Turizmde Gıda Güvenliğinin Bir İnsan Hakkı Olan Sağlık Hakkı Açısından Taşıdığı Önem

Yıl 2018, Ek Sayı 1, 234 - 250, 27.07.2018

Nilgün Dolmacı , Gülay Bulgan

Öz

Turizm
sektörü, konaklama, yiyecek içecek, ulaştırma ve seyahat işletmeleri temelinde
turistlerin beklentileri doğrultusunda mal ve hizmet üreten çok boyutlu bir
sektördür. Turizm sektöründe sunulan mal ve hizmetler çeşitlilik
göstermektedir. Turizm işletmelerinin, kaliteli ve güvenli mal ve hizmet
sunumu, müşteri memnuniyetinin sağlanması açısından önem taşımaktadır. Turizm
sektöründe, konaklama hizmetlerinin kalite standardı kadar, yiyecek içecek
hizmetlerinin sunumunda gıda güvenliği ve kalitesi de, özellikle turist sağlığı
açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, sektörde faaliyet gösteren
turizm işletmelerinin, bir insan hakkı olan sağlıklı yaşam hakkı ekseninde,
gıda ürünlerinin alımı, depolanması, hazırlanması ve sunumu süreçlerinde
sağlık, hijyen ve sanitasyon standartlarını mutlak olarak yerine getirmesi
zorunludur. Yapılan çalışmada, içerik analizi yöntemi uygulanmıştır. Detaylı
bir literatür taraması yapılarak, turizmde gıda güvenliğinin bir insan hakkı
olan sağlık hakkı açısından taşıdığı önem irdelenmiştir. Elde edilen bulgulara
göre, sağlık bilincine sahip turistin, turistik destinasyon tercihinde sağlıklı
ve kaliteli satın alma ön plandadır. Turizm işletmeleri, sundukları turistik
ürünün tekrar talep edilmesini sağlamak için, gıda güvenliğine ilişkin
sistemlerin işleyişini uygun süreç ve standartlar çerçevesinde sağlamakla
yükümlüdür.

Anahtar Kelimeler

Turizm, Yiyecek İçecek, Gıda Güvenliği, Sağlık Hakkı

Kaynakça

• Akman, Ş. B. (2007). Avrupa Birliği’nin Biyoteknolojik Ürün ve Uygulamalara Yönelik Tüketici Politikası ve Türkiye’nin Uyumu, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü, Ankara.
• Aksoy, M. ve Sezgi, G. (2015). Gastronomi turizmi ve güneydoğu anadolu bölgesi gastronomik unsurları, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3/3, 79-89.
• Aslanova, K.(2013). Türkiye’de Sağlık turizmi ve sağlık turizm hukuku, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3, s. 129-145.
• Assefa, T., Tasew, H., Wondafrash, B. ve Beker, J. (2015). Assessment of bacterial hand contamination and associated factors among food handlers working in the student cafeterias of Jimma University main campus, Jimma, South West Ethiopia, J Community Med Health Educ, 5(2): 1-8.
• Ayaz, N. ve Aydın, A. (2017). Turizmde gıda güvenliği sürecinde hijyen davranışı üzerine bir araştırma, Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2): 136-150.
• Aydın, D.; Şeker, S. ve Şahan, S.(2011). Kamu hastanelerinde sağlık turizmi ve turistin sağlığı uygulama rehberi, Sağlık Bakanlığı 2011/41 no.lu Kılavuz, Ankara.
• Baş, M., Ersun, A. S. ve Kıvanç, G. (2006). The evaluation of food hygiene knowledge, attitudes, and practices of food handlers‟ in food businesses in Turkey, Food Control, 17(4): 317-322.
• Başer, F., Abubakirova, A., Şanlıer, N. ve Çil, B. (2016). 4-5 yıldızlı otellerdeki servis ve mutfak personellerinin gıda güvenliğine ilişkin bilgi, tutum ve davranışları: Türkiye ve Kazakistan karşılaştırması, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 13(3): 23-37.
• Batman, O. (2015). Otel İşletmelerinin Yönetimi, İstanbul: Değişim Yayınları.
• BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/metin134.pdf, (10.01.2018).
• Budak, N. ve Çiçek, B. (2002). Yabancı turistlerin ülkemizde yemek kültürüne ilgileri ve yemekler ile servis ortamlarına bakışları, Turizmde Sağlık ve Beslenme Sorunları ve Çözümler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Alanya.
• Bucak, T. ve Arıcı, Ü. E. (2013). Türkiye’de gastronomi turizmi üzerine genel bir değerlendirme, Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, 16 (30): 203-216.
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research Methods in Education (6th ed.). New York, NY: Routledge.
• Cömert, M. Durlu-Özkaya, F.ve Şanlıer, N. (2008). Otellerde gıda güvenliği, Türkiye 10. Gıda Kongresi, 21-23 Mayıs 2008, Erzurum.
• Çelik, Ş. ve Ünver, B. (1994). Tüketicilerin gıda kontrolü ile ilgili uygulamaları, Gıda Dergisi, 2 (2): 28-32.
• Çetiner, Selim, Genetiği Değiştirilmiş Organizma Nedir? Sorular ve Yanıtlar 2, http://research.sabanciuniv.edu/18128/2/D%C4%B1%C5%9Fi%C5%9Fleri_Dergisi_2.pdf (26.01.2018).
• Çınar, R. ve Özer, S. (1999). Gıda ürünlerinde etiketleme üniversite öğrencilerinin tutumları üzerine bir araştırma, Pazarlama Dünyası, 13(74): 13-17.
• Dokuzoğlu, Bülent, Turizm Sektöründe Gıda Güvenliği, http://turizmdosyasi.com/yazar.asp?yaz: ID=9202&Baslik=turizm-sektorunde-gida-guvenligi (26.01.2018).
• Dünya Sağlık Örgütü Anayasası, http://www.tiphukuku.org.tr/icerik.php?gid=169&cat=29 (25.01.2018).
• Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi, 12. Madde 14 sayılı yorum “Mümkün Olan En Yüksek Sağlık Standartlarına Sahip Olma Hakkı” http://www.ihop.org.tr/2007/12/11/ekonomik-sosyal-ve-kueltuerel-haklar-komitesi/, (25.01.2018).
• Eren, R. ve Şener, B. (2017). Haccp gıda güvenliği yönetim sisteminin uygulanmasının önündeki engeller: alanya bölgesi örneği, JOMAT Disiplinlerarası Akademik Turizm Dergisi, 1(2): 99-124.
• Eren, R., Nebioğlu, O. ve Şık, A. (2017). Otel İşletmeleri mutfak çalışanlarının gıda güvenliği konusunda bilgi düzeyleri: Alanya örneği, Disiplinlerarası Akademik Turizm Dergisi, 1(2): 47-64.
• Fidan, F. ve Ağaoğlu, S. (2004). Ağrı bölgesinde bulunan lokantaların hijyenik durumu üzerine araştırmalar, YYU Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 15(1-2): 107-114.
• Fox, R. (2007). Reinventing the gastronomic identity of Croatian tourist destinations, Hospitality Management Dergisi, 26: 546–559.
• GDF, (2004). GDO Gerçeği Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Modern Biyoteknoloji Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar ve Gıda Güvenliği Konferans Notları. Gıda Dernekleri Federasyonu, İstanbul.
• Gökdemir, A. (2003). Mutfak Hizmetleri Yönetimi, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Gökoğlu, N. (2017). Turizm işletmelerinde gıda güvenliği, II. Uluslararası Turizm ve Mikrobiyal Gıda Güvenliği Kongresi, Bildiri Kitabı, 13-14 Aralı 2017, Antalya.
• Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z. (1994). Turist Sağlığı, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi No:25, Ankara.
• İlbeği, İ. (2004). Gıda güvenliği ve tüketicinin korunması, Gıda Mühendisliği Dergisi, 18: 13-16.
• İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, https://www.unicef.org/turkey/udhr/_gi17.html (20.01.2018).
• Kaptan, M. (2007). Tüketicilerin gıda güvenliği hakkında bilgi düzeylerinin tespiti, (Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü: Çanakkale.
• Karabaş, S. ve Gürler, A.Z. (2012). Organik ürün tercihinde tüketici davranışları üzerine etkili faktörlerin logit regresyon analizi ile tahminlenmesi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), Aralık, 129-156.
• Karakaya, A.E., Gıda kontaminantları (Gıdalardaki Kimyasal Kirlilikler), www.turktox.org.tr/assets/gida/indeks.php?p.=kontaminant, (28.02.2018).
• Karakaya, A.E., Gıda güvenliğinde bilim dışı iddialar kaosa sürüklüyor!, http://www.milliyet.com.tr/gida-guvenligi-hakkinda-bilim-disi-iddialar-kaosa-surukluyor--pembenar-detay-sagliklibeslenme-1537254/, (28.02.2018).
• Kılıç, D. (2008). Tüketicilerin gıda güvenliği ile ilgili bilgi-tutum ve davranışları, (Yayımlanmış Yüksek lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Kılıçalp, M. (2011). Türkiye’yi ziyaret eden turistlerin GIDA güvenliği algılamaları üzerine bir araştırma, (Yayımlanmış Yüksek lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Knight PG. Jackson, JC. Bain, B. ve Eldemire-Sheraer, D. (2003). Household food safety awareness of selected urban consumers in Jameika, International Journal of Food Sciences and Nutrition, 4(54): 309-320.
• Koçak, N. (2007). ISO 22000: Gıda güvenliği yönetim sistemleri uygulama süresinde temel adımlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(4): 135-159.
• Köksal, E., Bilgili, N. ve Topçu, A. (2003). Ankara ili Gülveren bölgesinde yaşayan ev hanımlarının besin satın alma ve etiket okuma konusundaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi, Sağlık ve Toplum, 7(2): 77-83.
• Martins, B., R., Hogg, T. ve Otero, J. G. (2012). Food handlers’ knowledge on food hygiene: the case of a catering company in Portugal, Food Control, 23: 184-190.
• Michaelidou, N. ve Hassan, L. M., The role of health consciousness, food safety concern and ethical identy on attitudes and intentions towards organic food,
• Motarjemi, Y. ve Käferstein, F. (1999). Food safety, hazard analysis and critical control point and the increase in foodborne diseases: A paradox, Food Control 10(4–5): 325-333.
• Nigusse, D. ve Kumie, A. (2012). Food hygiene practices and prevalence of intestinal parasites among food handlers working in Mekelle University student’s cafeteria, Mekelle, Global Advanced Research Journal of Social Science, 1(4): 65-71. Onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1470-6431.2007.00619.x/full (24.01.2018).
• Örer, N. (1995). Turistlerde görülen besin zehirlenmesi sıklığı ile otellerin sanitasyon şartların etkileşimi ve türk mutfağının ülkemize tekrar gelişlerindeki etkisi, (Yayımlanmış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Pattron, D. D. (2006). An observing study of the awareness of food safety practices in households in Trinidad, Internet Journal of Food Safety, 8: 14-18.
• Richardson, R. B. (2010). The contribution of tourism to economik growth and food security, Michigan State University Prepared for USAID, MALI, Office of Economic Growth.
• Sağlam, F., Gümüş, A. ve Dokcan, B. (1999). Tüketicilerin besin satın alımına ilişkin bilgi, tutum ve davranışları, Beslenme ve Diyet Dergisi, 1(28): 23-29.
• Saner, S. (2012). Ne yiyip? Ne içeceğiz?, http://www.haberturk.com/saglik/haber/724287-ne-yiyip-ne-icecegiz ( 23.01.2018).
• Şahbaz, İ. (2009). Bir sosyal hak olarak sağlık hakkı, TBB Dergisi, 86: 405-423.
• Şanlıer, N. (2005). Yerli ve yabancı turistlerin Türk mutfağı hakkındaki görüşleri, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1): 213-227.
• Tahmaz, G. S. ve Durlu Özkaya, F. (2017). Tüketicinin GDO algısı: Ankara ili örneği, Yönetim, Ekonomi ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 1(4): 31-40.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). İçerik Analizi Ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Temiz, Ö. (2014). Türk hukukunda temel bir hak olarak sağlık hakkı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 69(1): 165-188.
• Topuzoğlu, A., Hıdıroğlu, S., Ay, P., Önsüz. ve İkiışık, H. (2007). Tüketicilerin gıda ürünleri ile ilgili bilgi düzeyleri ve sağlık risklerine karşı tutumları, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(4): 253-258.
• Türk İncel, E. (2005). Yetişkin Tüketicilerin Besin güvenliği Konusunda Bilgi ve Davranışları, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Ünüsan, N. (2007). Consumer food safety knowledge and practices in the home in Turkey, Food Control Dergisi, 18: 45-51.
• Zengin, B. ve Demirkol, Ş. (2015). Turizm İşletmeleri, İstanbul: Değişim Yayınları.
• Zengin, N. (2010). Sağlık hakkı ve sağlık hizmetlerinin sunumu, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1: 44-52.
• Yaralı,B.(2017).GıdaGüvenliği,http://www.akademik.adu.edu.tr/myo/cine/webfolders/File/ders%20notlari/gida%20guvenligi.pdf, 1-120, (27.01.2018).
• Yıldırım, Y. (2015). Tüketici davranışları bağlamında Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinin yeniden incelenmesi ve gösterişçi tüketim, The Journal of Academic Social Science Studies,40: 403-428.
• Yılmaz, E. (2008). Trakya Bölgesinde Kırsal ve Kentsel Tüketicilerin Gıda Ürünleri Tüketim Alışkanlıkları ve Gıda Güvenliğine İlişkin Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi, (Yayımlanmış Doktora Tezi), Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü: Tekirdağ.
• Walker, E., Pritchard, C. ve Forsythe, S. (2003). Food handlers’ hygiene knowledge in small food businesses, Food Control, 14 (5): 339-343.
• World Health Organization (2006). Five keys to safer food manual. WHO Department of Food Safety, Zoonoses and Foodborne Diseases, http://www.who.int/entity/foodsafety/ publications/consumer/manual_keys.pdf (20.01.2018).
• Worsfold, A. ve Grifffith, C. J. (1997). Assesment of the standart of consumer food safety behavior, Journal of Food Protection, 4(60): 399-406.
• 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Resmî Gazete Tarihi: 9.11.1982-17863 Mükerrer) https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm, (20.01.2018).