VLADİMİR İVANOVİÇ DAL’IN KALEMİNDEN URAL KAZAKLARI: “URAL KAZAK’I” ADLI DENEMESİ

Yıl 2023, , 1346 - 1357, 27.12.2023

Nejla Yıldırım

https://doi.org/10.55666/folklor.1371185

Öz

Rusya’nın güney bozkırlarına, Vahşi Ova adıyla anılan bölgeye 15. ve 16. yüzyıllarda özgürlüklerine düşkün olan ve herhangi bir otoriteye bağlı olmak istemeyen kişiler gelip yerleşmişlerdir. Özgürlüklerine düşkün olduklarından ve herhangi bir otoriteye bağlı olmak istemediklerinden dolayı bu kişiler Kazak olarak adlandırılmışlardır. Başlangıçta Zaporog ve Don Kazakları olmak üzere iki ana grup halinde ortaya çıkan bu Kazaklardan, 16. yüzyıldan itibaren yeni Kazak toplulukları ve orduları ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu Kazak orduları da dağılım gösterdikleri coğrafyanın adıyla anılmışlardır. Terek Kazak Ordusu, Kuban Kazak Ordusu, Sibirya Kazak Ordusu, Tuna Kazak Ordusu, Yayık (Ural) Kazak Ordusu, Greben Kazak Ordusu gibi. Sınır bölgelerinde yaşayan, askerlik yaparak sınırların güvenliğini sağlayan Kazaklar zaman içerisinde savaşçı kimlikleriyle ön plana çıkmışlar ve sahip oldukları bu savaşçı kimliklerinden dolayı da 1721 yılında Rus düzenli ordusunun bir parçası haline gelmişlerdir. Çok iyi ata binen Kazaklar, Rus ordusuna süvari askerleri olarak hizmet etmişlerdir. Çalışmamıza konu olan Yayık (Ural) Kazakları ise 16. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan Kazak topluluklarından sadece biridir. Yaşadıkları Yayık Nehri kıyılarından dolayı bu Kazaklar Yayık Kazakları olarak adlandırılmışlardır. Ancak 18. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşen Pugaçov İsyanı’ndan sonra Yayık Kazaklarının ismi Ural Kazakları olarak değişmiştir. Savaşçı bir kimliğe ve kendilerine has yaşam tarzına sahip olan Ural Kazakları, 1833 ile 1841 yılları arasında Ural bölgesinde yaşayan yazar, halkbilimci, dilbilimci, etnograf gibi birçok kimliğe sahip olan Vladimir İvanoviç Dal’ın (1801-1872) ilgisini çekmiş ve Dal, bölgede Ural Kazakları ile ilgili edindiği izlenimleri Doğalcı Okulun sanatsal özellikleriyle birleştirerek kaleme aldığı “Ural Kazak’ı” (“Uralskiy kazak”) adlı denemesinde ayrıntılı bir biçimde yansıtmıştır. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı da Ural Kazaklarını ve onların yaşamlarını “Ural Kazak’ı” adlı deneme üzerinden ele almak ve ülkemizde daha çok sözlük alanında yaptığı çalışmalarıyla tanınan Dal’ın yazar kimliğini okuyucuya tanıtmaktır. Söz konusu denemenin incelenmesinde çoğulcu inceleme yöntemi kullanılmış ve bu çalışmanın sonunda da Dal’ın hem sosyo-kültürel hem de tarihsel açıdan Ural Kazaklarının yaşamına ışık tuttuğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kazaklar, Vladimir Dal, Ural Kazakları, Ural Kazak’ı.

Kaynakça

• ANONİM. (1952). Pismo k Odoyevskomu V. F., 5 aprelya “1837 g.” Orenburg // Puşkin, Lermontov, Gogol, Tom 58. Red. A. M. Egolin (gl.red.), N. F. Belçikov, İ. S. Zilberşteyn, S. A. Makaşin. Moskva: İzdatelstvo AN SSSR.
• BELETSKAYA, Ye. M. “Etniçeskoye soznaniye i sotsialnaya psihologiya uralskih kazakov v folklore i literature XIX veka”. https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/49178/1/dc_2002_004.pdf. Erişim Tarihi: 31.08.2023.
• BELİNSKİ, V. G. (1953). Stati i retsenzii. Hudojestvennıye proizvedeniya. 1829-1835, Polnoye sobraniye soçineniy, Tom 1. Moskva: İzdatelstvo AN SSSR.
• BELİNSKİ, V. G. (1955a). Stati i retsenzii. 1842-1843, Polnoye sobraniye soçineniy, Tom 6. Moskva: İzdatelstvo AN SSSR.
• BELİNSKİ, V. G. (1955b). Stati i retsenzii. 1845-1846, Polnoye sobraniye soçineniy, Tom 9. Moskva: İzdatelstvo AN SSSR.
• BERETSKAYA, Ye. A. ve YEREMYAN, Ye. (2017). Osobennosti izobrajeniya inonatsionalnoy jizni Rossii naçala XIX veka v etnografiçeskom oçerke V. İ. Dalya // Aktualnıye voprosı filologiçeskih issledovaniy. (Pod. red. İ. V. Rus-Bryuşininoy, Ye. A. Beretskoy), Krasnodar: FGBOU VO “KybGTU”, OOO “İzdatelskiy dom-yug”, 93-98.
• BESSERAB, M. (1968). Vladimir Dal. Moskva: Moskovskiy raboçiy.
• DAL, V. İ. “Uralskiy kazak”. http://az.lib.ru/d/dalx_w_i/text_0130.shtml. Erişim Tarihi: 06.09.2023.
• DARENSKAYA, V. N. “Oçerk “Uralskiy kazak” V. İ. Dalya kak opıt hudojestvennoy etnografii”. https://cyberleninka.ru/article/n/ocherk-uralskiy-kazak-v-i-dalya-kak-opyt-hudozhestvennoy-etnografii/viewer. Erişim Tarihi: 31.08.2023.
• GOGOL, N. V. (1952). Stati, Polnoye sobraniye soçineniy, Tom 8. Moskva: İzdatelstvo AN SSSR.
• KOSTİNSKİ, Yu. M. (2000). “Vladimir İvanoviç Dal”, Pod red. G. A. Bogatovoy, Oteçestvennıye leksikografı, XVIII-XX veka. Moskva: Nauka, 85-122. Kutsal Kitap. (2019). Kutsal Kitap Yeni Dünya Çevirisi. New York: Watch Tower Bible and Tract Society of New York, Inc.
• MATVİYEVSKAYA, G. P., PROKOFYEVA, A. G., vd., “Jizn i tvorçestvo V. İ. Dalya v Orenburge”. https://monographies.ru/ru/book/section?id=4463. Erişim Tarihi: 20.09.2021.
• MİRSKİ, D. S. (2005). İstoriya russkoy literaturı s drevneyşih vremen do 1925 goda. Novosibirsk: İzdatelstvo “Svinin i sınovya”.
• OLCAY, T. (2003). Rus Edebiyatında Doğalcı Okul. İstanbul: İÜ Basım ve Yayınevi.
• OPRYA, O. V. (2016). “Otrajeniye jizni uralskogo kazaçestva v proizvedeniyah V. İ. Dalya”. İstoriçeskaya i sotsialno-obrazovatelnaya mısl. Tom 8, № 2/2, 182-186.
• PAŞALIOĞLU, C. (2018). “Hekimlikten Sözlükçülüğe Uzanan Bir Yaşam: Vladimir Dal”, Ed. Zeynep Bağlan Özer, Fatih Yapıcı, Şekip Aktay, Bilim ve İnsan: Şahsiyetini İnşa Edenler. Ankara: Gazi Kitabevi, 15-36.
• PİRMANOVNA, N. İ. “Kultura uralskih (yaitskih) kazakov-staroobryadtsev skvoz prizmu yazıka (na materiale uralskih govorov,”. https://www.science-education.ru/pdf/2015/1/1847.pdf. Erişim Tarihi: 16.09.2020.
• PORUDOMİNSKİ, V. İ. (1971). Dal. Jizn zameçatelnıh lyudey. Moskva: İzdatelstvo TSK VLKSM “Molodaya gvardiya”.
• SEATON, A. (1972). The Cossacks. Berkshire: Osprey Publishing Limited.
• ŞİŞOV, A. V. (2007). Kazaçi voyska Rossii. Moskva: Veçe.
• YILDIRIM, N. (2023). N. V. Gogol’ün “Taras Bulba” ve L. N. Tolstoy’un “Kazaklar” Adlı Eserlerinde Kazaklar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.