Critical Approach of Baba-yi Emir Magazine to the Issue of Religion

Year 2025, Volume: 6 Issue: 1, 49 - 63, 01.07.2025

Açelya Bilgihan

https://doi.org/10.70029/esbd.1709339

Abstract

Beginning in the sixteenth century, the Principality of Moscow began to strengthen its political and military power, which paved the way for an expansionist policy pursued by the Russians. Concurrently, during the same century, the Turkic khanates experienced significant political and economic decline, a factor that facilitated the Russians’ aggressive expansionist agenda. The conquest of Kazan in 1552 and the subjugation of the Astrakhan Khanate in 1556 marked a decisive turning point in Russian history, initiating a new era of imperial growth. Continuing its expansionist policy over Turkic territories, Russia occupied Northern Azerbaijan in the nineteenth century and implemented Russification policies similar to those it had enforced in other regions. Within the Russian Turkic communities, intellectuals aligned with the Jadidist movement sought to raise awareness about the political, economic, social, and cultural conditions and problems faced by their people. They endeavored not only to articulate these issues through various newspapers and magazines but also to propose potential solutions. Notably, satirical magazines published during this period played a significant role in this intellectual and cultural awakening. Among these, Baba-yi Emir was a satirical periodical published between 1915 and 1916 by Ali Abbas Müznib Muttelibzade. The magazine critically addressed a wide range of problems affecting social, political, economic, and religious life through a humorous lens. Influenced by the pioneering satirical magazine Molla Nasreddin, Baba-yi Emir extended its critique beyond clerical issues to encompass various contemporary challenges such as women’s rights, alcohol and gambling addiction, international affairs, and religious fanaticism. The writers of Baba-yi Emir employed particularly harsh language in their criticism of religious clerics, especially the mollas, challenging their authority and social role. Operating under an oppressive regime, the magazine’s critical content was eventually deemed harmful, leading to the cessation of its publication on October 17, 1916. The present study focuses on a critical examination of Baba-yi Emir’s approach to the issue of religion, drawing upon selected examples from the issues published in 1915. Through this analysis, the research elucidates the magazine’s use of satire as a means to confront and critique religious orthodoxy and social problems related to faith in early twentieth-century Azerbaijani society.

Keywords

Baba-yi Emir , Russia , Azerbaijan , Satire , Ceditism

Baba-yi Emir Dergisinin Din Meselesine Eleştirel Yaklaşımı

Abstract

Moskova Knezliği’nin, 16. yy.dan itibaren güçlenmeye başlamasıyla Ruslar yayılmacı bir politika izlemişlerdir. Aynı yüzyıllarda Türk hanlıklarının siyasi ve ekonomik olarak gerilemeye başlaması Rusların yayılmacı politikalarını kolaylaştırmıştır. 1552 yılında Kazan’ın ve 1556’da Astrahan Hanlığı’nın Ruslar tarafından hâkimiyet altına alınmasının ardından Rusya tarihinde yeni bir dönem başlamıştır. Türk toprakları üzerinde yayılmacı politikasına devam eden Rusya, 19. yy.da Kuzey Azerbaycan’ı işgal etmiş ve bu bölgede de diğer bölgelerde uyguladığı Ruslaştırma siyasetini izlemiştir. Rusya Türkleri içindeki aydınlar, ceditçi düşünce yolunda Rusya Türklerinin siyasi, ekonomik, toplumsal, kültürel vaziyet ve sorunlarını çeşitli gazete ve dergiler aracılığıyla duyurmakla beraber bunlara birtakım çözümler de getirmeye çalışmışlardır. Bunlara o dönemde çıkarılan mizah dergilerinin de katkısı oldukça fazladır. Baba-yi Emir; toplumsal, siyasi, ekonomik, dini hayatta karşılaşılan problemleri mizahî bir yolla eleştiren ve Ali Abbas Müznib Muttelibzade tarafından 1915-1916 yılları arasında çıkarılmış bir mizah dergisidir. Baba-i Emir ilk mizah karakterli dergi olan Molla Nasreddin’den etkilenmiş ve sadece molla sorununu değil o dönemde yaşanmış kadın hakları, alkol ve kumar bağımlılığı, uluslararası meseleler, dinî fanatizm gibi çeşitli sorunları da ele almıştır. Derginin yazarları, özellikle mollalara karşı sert bir dille eleştirilerde bulunmuşlardır. Baskıcı bir rejim altında eleştirilerde bulunan bu derginin içeriği bir süre sonra zararlı bulunduğu için 17 Ekim 1916 tarihinde derginin faaliyetlerine son verilmiştir. Gerçekleştirilen çalışmada Baba-yi Emir dergisinin 1915’de yayınlanan sayılarındaki seçili örnekler üzerinden derginin din meselesine eleştirel yaklaşımı ele alınmıştır.

Keywords

ceditçilik , azerbaycan , baba-yi emir , rusya , hiciv

References

• Acar, A. (2022). Babayi-Emir Dergisinde Dini Unsurlar. Uluslar arası Beşeri Bilimler ve Sanat Dergisi, 3(1), 32-39.
• Acar, K. (2008). 1905 Rus Devrimi’nin Genel Bir Değerlendirmesi. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (24), 79-98.
• Açıkkaya, S. (2010).Çarlık Rusyası Hakimiyetindeki Azerbaycan Türklerinde Ulus Bilincinin Gelişmesinin Temel Dinamikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,1(28), 403-420.
• Adilbayev, A. (2002). Çarlık Döneminde Kazak topraklarında yürütülen Ruslaştırma faaliyetleri. Bilig, 23, 67-90.
• Ağabey, G. (2013). Satirik Baba-yi Emir Jurnali. Bakü.
• Ahmadov, H. (2018). Dirilik Dergisi Üzerine Bir İnceleme. Uluslar arası Medeniyet Çalışmaları Dergisi,3(1), 32-44
• Akarslan, Z. (2019). Azerbaycan’da Kültürel Uyanış ve Basın. Avrasya İncelemeleri Dergisi 8.1, s. 1-22.
• Asker, A. (2021). Azerbaycan Düşünce Tarihi I. Ankara:YTB Yayınları.
• Atay, A. (2021). Hikâyelerindeki Mizah Unsurları İzleğinde Anar ve “Molla Nasreddin” Geleneği. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (51), 261-282.
• Ayar, B. (1915). Tapşırma, Baba-yi Emir, 21, s. 2.
• Ayar, S. (1915). Karabağdan Mektup. Baba-yi Emir, 20, s. 6.
• Ayar, M. (1915). Şûr, Baba-yi Emir, 5, s. 7.
• Ayyar, (1915). Akdan, Karadan, Baba-yi Emir, 3, s. 5.
• Baba-yi Emir Dergisi. (1916-1917). Bakü.
• Bora, A. (2010). Hatırlananlar ve unutulanlar: İslam coğrafyasında modernleşme ve Kadın Hareketleri. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 51-66.
• Demir, T. B. (2021). İdil-Ural ve Türkistan›da Fikir Hareketleri Dinî Islahçılık ve Ceditçilik.
• Ekti, M. (2024). Bir Ortak Duyuş Biçimi Olarak Mizahın Anlamlandırılmasında Tarihsel ve Dilsel Etkenler. Söylem Filoloji Dergisi, 9(1), 518-531.
• Gündoğdu, A. Gaspıralı İsmail Bey ve Türk Aydınlanması. Düşünce Dünyasında Türkiz 3.17 (2012): 11-24.
• Konçak, İ. (2013). Ceditçilik Hareketi ve Türkistan-Osmanlı Devleti İlişkileri.
• Mehmet, S. Ü. M. E. (2024). Azerbaycan Basını (1875-1927). Cappadocia Journal of History and Social Sciences, 1(Volume 10), 128-149.
• Nesim. (1915). Bakın, Baba-yi Emir, 2, s. 1.
• Nusretoğlu, T. (2017). Azerbaycan’da Rus Kilisesi ve Rusçuluk Faaliyetleri (1828-1905). Ötüken Neşriyat.
• Samadov, E. (2006). Azerbaycan’da Din Eğitimi. [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi].