş, D. (2023). Kadın yöneticilerin karşılaştıkları güçlükler ve çözüm önerileri. Avrasya Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Dergisi, 51, 97-109.
• Gökalp, İ. E. (2008). Türkiye’de kadın girişimciler ve kadın yöneticiler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Güler, H. (2006). Humeyni sonrası İran sinemasında kadın.[Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Gündüz, Ş. (2017). Kariyer basamaklarında kadının düşmanı olarak kendisi: Süper anne sendromu, görünmez kadın sendromu ve külkedisi sendromu. Karadeniz, (35), 84–94.
• Hoff, D. L., Menard, C., & Tuell, J. (2006). Where are the women in school administration? Issues of access, acculturation, advancement, advocacy. Journal of Women in Educational Leadership, 4(2), 1-20. http://digitalcommons.unl.edu/jwel/178
• İnandı, Y., Özkan, S., Peker, S., & Atik, Ü. (2009). Kadın öğretmenlerin kariyer geliştirme engelleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 77-96.
• İnandı, Y., & Tunç, B. (2012). Kadın öğretmenlerin kariyer engelleri ile iş doyum düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 203-222.
• Karaca, A. (2007). Kadın yöneticilerde kariyer engelleri: Cam tavan sendromu üzerine uygulamalı bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karakaya, Ş. (2019). Erkek egemen dünyada kadın yönetici olmak (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Karakuş, H. (2014). Kraliçe arı sendromu–pembe taciz. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 334–356.
• Merriam, S. B. (2023). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri). Editör: S. Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Moralıoğlu, S. (2010). Kamu kurumlarında görev yapan kadın yöneticiler (Kayseri ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Kılıç, M. (1998). Kadınlar gerçeklerle tanıştı. Kariyer Dünyası Dergisi, (4).
• Kızıldağ, D. (2018). Yönetimde kadın sorunsalı. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 14.
• Kirişci, G., & Can, N. (2020). Eğitim ve okul yöneticilerinin cam tavan sendromuna ilişkin görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 618-636. https://doi.org/10.31592/aeusbed.736762
• Lumby, J., & Azaola, M. C. (2014). Women principals in South Africa: Gender, mothering and leadership. British Educational Research Journal, 40(1), 30–44.
• Lüleci, S. (2019). Eğitim sisteminde kadınların yönetici olma sürecinde karşılaştığı engeller ve çözüm önerileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Maxwell, J. A. (2008). Designing a qualitative study. L. Bickman ve D. J. Rog (Ed.), The SAGE handbook of applied social research methods içinde (s. 214-253). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Maya Türk, E. (2006). Çalışma yaşamında cinsiyete dayalı ayrımcılık ve bir uygulama (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Moralıoğlu, S. Z (2010). Kamu kurumlarında görev yapan kadın yöneticiler. Kayseri ili örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Negiz, N., & Yemen, A. (2011). Kamu örgütlerinde kadın yöneticiler: Yönetici ve çalışan açısından yönetimde kadın sorunsalı. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (24), 1-22.
• Özbek Baştuğ, Ö. Y., & Çelik, B. (2011). İlköğretimde öğretmen, müdür ve müfettişlerin kadın yöneticilere yönelik tutumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 63-76.
• Özdil-Sağ, G (2010). Eskişehir ili ilköğretim okulları kadın okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynaklarına göre sergiledikleri liderlik davranışları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Özertürk, M. & Gül, İ (2021). Eğitim çalışanı kadınların yönetici olmalarının önündeki cam tavan sendromuna yönelik görüşleri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1 (51): 24-44.
• Özkanlı, Ö. (2010). Türkiye’de üniversitelerde üst düzey kadın yöneticilerin karşılaştıkları kültürel ve yapısal engeller. Mülkiye, 34(268), 265-279.
• Palaz, S. (2003). Türkiye’de cinsiyet ayrımcılığı analizinde neoklasik yaklaşıma kurumcu yaklaşım: Eşitliği sağlayıcı politika önerileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(9), 87-109.
• Palmer, M., & Hyman, B. (1993). Yönetimde kadınlar (Çev. Vedat Üner) (1. baskı). İstanbul: Rota Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (3. baskıdan çeviri; Çev. Editörleri: Mesut Bütün & Selçuk Beşir Demir). Pegem Akademi.
• Sağlam Çiçek, A., & Bostancı, A. (2012). Millî Eğitim Bakanlığı merkez ve taşra örgütleri yönetim pozisyonlarında kadınların temsil edilme düzeyine yönelik yönetici görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 140-155.
• Saldaña, J. (2019). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı. (3. Baskı). (Çev. Ed. A. T. Akcan ve S. N. Şad). Ankara: Pegem.
• Sarper, A.A., (2021). Kadın Okul Yöneticilerinin Yönetici Olma Süreçlerine İlişkin Görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya
• Shanmugam, M., Amaratunga, R. D. G., & Haigh, R. P. (2006, September 12-13). Employability of women managers in the education sector: A study on their leadership role. Paper presented at The Second Annual Built Environment Education Conference (BEECON), Recruitment and Retention: The Way Forward, The Bonnington Hotel, Bloomsbury, London.
• Şahin, S (2021). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadın eğitim yöneticilerinin karşılaştıkları sorunlar: Temel nitel araştırmak araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tacir Dişli, M (2022). Kadın okul yöneticisi olmanın zorlukları ile yaşadıkları mobbing durumlarının değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitim Yönetimi Bilim Dalı.
• Taş, D., Taşdelen, M., Güneş, Ö., & Aybar, Y. (2023). Okul öncesi eğitim kurumlarında kadın yönetici olmak: Güçlü ve zayıf yönler, avantajlar ve dezavantajlar. Uluslararası Eğitime Özgün Bakış Dergisi, 1(1), 193-216. https://doi.org/10.5281/zenodo.7694980
• Tekindal, S. (2023). Nicel, nitel, karma yöntem araştırma desenleri ve istatistik. (2.baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Tok, T. N., & Yalçın, N. (2017). Okul yöneticileri gözünden kadın okul yöneticileri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (28), 353-366. https://doi.org/10.5505/pausbed.2017.36025
• Tüzel, E (2014). Eğitim örgütlerinde kadın yöneticilerin kariyer engellerinin incelenmesi: Ankara ili örneği. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tüzel İşeri, E., Çalık, T (2019). Kadın okul yöneticilerinin karşılaştıkları kurumsal kariyer engelleri ve bunları aşmaya yönelik çözüm yolları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(3), 1479-1503
• Ünal, L. (2003). İlköğretim okullarında ‘demokratik okul ortamının’ oluşturulmasına kadın yöneticilerin katkısı. Eğitim Bilim Toplum, 1(2-3).
• Yılmaz, A., Kandak, M., Demir, E., Çelik, A., Kaya, H., & Demir, M. (2021). Eğitim alanında kadın yöneticilerin kariyer engellerinin incelenmesi. Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 90-104.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yücedağ, F. ve Günbayı, İ. (2016). Eğitim yöneticiliğinden ayrılmış kadınların yaşadığı sorunlara ilişkin görüşleri: Temel nitel araştırmak bir araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 86-99.