Mekân ve materyal odaklı mekânsal bakış açısı

Yıl 2023, Sayı: 50, 184 - 200, 08.10.2023

Münür Bilgili , Ali Osman Kocalar

https://doi.org/10.32003/igge.1371709

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmada, mekânsal bakışın ne olduğu; onu oluşturan bileşenler; teorik yaklaşım ve paradigmalara göre şekillenen mekânsal bakış açıları ele alınmıştır. Coğrafi disiplini tanımlayan en önemli unsur mekânsal bakıştır; çünkü mekânsal bakışın kavranmasıyla coğrafi çalışmalar daha sağlam bir temele oturur. Coğrafyada yaşanan ve yaşanması muhtemel bütün fiziki ve sosyal olgular mekânsal bir odakla ele alınıp incelenmektedir. Bu mekânsal odağı daha iyi analiz edebilmek için teorik çerçevelere, kavramlara ve yaklaşımlara gereksinimimiz vardır. Çalışmada, değişmez bir mekânsal bakış açısının olmadığı vurgulandıktan sonra mekânsal bakışı oluşturan bileşenler ele alınmıştır. Ayrıca materyalitenin (maddenin) mekânsal bakış açısını oluşturma sürecinde daha önceleri yeteri kadar önemsenmediği; ancak materyal olanın sanıldığından çok daha etkin bir şekilde mekânsal süreçlere müdahil olduğu vurgulanmıştır. Teorik çerçevelerle şekillenen mekânsal bakış açıları ele alındıktan sonra sonuç bölümünde materyaliteyi önceleyen; ancak materyaliteden etkilenen sosyal dünyayı gözden kaçırmayan mekânsal bakış açılarına daha fazla ihtiyaç olduğu savunulmuş ve coğrafi disiplin için bu yönde gelişen mekânsal bakış açıları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Materyalite, Mekânsal Bakış Açısı, Teori, İlişkisellik, Aktörlük

Space and material-oriented spatial perspective

Öz

In this study, the definition of spatial perspective; its components; theoretical approaches and spatial perspectives shaped according to paradigms are examined. The most important element that defines the geographical discipline is the spatial perspective and only with the grasp of it geographical studies can have a more solid foundation. All physical and social phenomena experienced and likely to be experienced in geography are handled and analyzed with a spatial focus. In order to better analyze this spatial focus, we need theoretical frameworks, concepts and approaches. In this study, after emphasizing that there is no unchanging spatial perspective, the components of spatial perspective are discussed. In this section, it is revealed that materiality has not been paid attention enough in the process of forming the spatial perspectives; however, It is stressed that the material intervenes in spatial processes in a much more effective way than is commonly assumed. After discussing the spatial perspectives shaped by theoretical frameworks, the conclusion argues that there is a greater need for spatial perspectives that prioritize the materiality without losing sight of the social world that is affected by materiality. Finally, we suggest a materially more sensitive spatial perspective for the geographical discipline.

Anahtar Kelimeler

Space, Materiality, Spatial Perspective, Theory, Relationality, Agency

Kaynakça

• Anderson, A. (2020). Kant, Hume and the ınterruption of dogmatic slumber, Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780190096748.001.0001
• Ar, M. (2020). Mekânsal açıdan sinemada kadın temsili: suffragette (diren!) filminin feminist bir eleştirisi. ESAM Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 151-172.
• Arı, Y. (2023). “Giving identity to space through (re) naming: practice of village renaming in the period of the republic of Turkey.” In “Place Naming, Identities and Geography”, O’Reilly G (ed), Springer.
• Barron, A. (2021). The taking place of older age. Cultural Geographies, 28(4), 661–674. https://doi.org/10.1177/14744740211020510
• Bilgili, M. (2016). Coğrafya öğretiminde mekân ve yer karmaşası üzerine bir araştırma. Coğrafya Eğitimi Dergisi, 2(1), 11-19.
• Bilgili, M. (2020). Coğrafyada Mekân Felsefesi Üzerine Yaklaşımlar. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 41, 88-102. https://doi.org/10,32003/igge.674936
• Bilgili, M. (2021). "Coğrafyada Mekân: Soyutlama, Ağlar ve Eleştirel Kozmopolitanizm", Geoced, 10.
• Bosco, F. (2015). Actor-network theory, networks, and relational geographies in human geography. In S. Aitken and G. Valentine (eds), Approaches to Human Geography: Philosophies, Theories, People and Practices (2nd edition, pp. 150–62). London: SAGE.
• Callon, M. & Law, J. (2004). Introduction: absence-presence, circulation, and encountering in complex space. Environment and Planning D-Society & Space, 22, 3-11.
• Choi, M. (2016). More-than-human geographies of nature: Toward a careful political ecology. Journal of the Korean Geographical Society, 51(5). 613–632.
• Cloke, P. & Johnston, R. J. (eds) (2005). Spaces of geographical thought. London: Sage.
• Coole, D. H. & Frost, S. (Eds.). (2010). New materialisms: ontology, agency, and politics. Durham, NC: Duke University Press.
• Derrida, J. (1974). Of grammatology. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
• Dewsbury, J. D., Harrison, P., Rose, M. & Wylie, J. (2002). Introduction: Enacting geographies. Geoforum, 33, 437–440.
• Elden, S. (2020). Space. In “International Encyclopedia of Human Geography”, Kobayashi, A. (ed), 2nd edition, Elsevier.
• Forman, P. J. (2020). Materiality; new materialism. In “International Encyclopedia of Human Geography”, Kobayashi, A (ed), 2nd edition, Elsevier.
• Forsyth, I. (2013). The more-than-human geographies of field science. Geography Compass, 7(8), 527-539. https://doi.org/10.1111/gec3.12058
• Gamble, C. N., Hanan, J. S. & Nail, T. (2019). What is new materialism? Angelaki, 24(6), 111-134, https://doi.org/10.1080/0969725X.2019.1684704
• Gregory, D. (2000). “Dialectic(s)”, in The Dictionary of Human Geography. (Eds.) R. Johnston, D. Gregory, G. Pratt, M. Watts (Blackwell, Oxford) pp. 172-173.
• Haraway, D. (1991). Simians, cyborgs and women. The reinvention of nature. Free Association Books, London.
• Haraway, D. (2003). The companion species manifesto: dogs, people and significant otherness. Chicago, IL: Prickly Paradigm Press.
• Harvey, D. (1996). Justice, nature and the geography of difference, Basil Blackwell, Oxford.
• Harvey, D. (2004). The new imperialism. Oxford: Oxford University Press.
• Isaacs, J. R. (2020). More‐than‐human geographies. In D. Richardson, N. Castree, M. F. Goodchild, A. Kobayashi, W. Liu, & R. A. Marston (Eds.). International Encyclopedia of Geography. https://doi.org/10.1002/9781118786352.wbieg2041
• İncedere, L. (2022). Kentsel mekânda ayrışma: mahalle ölçeğinde bir inceleme-İzmir örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (81), 127-140. https://doi.org/10.17211/tcd.1187112
• Janiak, A. (2016). "Kant’s views on space and time". The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
• Kaçar, S. & Kervankıran, İ. (2023). Gündelik hayatın izini sürmek: yaşlı kadınların gündelik hayat bilgisinden turizm mekânlarına erişimlerini, mekânsal deneyimlerini ve sınırlılıklarını anlamak, Fe Dergi, 15 (1), 122-145. https://doi.org/10.46655/federgi.1094492
• Kahveci, K. (2017). Varlık-yokluk arasında: mekân üzerine bir değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 59, 101-108.
• Kervankıran, İ. & Çalışırım, O. (2022). Müzeler ve toplumsal hafıza ilişkisi: Süleyman Demirel Demokrasi ve Kalkınma Müzesi örneği. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 45, 114-133. https://doi.org/10.24955/ilef.574436
• Kitchin, R. (2020). “Space and spatiality”. In “International Encyclopedia of Human Geography”, Kobayashi, A. (ed), 2nd edition, Elsevier.
• Latour, B. (2007). Reassembling the social: an introduction to actor-network-theory. Oxford University Press, Oxford.
• Lefebvre, H. (1991). [1974]. The production of space. trans. D. Nicholson Smith. Oxford: Blackwell.
• Lockwood, B. & Heiderscheidt, D. (2023). Place (making) for conservation activism: materiality, non‐human agency, ethics, and interaction in Indianapolis, IN. Area. https://doi.org/10.1111/area.12908
• Löw, M. (2016). The sociology of space. Materiality, Social Structures and Action. New York: Palgrave Macmillan.
• Massey, D. (2005). For space. London: Sage.
• Merriman, P. (2022). Space. NY: Routledge.
• Matthews, M. & Roulette, R. (2018). “Are all stones alive?”: Anthropological and Anishinaabe approaches to personhood. In: M. Astor-Aguilera, G. Harvey (eds.), Rethinking Relations and Animism: Personhood and Materiality (pp. 173–192). London, New York: Routledge.
• Nayar, P. K. (2013). Posthumanism. Cambridge: Polity.
• Okur, M. (2022). Kültürel coğrafya perspektifinden mekânın eleştirisi, International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 45, 134-147. http://dx.doi.org/10.32003/igge.1041260
• Okur, M. (2023). “Beden cinsiyet ve mekân”, Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 22-43. DOI: 10.29228/mukatcad.26.
• Öksüz, M. & Deniz, A. (2019). Toplumsal cinsiyetin, mekânın ve zamanın tektipleştirilmesi: tecavüz içerikli karikatürler ve gerçek temsiller üzerine bir araştırma. Coğrafi Bilimler Dergisi, 17 (1), 170-192. https://doi.org/10.33688/aucbd.559283
• Özgen, N. & Sarı, V. İ. (2021). Kentsel mekânda kültürel kimliğin yeniden üretimi: Ankara’daki kültür merkezleri örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 19(1), 128-160. https://doi.org/10.33688/aucbd.862332
• Özgür, E. M. & Yakar, M. (2021). Coğrafya önemlidir!: nüfus yaşlanmasına mekânsal bir perspektiften bakmak. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 5 (2), 3-29. Doi: 10.24876/senex.2022.42.
• Palmer, C. (2010). Animal ethics in context. Columbia University Press, New York.
• Paniagua, A. (2023). Conceptualizing new materialism in geographical studies of the rural realm. Land 12 (1), 225. https://doi.org/10.3390/land12010225
• Peet, R. (1998). Modern geographical thought. Oxford: Blackwell.
• Pickering, A. (2013). Living in the material world. In “Materiality and Space: Organizations, Artefacts and Practices”, edited by F. Devaujany and N. Mitev. London: Palgrave Macmillan.
• Rudy, A. P. & Gareau, B. J. (2005). “A symposium on actor-network theory, marxist economics and marxist political ecology”. Capitalism, Nature, Socialism, 16 (4), 85–90.
• Ruming, K. (2023). Actor-network theory. In Lees, L. & Demeritt, D., (eds). Concise Encyclopedia of Human Geography. Elgar Encyclopedias In The Social Sciences. Edward Elgar Publishing.
• Santos, G. (2021). Emergentism. In: The Palgrave Encyclopedia of the Possible. Palgrave Macmillan, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-98390-5_167-1
• Serinci, H. & Özdemir, N. (2022). Orta öğretim öğrencilerinin mekânsal düşünme becerilerinin incelenmesi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(3), 1448-1468. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1106697
• Sheppard, E. (2008). Geographic dialectics?. Environment and Planning A, 40(11), 2603-2612.
• Simpson, P. (2021). Non-representational theory. Oxon: Routledge.
• Smith, N. (2008). Uneven development: nature, capital and the production of space. 3rd ed. Athens: University of Georgia Press.
• Şanlı, C. (2019). Coğrafya öğretmen adaylarının mekânsal düşünme becerisine ilişkin görüşleri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD), 3(3), 215-233.
• Şanlı, C. (2021). Mekânsal düşünme becerisi testinin geliştirilmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 12(43), 1-18. DOI: http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.2858
• Tanca, M. (2021). “History of geography and history of philosophy. convergences, affinities and loans”. In: The Philosophy of Geography, Tambassi, T. & Tanca, M. (eds), Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-77155- 3
• Thór Jóhannesson, G. & Bærenholdt, J.O. (2020). Actor–network theory. In: Kobayashi, A. (ed.) International Encyclopedia of Human Geography (Second Edition). Oxford: Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08- 102295-5.10621-3
• Thrift, N. (2008). Non-representational theory: space, politics, affect. Abingdon, UK: Routledge.
• Thuiwai Smith, L. (2012). Decolonizing methodologies: research and indigenous peoples. (2nd ed.), Zed Books.
• Toprak, M. A. (2012). Mekânsal planlama politikaları ve kentlerin sosyo-ekonomik durumu ışığında Türkiye’de ''üniversiteleşme'' süreci. Ege Coğrafya Dergisi, 21(2), 1-23.
• Uysal, A. & Güngör, Ş. (2016). Postyapısalcı ve ilişkisel coğrafyalarda bir tarz olarak temsil ötesi teori(ler). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 33, 73‐81.
• Ünlü, M. & Yıldırım, S. (2017). Coğrafya dersi öğretim programına bir coğrafi beceri önerisi: mekânsal düşünme becerisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 13-20. https://doi.org/10.14781/mcd.291018
• Whatmore, S. (2006). Materialist returns: practising cultural geography in and for a morethan-human world. Cultural Geographies vol 13, issue 4, 600-609. https://doi.org/10.1191/1474474006cgj377oa
• Whatmore, S. (2002). Hybrid geographies: natures cultures spaces bewildering spaces. London, UK: SAGE Publications Ltd.
• Williams, N. (2020). Non-representational theory. In: “International Encyclopedia of Human Geography”, Kobayashi, A. (ed), 2nd edition, Elsevier.
• Wolfe, C. (2010). What is posthumanism? Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Yıldız, M. Z. & Alaeddinoğlu, F. (2007). Küreselleşme çağında değişen mekân algılamaları. İcanas, 38, 845-862.
• Yurdadön, P. (2022). Julia kristeva’da platonik mekân kavramı “chora”, Planlama, 32(1), 38–46. https://doi.org10.14744/planlama.2021.03360