PROBLEM KURMA ETKİNLİKLERİYLE DESTEKLENMİŞ ÖĞRENME ORTAMININ ÖĞRENCİLERİN İSTATİSTİĞE YÖNELİK TUTUMLARI ÜZERİNDE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 38 - 57, 30.06.2025

İshak Karadeniz , Erdem Çekmez

Öz

Bu araştırma, problem kurma etkinlikleriyle yürütülen veri işlemeye dayalı öğretimin ortaokul öğrencilerinin istatistiğe yönelik tutumlarına etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, Türkiye’de bir devlet okulunda öğrenim gören 34 yedinci sınıf öğrencisiyle gerçekleştirilmiş; öğrencilerden 18’i deney, 16’sı kontrol grubunda yer almıştır. Yarı deneysel desen kullanılan çalışmada, öğrencilere dört hafta süresince veri işleme öğretimi uygulanmıştır. Deney grubunda uygulanan öğretim, problem kurma etkinlikleriyle desteklenmiş şekilde yürütülürken; kontrol grubunda ise öğretmenin süre gelen ve ders kitabını temele alan bir öğretim süreci izlenmiştir. Veri toplama aracı olarak Koparan (2012) tarafından geliştirilen “İstatistiğe Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılmış, ölçekten elde edilen veriler Rasch modeli ile analiz edilmiştir. Ayrıca bağımsız t-testi, bağımlı t-testi analizleri de uygulanmış. Başlangıçta 5’li Likert tipi olan ölçek, pilot uygulama sonucunda 3’lü kategori yapısına dönüştürülmüştür. Yapılan analizler neticesinde uygulama öncesinde gruplar arasında anlamlı fark bulunmazken, uygulama sonrasında deney grubu lehine anlamlı bir fark tespit edilmiştir. Nicel verilerle elde edilen bulgulara destek olarak gözlem notları, alan notları ve video kayıtlarıyla elde edilen bulgular da kullanılmıştır. Nitel veriler ışığında deney grubundaki öğrencilerin daha yüksek düzeyde katılım gösterdiği, istatistiğe karşı ilgi ve motivasyonlarının arttığı, grup çalışmasına etkin şekilde katıldıkları ve özgüvenli öğrenme davranışları sergiledikleri gözlemlenmiştir. Elde edilen veriler, problem kurma temelli öğretimin istatistiğe yönelik olumlu tutum geliştirmede etkili olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Problem kurma , İstatistik okuryazarlık , İstatistiğe yönelik tutum , Rasch analizi , Veri işleme

Kaynakça

• Abu-Elwan, R.E (2002). Effectiveness of problem posing strategies on prospective mathematics teachers’ problem solving performance. Journal of Science and Mathematics Education in S.E. Asia, 25(1), 56-69.
• Altun, M. (2014). Eğitim fakülteleri ve sınıf öğretmenleri için matematik öğretimi (18. bs.). Aktüel Alfa Akademi.
• Aslemand, A. (2018). Undergraduate Social Sciences Students' Attitudes Toward Statistics. (Unpublished doctoral dissertation). University of Toronto, Canada.
• Atik, A. D., Kayabaşı, Y., Yağcı, E., & Ünlü Erkoç, F. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin biyoloji bilimine ve dersine yönelik tutum ölçeği: geçerlik ve güvenirlik analizi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(36), 1-18.
• Ben-Zvi, D., & Garfield, J. (2004). Statistical literacy, reasoning, and thinking: Goals, definitions, and challenges. The challenge of developing statistical literacy, reasoning and thinking, 66, 3-15.
• Bidgood, P. (2014). Towards statistical literacy–Relating assessment to the real world. Paper presented at 9th International Conference on Teaching Statistics (ICOTS-9), Arizona, USA.
• Bond, T. G., Yan, Z., & Heene, M. (2021). Applying the Rasch model: Fundamental measurement in the human sciences (4th ed.). New York: Routledge.
• Boone, W.J., Staver, J.R., & Yale, M.S. (2014). Rasch analysis in the human sciences. Dordrecht, Netherlands: Springer.
• Cai, J., & Hwang, S. (2002). Generalized and generative thinking in US and Chinese students’ mathematical problem solving and problem posing. The Journal of mathematical behavior, 21(4), 401-421.
• Cai, J., Hwang, S., Jiang, C., & Silber, S. (2015). Problem posing research in mathematics: Some answered and unanswered questions. In F. M. Singer, N. Ellerton & J. Cai (Eds.), Mathematical problem posing: From research to effective practice (pp. 3–34). New York, NY: Springer.
• Cai, J., Hwang, S., & Melville, M. (2023). Mathematical Problem-Posing Research: Thirty Years of Advances Building on the Publication of “On Mathematical Problem Posing”. In Research Studies on Learning and Teaching of Mathematics: Dedicated to Edward A. Silver (pp. 1-25). Cham: Springer International Publishing.
• Chang, N. (2007). Responsibilities of a teacher in a harmonic cycle of problem solving and problem posing. Early Childhood Education Journal, 34(4), 265-271.
• Chiesi, F., & Primi, C. (2010). Cognitive and non-cognitive factors related to students’ statistics achievement. Statistics Education Research Journal, 9(1), 6–26. [Online: http://www.stat.auckland.ac.nz/~iase/serj/SERJ9%281%29_Chiesi_Primi.pdf].
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Erlbaum. Creswell, J.W. & Creswell, D.J. (2018), Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches, Sage, Washington, DC.
• Davis A., & Mirick R. G. (2015). “MSW Students’ Perceptions of Relevance and Application of Statistics: Implications for Field Education.” Journal of Teaching in Social Work, 35(3), 317–336.
• Emmioğlu, E. (2011). A structural equation model examining the relationships among mathematics achievement, attitudes toward statistics, and statistics outcomes (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Üniversitesi, Ankara.
• Emmioğlu, E. S. M. A., & Capa-Aydin, Y. E. S. I. M. (2012). Attitudes and achievement in statistics: A meta-analysis study. Statistics education research journal, 11(2), 95-102.
• English, L. D., & Watson, J. M. (2016). Development of probabilistic thinking in fourth grade. Journal for Research in Mathematics Education, 47(1), 28–62.
• English, L. D. (2018). Young children’s statistical literacy in modelling with data and chance. Statistics in early childhood and primary education: Supporting early statistical and probabilistic thinking, 295-313.
• Estrada, A., Batanero, C., & Fortuny, J. M. (2004). Un estudio sobre conocimientos de estadística elemental de profesores en formación. Educación matemática, 16(1), 89-111.
• Franklin, B., Hamer, M., Hanna M., Kınsey, M., & Richardson, J.E. (2005). Key Concepts in Journalism Studies. London: Sage.
• Fullerton, J. A., & Kendrick, A. (2013). The math problem: Advertising students’ attitudes toward statistics. Journalism & Mass Communication Educator, 68(2), 134-149.
• GAISE. College Report ASA Revision Committee. (2016). Guidelines for assessment and instruction in statistics education college report 2016. http://www.amstat.org/education/gaise adresinden erişilmiştir.
• Gal, I. (2002). Adults’ statistical literacy: Meanings, components, responsibilities. International Statistical Review, 70(1), 1–25.
• Gal, I. (2003). Expanding conceptions of statistical literacy: An analysis of products from statistics agencies. Statistics Education Research Journal, 2(1), 3-21.
• Gal, I., Ginsburg, L., & Schau, C. (1997). Monitoring attitudes and beliefs in statistics education. The assessment challenge in statistics education, 12, 37-51.
• Garfield, J. B. (2003). Assessing statistical reasoning. Statistics Education Research Journal, 2(1), 22-38.
• Garfield, J., & Ben-Zvi, D. (2008). Developing Students' Statistical Reasoning: Connecting Research and Teaching Practice. Dordrecht: Springer.
• Güler, H.K., & Didiş Kabar, M.G. (2021). Ortaokul Öğrencilerinin İstatistiksel Grafikleri Okuma ve Yorumlama Düzeylerinin İncelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 10(1), 23–52.
• Gündüz, N. (2014). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının istatistiksel okuryazarlıkları ile istatistiğe yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Hannigan, A., Gill, O., & Leavy, A. M. (2013). An investigation of prospective secondary mathematics teachers‟ conceptual knowledge of and attitudes towards statistics, Journal of Mathematics Teacher Education, 16(6), 427-449.
• Işık, C. (2011). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının kesirlerde çarpma ve bölmeye yönelik kurdukları problemlerin kavramsal analizi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 231-243.
• Işık, C., & Kar, T. (2012). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının kesirlerde bölmeye yönelik kurdukları problemlerde hata analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2289-2309.
• Kontorovich, I., & Koichu, B. (2009). Towards a comprehensive framework of mathematical problem posing. In M. Tzekaki, M. Kaldrimidou, & C. Sakonidis (Eds.), Proceedings of the 33rd PME Conference (vol. 3, pp. 401–408). Thessaloniki, Greece: PME.
• Koparan, T. (2012). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin istatistik okuryazarlığı seviyelerine ve istatistiğe yönelik tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Koparan, T., & Güven, B. (2014b). The Effect on the 8th Grade Students’ Attitude towards Statistics of Project Based Learning. European Journal of Educational Research, 3(2), 73– 85.
• Leavy, A. M., Hannigan, A., & Fitzmaurice, O. (2013). If you‟re doubting yourself then, what‟s the fun in that? An exploration of why prospective secondary mathematics teachers perceive statistics as difficult, Journal of Statistics Education, 21(3), 1-21.
• Leikin, R., & Levav-Waynberg, A. (2020). Exploring creativity in mathematical problem solving and problem posing. Educational Studies in Mathematics, 103(3), 339-356.
• Lester, A. (2005). Imperial networks: Creating identities in nineteenth-century South Africa and Britain. Routledge.
• Lin, K. M., & Leng, L. W. (2008, July). Using problem-posing as an assessment tool. In 10th AsiaPacific Conference on Giftedness, Singapore (pp. 1-15).
• Linacre, J. M. (2002). Optimizing rating scale category effectiveness. Journal of Applied Measurement, 3(1), 85-106.
• MacGillivray, H., & Pereira-Mendoza, L. (2011). Teaching statistical thinking through investigative projects. In C. Batanero, G. Burrill, and C. Reading (Eds.), Teaching statistics in school mathematics-challenges for teaching and teacher education (pp. 109–120). Springer.
• Martins, J., Nascimento, M., & Estrada, A. (2011). Attitudes of teachers towards statistics: a preliminary study with Portuguese teachers. Proceedings of CERME 7. Rzeszow, Poland: ERME.www.cerme7.univ.rzeszow.pl/WG/5/CERME_Martins-Nascimento-Estrada.pdf adresinden 13 Eylül 2021 tarihinde erişilmiştir.
• Masykar, N.T. (2019). Exploring 8th Grade Students Statistical Competency Through the Investigation Enquiry Cycle (Unpublished doctoral dissertation). National Taiwan Normal University, Department of Mathematics, CHINA. McCrone, S. S. (2005). The development of mathematical discussions: An investigation in a fifth-grade classroom. Mathematical Thinking and Learning, 7(2), 111-133.
• Medová, J., Sedmáková, Z., Uhrecký, B., & Valovičová, Ľ. (2022). Designing activities to develop statistical literacy in primary pupils while conducting physics laboratory work in informal settings. Education Sciences, 12(4), 246.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). İlkokul ve ortaokul matematik (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Naccache, H. S. (2012). Factors related to student performance in statistics courses in Lebanon. The Ekim University of Southern Mississippi, http://aquila.usm.edu/ theses_dissertations/613/ adresinden 18 Ekim 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Özmen, Z. M. (2015). Farklı lisans programlarında okuyan öğrencilerin istatistik okuryazarlığının incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ridgway, J., Nicholson, J., & McCusker, S. (2011). Developing statistical literacy in students and teachers. Teaching statistics in school mathematics-Challenges for teaching and teacher education: A Joint ICMI/IASE study: The 18th ICMI study, 311-322.
• Ridgway, J. (2016). Implications of the data revolution for statistics education. International Statistical Review, 84(3), 528-549.
• Roseth, C. J., Garfield, J. B., & Ben-Zvi, D. (2008). Collaboration in learning and teaching statistics. Journal of Statistics Education, 16(1). www.amstat.org/publications/jse/v16n1/roseth.html adresinden 20 Ekim 2022 tarihinden erişilmiştir.
• Rosli, R., Capraro, M. M., & Capraro, R. M. (2014). The Effect of Problem Posing on Student Mathematical Learning: A Meta-Analysis. International Education Studies, 7(13), 227-240.
• Schau, C. (2003). Students’ attitudes: The “other” important outcome in statistics education. In Proceedings of the joint statistical meetings (pp. 3673-3681).
• Sevimli, N. E., Sevimli, E., & Aydın, E. (2021). Çevrim içi öğrenme araçlarıyla istatistik eğitiminin 9. Sınıf öğrencilerinin istatistiğe yönelik tutumlarına etkisinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(4), 1625-1667.
• Sharma, S. (2017). Definitions and models of statistical literacy: a literature review. Open Review of Educational Research, 4(1), 118-133.
• Sharma, A. M., & Srivastav, A. (2021). Study to assess attitudes towards statistics of business school students: An application of the SATS-36 in India. International Journal of Instruction, 14(3), 207-222.
• Silver, E. A. (2013). Problem-posing research in mathematics education: looking back, looking around, and looking ahead. Educational Studies in Mathematics, 83, 157–162.
• Silver, E. A., & Cai, J. (1996). An analysis of arithmetic problem posing by middle school students. Journal for Research in Mathematics Education, 27(5), 521-539.
• Silver, E. A. (1994). On mathematical problem posing. For the Learning of Mathematics, 14(1), 19-28.
• Singer, F. M., Ellerton, N. F., & Cai, J. (2015). Mathematical problem posing. New York: Springer. 10, 978-1.
• Singer, F. M., & Voica, C. (2015). Is problem posing a tool for identifying and developing mathematical creativity? Mathematical problem posing: From research to effective practice, 141-174.
• Slootmaeckers, K., Kerremans, B., & Adriaensen, J. (2014). Too afraid to learn: Attitudes towards statistics as a barrier to learning statistics and to acquiring quantitative skills. Politics, 34(2), 191-200.
• Tempelaar, D. T., Gijselaers, W. H., van der Loeff, S. S., & Nijhuis, J. F. (2007). A structural equation model analyzing the relationship of student achievement motivations and personality factors in a range of academic subject-matter areas. Contemporary Educational Psychology, 32(1), 105-131.
• Tempelaar, D. T., Van Der Loeff, S. S., & Gijselaers, W. H. (2007). A structural equation model analyzing the relationship of students’ attitudes toward statistics, prior reasoning abilities and course performance. Statistics Education Research Journal, 6(2), 78-102.
• Topan, B. (2019). Ters-yüz sınıf modeline göre tasarlanan öğrenme ortamının ortaokul öğrencilerinin istatistik okuryazarlık seviyelerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Trabzon Üniversite, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Towsend, M. (2006). Developing statistical literacy in youth: Statistics Canada's education outreach program. Statistika–Journal for Economy and Statistics, 5
• Trewin, D., & Madden, R. (2005). The Health and Welfare ofAustralia’s Aboriginal and Torres Strait Islander Peoples.Canberra: ABS & AIHW, http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@. nsf/Latestproducts/DF2AF8B82344E740CA257098002373F0?opendocumn. adresinden 30 Ekim 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Van Harpen, X. Y., & Sriraman, B. (2013). Creativity and mathematical problem posing: An analysis of high school students' mathematical problem posing in China and the USA. Educational Studies in Mathematics, 82(2), 201-221.
• Watson, J. M. (1997). Assessing statistical literacy using the media. In I. Gal, & J. B. Garfield (Eds.), The assessment challenge in statistics education (pp. 107-121). Amsterdam: IOS Press, The International Statistical Institute.
• Watson Jane, M. (2006). Statistical Literacy at School, Growth and Goal. Lawrence Erlbaum Assocıates, Publishers. Londan, 27, 53.
• Yolcu, A. (2012). An investigation of eighth grade students’ statistical literacy, attitudes towards statistics and their relationship (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.