Leninakan Türk Konsolosluğu ve Leninakan-Kars Yolunda Meydana Gelen Gelişmeler

Year 2025, Volume: 17 Issue: 1, 163 - 185

Mehtap Başarır , Arzu Boy

https://doi.org/10.9737/historystudies.1523108

Abstract

Bu çalışma, Kars Antlaşması’na bağlı olarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği (SSCB) ve Türkiye arasında kurulan konsolosluklardan Leninakan Konsolosluğu’nu konu almaktadır. 1925-1938 yılları arasında faaliyet gösteren konsoloslukla ilgili bilgiler Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Arşivi, süreli yayınlar ile telif ve tetkik eserlerden elde edilmiştir. Araştırmaya esas sınırlar içerisinde Leninakan Konsolosluğu’nda yaşanan gelişmeler, gönderilen notlar Sovyet Rusya ile Türkiye arasındaki siyasi, ticari ve diplomasi alanındaki gelişmelerin, değişimlerin, politikaların iz düşümlerini yansıtmaktadır. Bütünleştirici değerlendirmeyle bakıldığında dostluk ilişkilerinin geliştiği dönemlerde ticaretin ivme kazandığı anlaşılmaktadır. Dönemin ithalat ve ihracat cetvellerinden Türkiye’nin zirai ve tarım ürünleri üzerinden Sovyet Rusya’nın sanayi ürünleri üzerinden ihracat yaptıkları fark edilmektedir. Diğer yandan sınır hattında milliyet taassubunun zaman zaman Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ndeki yerel yöneticiler tarafından ön planda tutulduğu anlaşılmaktadır. Son olarak Leninakan Konsolosluğu’nun Sovyet Rusya’da bulunan Amerikan vatandaşlarının da işlerini görme sorumluluğu üstlendiği görülmektedir.

Keywords

Leninakan Türk Konsolosluğu, Türkiye-Sovyet Rusya İlişkileri, Leninakan-Kars Yolu, Ekonomik-Siyasi İlişkiler.

Ethical Statement

-

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

Leninakan Turkish Consulate and Developments on The Leninakan-Kars Road

Abstract

This study is about the Leninakan Consulate, one of the consulates established between the Union of Soviet Socialist Republics (USSR) and Türkiye in accordance with the Treaty of Kars. Information about the consulate, which operated between 1925 and 1938, was obtained from the State Archives Directorate, Ministry of Foreign Affairs Turkish Diplomatic Archive, Istanbul Metropolitan Municipality Atatürk Library Archive, periodicals and copyrighted and researched works. The developments in the Leninakan Consulate within the boundaries of the research and the notes sent reflect the developments, changes and policies in the fields of politics, trade and diplomacy between Soviet Russia and Türkiye. When viewed from an integrative perspective, it is understood that trade gained momentum in periods when friendly relations developed. From the import and export tables of the period, it is noticed that Türkiye exported agricultural and agricultural products over Soviet Russia's industrial products. On the other hand, it is understood that nationalism bigotry on the border line is sometimes prioritized by local administrators in the Armenian Soviet Socialist Republic. In the end, it is seen that the Leninakan Consulate took on the responsibility of handling the affairs of American citizens in Soviet Russia.

Keywords

Leninakan Turkish Consulate, Türkiye-Soviet Russia Relations, Leninakan-Kars Road, Economic-Political Relations.

Project Number

-

References

• Ak, Sercan. “Uluslararası Ticaret, Türkiye-Rusya İlişkileri ve Taşımacılık”. Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Akpınar, Deniz. “Azerbâycân’ın Sosyo İktisadi Yapısı (1828-1928)”. Geçmişten Geleceğe Türk Dünyası, Editör Abdulkadir Gül, Kemal Taşcı, İbrahim Kurcebe Akkuş 708-731. Erzincan: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı-Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, 2022.
• Arbaç, İmren. “Türkiye’de 1934-1938 Yılları Arasında Yapılan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planının Gerçekleştirilmesinde Sovyetler Birliği’nden Alınan Kredi ve Teknik Yardımların Katkıları”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, no. 64 (2024): 61-62. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1427874
• Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslarda ve Anadolu da Ermeni Mezalimi 1906-1918. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 1995.
• Atay, Falih Rıfkı. Yeni Rusya. Ankara: Hâkimiyet-i Milliye, 1931.
• Avcı, Cemal. “Türk Ermeni İlişkileri”. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, no.16 (2008): 65-76.
• Boy, Arzu. İki Savaş Arası Basında Türk-Rus İlişkileri. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2020.
• Boy, Arzu. “1877’den 1918’e Kadar Kars ve Çevresinde Rus Ermeni İşbirliği”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi 10, no. 18, (2018): 109-132.
• Cankorel, Ali Bilge. “Birinci Dünya Savaşı ve Millî Mücadelede Kâzım Karabekir Komutasındaki Türk Ordusunun Türkiye Cumhuriyeti Doğu Sınırlarının Çizilmesi ve Kafkas Cumhuriyetleriyle Barışın Tesisi Yolunda Katkıları.” Ermeni Araştırmaları, no. 60 (2018): 25-72.
• Dayı, Esin. Elviye-i Selase’de Milli Teşkilatlanma. Erzurum: Kültür Eğitim Vakfı Yayınları,1997.
• https://izto.org.tr/tr/tg/mense-sahadetnamesi (İGT: 20.07. 2024).
• Kırzıoğlu, Fahrettin. Kars Tarihi. İstanbul: Işıl Matbaası, 1953.
• Kurat, Akdes Nimet. Türkiye ve Rusya. Ankara: TTK, 2011.
• Kurat, Akdes Nimet. “Brest - Litovsk Müzakereleri Ve Barışı (20 Aralık 1917 - 3 Mart 1918)”. Belleten 31, no. (1967): 375-413.
• Mirzoyan, Sonya- Badem, Candan. The Construction Of The Tiflis-Aleksandropol-Kars Railway (1895-1899). The Institute For Historical Justice And Reconciliation: 2013.
• Nansen, Fridtjof. Armenia And The Near East. Londra: 1927.
• Ortak, Şaban. “Türkiye İle Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve SSCB Arasında 9 Temmuz 1922’deki İmzalanan Konsolosluk ve Aile Hukuku Anlaşmalarının Türkiye ve Ermenistan İlişkileri Açısından Önemi”. IJOSES 3, no. 6 (2016): 3-16. https://doi.org/10.20860/ijoses.279873.
• Özder, Ferruh. “Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı Ekseninde Atatürk Dönemi Türk Sovyet Ekonomik ve Ticari İlişkiler”. Atatürk Yolu Dergisi 15, no. 60 (2017): 144-170. https://doi.org/10.1501/Tite_0000000464.
• Özmenli, Mehmet. “İlhanlı Dönemi’nde Şüregel”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi no. 72 (2021): 207-224. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4499.
• Porshneva Olga Sergeevna. Sovyet Türk Kültürel İlişkilerinin Gelişiminin İncelenmesi. Ekaterinburg: Ural Basımevi, 2010.
• Selvi, Haluk. “Milli Mücadele Yıllarında Taşnaksutyun Cemiyeti’nin Faaliyetleri”. 10. Uluslararası Atatürk Kongresi Bildiriler Cilt II. Editör Erdem Ünlen, 957-995. Ankara: ATAM Yayınları, 2024.
• Sosyal, İsmail. Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları. Ankara: TTK, 2000.
• Uçarol, Rifat. Siyasi Tarih. İstanbul: Der yayınları, 2010.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi C.VIII. Ankara: TTK, 1995.
• Yavuz, Nurcan. “Erzincan Mütarekesi’nin Türk Tarihindeki Yeri Ve Önemi”. Tarih Araştırmaları Dergisi 17, no. 28 (1995): 207-32. doi:10.1501/Tarar_0000000082.
• Yeğin, Süleyman İzzet. Birinci Dünya Harbinde Azerbaycan ve Dağıstan Muharebelerinde 15. Piyade Tümeni. Haz. Dr.Öğr.Alb. Ahmet Tevfik, Uzm. Mehmet Korkmaz. Ankara: Ankara Genel Kurmay Basımevi, 2009.