Karakter Olmak İsteyen Figür: Mehpeyker ve Celâl

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 110, 407 - 424, 01.05.2022

Türkan Yeşilyurt

https://doi.org/10.22559/folklor.2008

Öz

Roman kişilerinin genellikle hayal ürünü ve kurmaca olduğu bir gerçektir. Yine de onların kendilerine ait bir dünyaları vardır. Bu bakımdan roman sanatının ruhuna vâkıf olmak için romancı ile roman kişileri arasındaki ilişkileri dikkate almak gerekir. Romanın düşünsel ve eylemsel örgüsünü yürüten kişiler, “tip” veya “karakter” olarak karşımıza çıkar. Bu yazıda, söz edilen kişilerden ayrı olarak “karakter olmak isteyen figür”den söz ediyorum. Yazarın tasarladığı kalıba sığmayan, kendi bağımsız varlığını ortaya koymak isteyen ve içinde karakter olma potansiyeli taşıyan roman kişisini “karakter olmak isteyen figür” olarak adlandırıyorum. Burada Namık Kemal’in İntibah ve Sami Paşazade Sezai’nin Sergüzeşt adlı romanlarının kişileri, Mehpeyker ve Celâl’in “karakter olmak isteyen figür”ler olduğunu savlıyor ve bu savı desteklemeye çalışıyorum. Tanzimat döneminde edebiyatçılar aynı zamanda toplum mühendisliği yapan aydınlardır. Modernleşmek için toplumu bilgilendirme ve yönlendirme görevini üstlenirler. Ancak Türk-İslam değerleri zarar görsün istemezler. Birçok Tanzimat yazarı gibi Namık Kemal ve Sami Paşazade Sezai de romanın içeriğine müdahale eder. İntibah’ın ve Sergüzeşt’in henüz roman yazmanın öğrenilmeye başlandığı dönemde kaleme alındığı, kadının ve erkeğin ev dışında birbirlerini tanımadığı, birey olarak kendilerini gerçekleştiremedikleri bir toplumda Mehpeyker’in ve Celâl’in “karakter olmak isteyen figür” olarak karşımıza çıkması doğaldır. Kişinin birey olarak görülmediği bir toplumda roman kişisinin yazarından ayrı bir varlık olduğunu kabul etmek hayal olur.

Anahtar Kelimeler

Celal, karakter, ''karakter olmak isteyen figür'', Mehpeyker, tip

Figure Who Wants to Be a Character: Mehpeyker and Celâl

Öz

It is a fact that the characters of the novels are generally imaginary and fictional.
Yet they have a world of their own. In this respect, in order to understand the spirit
of the art of the novel, it is necessary to consider the relations between the novelist
and the characters of the novel. The people who carry out the intellectual and
operational structure of the novel appear as “type” or “character”. In this article,
apart from the people mentioned, I am talking about the “figure who wants to be
a character”. I call the person in the novel who does not fit into the mold designed
by the author, who wants to reveal his own independent existence and who has the
potential to become a character, as a “figure who wants to be a character”. Here, I
claim that Mehpeyker and Celâl, the characters of Namık Kemal’s novels İntibah
and Sami Paşazade Sezai’s Sergüzeşt, are “figures who want to be characters”,
and I try to support this argument. In the Tanzimat period, the literati were also
intellectuals engaged in social engineering. They undertake the task of informing
and directing the society in order to modernize it. However, they do not want
Turkish-Islamic values to be damaged. Like many Tanzimat writers, Namık Kemal
and Sami Pashazade Sezai also interfere with the content of the novel. In a society
where İntibah and Sergüzeşt were written at a time when novel writing was just
beginning to be learned, where men and women do not know each other outside
the home, and where they cannot realize themselves as individuals, it is natural that
Mehpeyker and Celâl appear as “figures who want to be characters”. In a society
where the person is not seen as an individual, it would be delusional to accept that
the person of the novel is a separate entity from the author.

Anahtar Kelimeler

Celal, character, ''the figure who wants to be a character'', Mehpeyker, type

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2000). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş. Akçağ.
• Aktaş, Ş. (2015). Roman hakkında. İntibah. İçinde (V-XIII), (Y. Çelik, Haz.) Akçağ.
• Belge, M. (1998). Çeşitli açılardan roman kişisi. Edebiyat üstüne yazılar. İçinde (22-33) İletişim.
• Besant, W.- H. James (2018). Kurgu sanatı (T. D. Odabaşı, Çev.) l: Laputa.
• Çelik, C. (2012). Bilinmeyen yönleriyle Osmanlı Devleti’nde kölelik (18. yüzyıl ve 19. yüzyıl.) Yolcu.
• Çetin, N. (2005). Roman çözümleme yöntemi. Öncü Kitap.
• Dino, G. (1954). Samipaşazade Sezai Bey’in Sergüzeşt isimli romanında gerçekçiliğin payı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 1-2, 139-152.
• Enginün, İ. (2006). Yeni Türk edebiyatı: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). Dergâh.
• Forster, E. M. (1985). Roman sanatı (Ü. Aytür, Çev.) Adam.
• Bermejo, E. G. (2016). Şimdi de iki yüz yıllık yalnızlık (G. H. Bell-Villada, Der.) Gabriel Garcia Marquez’le konuşmalar. İçinde (1-32). (O. Akınhay, Çev.) Agora.
• Gümüş, S. (2011). Romanda tip yaşıyor mu? Roman kitabı içinde (27-35) Can.
• Hodge, S. (2015). Gerçekten bilmeniz gereken 50 sanat fikri (E. Gözgü, Çev.) Domingo.
• Kahraman, S. (2020). Eleştirinin estetiği (Edebiyatta aydınlanma ve postmodern gericilik) Tekin.
• Kaplan, M. (2012). Sergüzeşt romanı. Türk edebiyatı üzerinde araştırmalar 1. İçinde (355-368) Dergâh.
• Kaplan, M. (2014). İntibah. Türk Edebiyatı üzerinde araştırmalar 2. İçinde (110-126) Dergâh.
• Kerman, Z. (2003). Sergüzeşt. Sami Paşazade Sezai bütün eserleri. İçinde (3-78), Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu.
• Kudret, C. (1987). Türk edebiyatında hikâye ve roman I: Tanzimat’tan Meşrutiyet’e kadar (1859-1910) İnkılâp.
• Mauriac, F. (1964). Romancı ve kişileri (S. Birsel, Çev.) Türk dili (roman özel sayısı) 154, 712-715.
• Mosley, W. (2020). Kurmacanın unsurları (O. Tecimen, Çev.) Notos.
• Namık Kemal (2015). İntibah (Y. Çelik, Haz.) Akçağ.
• Parlatır, İ. (2012). Sergüzeşt. Tanzimat edebiyatında kölelik. İçinde (182-198), Yargı.
• Parlatır, İ.(2019). Dilber. Türk romanında tipler. İçinde (25-35) Ekin.
• Pirandello, L. (1949). Ön Söz. Altı şahıs yazarını arıyor. İçinde (15-23), (F. Timur, Çev.) Millî Eğitim Basımevi.
• Sazyek, H. (2013). Roman terimleri sözlüğü. Hece.
• Somuncu, S. (2015). Romanda bilgi iktidar ideoloji. Hece.
• Soyşekerci, H. (2016). İntibah’ta cariyeler ve düşmüş kadınlar. Hayaller ve harfler. İçinde (7-19), Komşu (Sıcak Nal).
• Tanpınar, A. H. (2017). On dokuzuncu asır Türk edebiyatı tarihi (A. Uçman, Haz.) Dergâh.
• Tekin, M. (2019). Roman sanatı: Romanın unsurları. Öteki. Adam.
• Yetkin, S. K. (2007). Romancının dünyası. Edebiyat üzerine denemeler. İçinde (10-13) Palme.