YAPAY ZEKÂ VE İNSAN ALGISININ KESİŞİMİNDE MUHASEBE HATA VE HİLELERİ: CHATGPT ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Year 2025, Volume: 10 Issue: 3, 365 - 378, 01.10.2025

Dilek Küçük , Aybüke Şimşek Sağlik

https://doi.org/10.29106/fesa.1697409

Abstract

Muhasebe bilgi sistemlerinde üretilen bilgilerde bazen hata ve hileler olabilmektedir. Bu hata ve hilelerin günümüzde klasik yöntemlerle tespit edilmesi mümkün olmayabilir. Yapay zekânın muhasebe alanını yeniden biçimlendirmesi beklenmektedir. Çalışmanın amacı, yapay zekâ ChatGPT ‘nin muhasebe hata ve hile algısını ortaya çıkarmaktır. Amaç doğrultusunda; Yapay zekâ, muhasebe hata ve hileleri konuları ve geçmiş literatürde meslek mensuplarının muhasebe hata ve hileler konusundaki algı düzeylerini ölçen çalışmalar teorik olarak incelenmiştir. Daha sonra ChatGPT’ye yönelik, ankete dayalı bir araştırma yapılmıştır. Sonuç olarak; ChatGPT’nin anket sorularına verdiği yanıtların, muhasebe meslek mensuplarının hata ve hilelere ilişkin tutumlarıyla genel olarak örtüştüğü görülmüştür. Araştırma bulgularından, hileli işlemler genellikle belgeye dayanmayan ya da sahte belgelerle gerçekleştirilen kayıt dışı faaliyetler aracılığıyla yapıldığı; bu tür usulsüz uygulamalarda mükelleflerin etkili bir rol oynadığı anlaşılmıştır. Ayrıca ChatGPT, literatürdeki bazı çalışmaların aksine, muhasebe hatalarının mevzuatın sürekli değişmesinden değil, bu değişikliklerin güncel olarak takip edilmemesinden kaynaklanabileceği görüşünü bildirmiştir.

Keywords

Hata , Hile , ChatGPT , Yapay Zekâ

ACCOUNTING ERRORS AND FRAUDS AT THE INTERSECTION OF ARTIFICIAL AND HUMAN PERCEPTION: A STUDY ON CHATGPT

Abstract

Errors and fraud may occasionally occur in the information produced by accounting information systems. Detecting these irregularities through traditional methods may no longer be feasible in today’s complex financial environment. Artificial intelligence is expected to reshape the field of accounting significantly. The aim of this study is to explore the perception of accounting errors and fraud by the AI model ChatGPT. In line with this objective, a theoretical review was conducted on artificial intelligence, accounting errors and fraud, as well as previous studies that measured the perception levels of accounting professionals regarding these issues. Subsequently, a survey-based investigation was conducted using ChatGPT. The findings reveal that the responses provided by ChatGPT to the survey questions largely align with the attitudes of professional accountants concerning errors and fraud. The research further indicates that fraudulent transactions are generally carried out through off-the-record activities that are either undocumented or based on forged documents; taxpayers appear to play a significant role in these illicit practices. Additionally, contrary to some prior literature, ChatGPT suggests that accounting errors may not stem from the continuous changes in legislation, but rather from the failure to follow these changes in a timely and accurate manner.

Keywords

Error , Fraud , ChatGPT , Artificial Intelligence

References

• AÇIK, Serap (2012). Muhasebede Hata ve Hilelerin Vergi Hukuku Açısından İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3), 351-366.
• AHMAD, A. Y. A. B. (2024). Ethical implications of artificial intelligence in accounting: a framework for responsible ai adoption in multinational corporations in Jordan. International Journal of Data and Network Science, 8(1), 401-414. https://doi.org/10.5267/j.ijdns.2023.9.014
• AKSOY, T., & GUROL, B. (2021). Artificial intelligence in computer-aided auditing techniques and technologies (CAATTs) and an application proposal for auditors. In Auditing Ecosystem and Strategic Accounting in the Digital Era: Global Approaches and New Opportunities (pp. 361-384). Cham: Springer International Publishing.
• AL NAJJAR, Moustafa, MOHAMED Gaber Ghanem, RASHA Mahboub, and Bilal Nakhal. (2024). The Role of Artificial Intelligence in Eliminating Accounting Errors. Journal of Risk and Financial Management, 17, 353. https://doi.org/10.3390/jrfm17080353
• AL-SAYYED, S., AL-AROUD, S., & ZAYED, L. (2021). The effect of artificial intelligence technologies on audit evidence. Accounting, 7(2), 281-288.
• ANUK, S.A. (2015), Muhasebe Hata ve Hileleri ile Muhasebe Mesleğinde Etik, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• ASLAN, T., Kızıl, C. ve Din, A. (2017), Muhasebe Hata ve Hileleri Üzerinde Etkili Faktörlerin Muhasebe Meslek Etiği Kapsamında Analizi: Yalova Örneği. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 4, (5), 1125-1138.
• ATAMAN, B., & AYDIN, R. (2017). Hile Denetimi ve Denetçilerin Hile Tespitine Yönelik Bir Araştırma. Marmara Business Review, 2(1), 1-23.
• AYTEKIN, S., SEZGIN, H. ve YALÇIN, M. (2015). Uygulamacıların Muhasebede Hata ve Hileler ile Hile Belirteçlerine Yönelik Yaklaşımları: Balıkesir İli Örneği. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 14(44), 69-89.
• BELLIKLI. U. (2024). Muhasebede Yapay Zekâ Kullanım Etiği. Muhasebe Enstitüsü Dergisi. Journal of Accounting Institute, 71, 1-11. https://doi.org/10.26650/MED.1490433
• CENGİZ, S. (2025). Muhasebe Meslek Etiğinin Yapay Zekâ Uygulamaları Kapsamında İncelenmesi. Journal of Economics, Finance and Sustainability, 3 (1), 85-108.
• ERTÜRK, A. (2010). İşletmelerde Hata ve Hileyi Önlemede İç Kontrol Sisteminin Etkililiği ve Bir Uygulama, Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul.
• EULERICH, M., & WOOD, D. A. (2023). A demonstration of how ChatGPT can be used in the internal auditing process. Available at SSRN 4519583.
• GÖKOĞLAN K., KÖK M. & ALTUNDAĞ S. (2021). Muhasebede Hatalar: Muhasebe Meslek Mensupları Üzerine Bir Araştırma. Dicle Akademi Dergisi, 1 (1), 16-33.
• GUPTA, P. (2023). Leveraging Machine Learning and Artificial Intelligence for Fraud Prevention. SSRG International Journal of Computer Science and Engineering, 10(5), 47-52.
• GÜL, M. ve DEMIR, Ö. (2022). Muhasebe Hata ve Hilelerinde Farkındalık Araştırması Elazığ İli Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 2(663-673).
• GÜMÜŞ, U. T., ve GÖĞEBAKAN, H. (2016). Muhasebe Hata ve Hileleri ile Muhasebe Mesleğinde Etik, Aydın İlinde Muhasebeciler Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 1(3), 12-27.
• IBRAHIM, R.S.S. (2023). Exploring the Impact of Artificial Intelligence on Accounting Information Quality and Auditing Profession Efficiency and Effectiveness; Theoretical and Empirical study. Egyptian Russian University.
• KARAUSTA, T. ve DÖNMEZ, A. (2013). Mesleki Hile ve Bir Çözüm Önerisi Olarak Adli Denetim: Türkiye’de SPK’dan Yetki Almış Denetim Firmalarına Yönelik Bir Araştırma. Mali Çözüm Dergisi, (115), 59-88.
• KASTRATI, A. (2015). The role of audit in detecting errors in financial statements. European Journal of Economics and Business Studies, 1(1), 54 – 61.
• KILLI, M. ve KUTLU, H. (2021). Muhasebe Meslek Mensuplarının Muhasebe Hata ve Hileleri Hakkında Algı ve Tutumlarının İncelenmesi: Osmaniye İlinde Bir Araştırma. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5 (1), 1-16.
• KİRİK, Zafer, Muhasebe Hata ve Hileleri ile Muhasebe Mesleğinde Etik: Afyonkarahisar’da Muhasebeciler Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskisehir, 2007.
• KORKMAZ, B. (2023), Batı Karadeni̇z İlleri̇ndeki (Karabük, Bartın ve Zonguldak) Muhasebe Meslek Mensuplarının Muhasebe Hata ve Hi̇leleri̇ne Yöneli̇k Algıları Üzeri̇ne Bir Araştırma. Karabük Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (UNIKA Toplum ve Bilim) Dergisi, 1 (3), 1-15.
• KÖSE, E., APALI, A., & ALDEMIR, M. E. (2022). Denetçi̇leri̇n Yapay Zekâ’ya Yöneli̇k Algılarının Deneti̇m Kali̇tesi̇ne Etki̇si̇ Üzeri̇ne Bir Araştırma. Denetişim, (26-Ek Sayı), 32-44.
• KWARBAI, J. (2021). Artificial intelligence and accounting profession. Babcock Journal of Accounting and Finance, 1(1), 1-26. https://doi.org/10.2139/ssrn.4651939
• LIN, P., & HAZELBAKER, T. (2019). Meeting the Challenge of Artificial Intelligence. CPA Journal, 89(6), 48–52. http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=bth&AN=136901850&lang=tr&site=eds-live.
• MAHDI, R. A. A. (2024). The role of ınternal audit in discovering accounting errors: Evidence from University of Karbala, Technium Social Sciences Journal, 56, 14 – 24.
• MOHANTY, B., & MISHRA, S. (2023). Role of Artificial Intelligence in Financial Fraud Detection. Academy of Marketing Studies Journal, 27(S4).
• ÖZÇELIK, H., ARACI, Ö. N. K., & KESKIN, S. (2017). Muhasebe Hata ve Hileleri̇: Meslek Mensupları Üzerine Bi̇r Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 197-
• ÖZÇETIN, N. (2022). Muhasebe Denetiminde Yapay Zekâ. Uşak Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 29-41.
• ÖZEVIN, O. (2023). Muhasebede Yapay Zekâ Kullanımının Meslek Etiğine Etkileri: ChatGPT Uygulaması. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 535-549.
• RAPHAEL, J. (2015). How Artificial Intelligence Can Boost Audit Quality. CFO.com owned by Industry Dive. https://www.cfo.com/accounting-tax/2015/06/artificial-intelligence-can-boost-audit-quality/
• SEETHAMRAJU, Ravi Chandra and HECIMOVIC, Angela, "Impact of Artificial Intelligence on Auditing – An Exploratory Study" (2020). AMCIS 2020 Proceedings. 8.https://aisel.aisnet.org/amcis2020/accounting_info_systems/accounting_info_systems/8
• SERÇEMELI, Murat. (2018) https://www.researchgate.net/publication/330000856_MUHASEBE_VE_DENETIM_MESLEKLERININ_DIJITAL_DONUSUMUNDE_YAPAY_ZEKA_ARTIFICIAL_INTELLIGENCE_IN_DIGITAL_TRANSFORMATION_OF_ACCOUNTING_AND_AUDITING_PROFESSIONS
• TAŞ, O., & MERT, H. (2019). An Applıcatıon of Artıfıcıal Intellıgence On Audıtıng. In Global Business Research Congress, (GBRC-2019), 65-68.
• TAYMAN, M. ve TEKŞEN, Ö. (2019). Muhasebe Denetiminde Karşılaşılan Hata ve Hileler: Meslek Mensupları Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 455-477.
• TAZEGÜL, A. (2007), Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakçılığının Nedenleri ve Önlenmesine Yönelik Muhasebe Meslek Mensuplarının Görüşleri: Kars Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
• TDK (2025). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (Erişim: 03.04.2025), https://sozluk.gov.tr/
• TOPSAK, F. (2009), Muhasebe Meslek Mensuplarının Hata, Hile ve Meslek Etiği Konularındaki Tutumları Üzerine Bir Araştırma: Anakara ve Balıkesir Örneği, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• UCOGLU, D. (2020). Effects of artificial intelligence technology on accounting profession and education. Pressacademia, 11(1), 16-21.
• WASNY, G. ve LAW, M. (2019), “How artificial intelligence will change the way accountants work”, https://www.accountingtoday.com/opinion/how-ai-will-change-the-way-accountants-work (Erişim Tarihi: 22.03.2025)
• WILSON, H. J., & DAUGHERTY, P. R. (2018). İşbirliğine Dayalı Zekâ: İnsanlar ve Yapay Zekâ Güçlerini Birleştiriyor. Harvard Business Review Türkiye, Temmuz.
• YAYLALI, İ. (2024a). Hi̇le Denetimi̇ Kapsamında Müşteri̇ Hilelerinin Tespiti. Muhasebe ve Denetime Bakış, 24(72), 83-104.
• YAYLALI, İ. (2024b). Yönetim ve Çalışan Hilelerinin Önlenmesinde Hile Denetiminin Önemi Üzerine Bir Değerlendirme. İşletme, 5(1), 105-131.
• YILDIZ, Fehmi, (2001). Muhasebe Mesleğinde Meslek Ahlakının Önemi ve Mesleğin Saygınlığını Azaltan Etmenler. Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırma Dergisi, Edirne, 1(2), 37- 42.
• ZEYTIN, Mustafa, Bağımsız Muhasebe Meslek Mensuplarını Hata ve Etik Dışı Davranışlara Yönlendiren Faktörler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya, 2007.