Hobbescu ve Spinozacı Devlet ve Hukuk Felsefesine Karşılaştırmalı Bir Bakış

Year 2025, Volume: 83 Issue: 2, 785 - 803, 21.08.2025

Melike Belkıs Aydın

Abstract

Avrupa’da sömürge yarışlarının tayin ettiği 17. yy. döneminin iki önemli düşünürü Hobbes ve Spinoza’nın içkinci politik meşruiyet arayışlarında, teorilerinde pek çok ortaklıklar bulunmaktadır. İki düşünür de materyalist bir hatta ilerleyerek felsefeyi ve politik teoriyi teolojiden ayıklamaya çalışmışlardır. Bu sayede politik iktidarı meşrulaştırmayı toplumsal bir hipotetik rıza ya da gücün verdiği bir güvenlik duygusuna dayandırırken tutarlı bir ontolojiyi de inşa etmişlerdir. İki düşünürün de konumlandığı aynı rotadaki hattın zorunlu öncülü nominalizmdir. Bu öncül üzerinde evrenselcilik iki düşünür için de boşa düşürülmüş, doğal hak Spinoza’da güce, Hobbes’ta insan doğasına dayandırılmıştır. Dolayısıyla iki düşünür için de egemenin politik meşruiyetinin tesisinde onu yetkilendirecek onay mercii toplumsalın, dahası tarihselin dışında apolitik bir otorite değildir. Bu çalışmada Hobbes ve Spinoza’nın felsefe tarihindeki konumları karşılaştırmalı bir okumaya tabi tutulacaktır. İki düşünür de denizaşırı sömürgecilik yarışında iddialı bir rekabetteki iki devletin çalkantılı bir döneminde eserlerini vermiştir. Çalışmanın amacı eşzamanlı iki düşünür Hobbes ve Spinoza’nın felsefelerini sırasıyla politik meşruiyet, doğal hak, sosyal sözleşme, nominalizm başlıkları üzerinden incelemek ve iki düşünürün benzerliklerini ve ayrılıklarını ortaya koyabilmektir. İki düşünür de teolojik tartışmalardan ayıklanmış bir politik teoriyi içeriklendirirken doğal hakkın yükümlülük ve ödev temelinde inşa edildiği eski düşünce geleneğinden hak ve doğaya yaslanarak bir kopuşu gerçekleştirmişlerdir. Sosyal sözleşme ise Hobbes’un açıkça temellendirdiği bir varsayımken, Spinoza sözleşme kavramına mesafeli yaklaşmıştır. Spinoza’nın sonsuz tözü doğal hakkın da sınırlarını başka bir dayanağa ihtiyaç duymaksızın tesis ederken Hobbes kapitalizmin şafağında ortaya çıkan bireyin özelliklerini teşhis ederek bireyin doğasını kalkış noktası yapmıştır.

Keywords

Hobbes , Spinoza , Politik meşruiyet , Doğal hak , Modern doğal hak , Nominalizm , Sosyal sözleşme , Materyalizm

A Comparative Approach to the Hobbes’ And Spinoza’s Philosophy of The State and Law

Abstract

The thought of Hobbes and Spinoza, as the two decisive figures of the 17. century, which is determined by the colonial races of the capitalist order of Europe has many commonalities in the search for an immanent political legitimacy. Both thinkers tried to separate theology from philosophy and political theory in a materialist way. In this way, while basing the legitimation of political power on a social consent or a sense of security given by power, they also built a coherent ontology. The necessary predecessor of the line on the same route in which both thinkers are positioned is nominalism. Wich nullifies univarsalism for both thinkers. Natural right was based on power in Spinoza, on human nature in Hobbes. Therefore, for both thinkers, the authority of the sovereign as for establishment of his political legitimacy is not an apolitical authority other than the social one. But the basis that leads to this conclusion is the subject itself in Hobbes, and nature itself as the eternal substance in Spinoza. In this paper, the positions of Hobbes and Spinoza in the history of philosophy will be subjected to a cross reading. Both thinkers write their works during a turbulent period of both states that were assertive in the overseas colonial race. The aim of the paper is to examine the philosophies of two thinkers, by limiting them to the titles of political legitimacy, natural right, social contract, and nominalism and to reveal the similarities and differences of the two thinkers. While both thinkers contented a political theory that was separated from theological debates, they made a break from the old intellectual tradition in which natural right was built on the basis of obligation and duty, by relying on right and nature. While the social contract is an assumption that Hobbes clearly grounded, Spinoza approached the concept of contract at a distance. While Spinoza’s eternal substance finds its limits on nature without the need for any other support, Hobbes identified the characteristics of the individual that emerged at the dawn of capitalism and made the nature of the individual the point of departure.

Keywords

Hobbes , Spinoza , Political legitimacy , Natural right , Modern natural right , Nominalism , Social contract , Materialism

References

• Akal CB, Varolma Direnci ve Özerklik, Bir Hak Kuramı İçin Spinoza’yla (1. Bası, Dost Kitabevi 2010). google scholar
• Althusser L, Filozof Olmayanlar İçin Felsefe (1. Bası, Alp Tümertekin çev, Can Yayınları 2016). google scholar
• — — ‘Tek Materyalist Gelenek, Spinoza: Marx’la Bir Karşılaşmanın Protokolleri’ iç Eylem Canaslan, Cemal Bali Akal (edr), Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a: Güncel Müdahaleler (1. Bası, Eylem Canaslan çev, Dost Kitabevi 2013) 173-191. google scholar
• Asal B, Kodlaştırma Fransız Medeni Kanunu’nun Felsefi ve Tarihi Kökenleri, ( 1. Bası, Oniki Levha Yay., 2018). google scholar
• Balibar E, Spinoza ve Siyaset, (Sanem Soyarslan çev, 1. Bası, Otonom Yayınları 2004). google scholar
• — — ‘Politik Olan, Politika: Rousseau’dan Marx’a, Marx’ten Spinoza’ya’ i Eylem Canaslan, Cemal Bali Akal (edr), Marx’tan Spinoza’ya, Spinoza’dan Marx’a: Güncel Müdahaleler (Eylem Canaslan çev, Dost Kitabevi 2013) 104-117. google scholar
• Canaslan E, Spinoza Yöntem/ Tanrı/ Demokrasi (1. Bası, Dost Kitabevi 2019). google scholar
• Copleston F, Spinoza (1. Bası, Aziz Yardımlı çev, İdea Yayınları 2013). google scholar
• Deborin A, Die Weltanschauung Spinozas, Spinozaas Stellung in Der Vorgeschichte Des Dialektischen Materialismus (Verlag für Literatur und Politik 1928) 40-74. google scholar
• Deleuze G, Spinoza Pratik Felsefe (Alber Nahum ve Ulus Baker çev, 1. Bası, Norgunk 2005) google scholar
• Goetschel H, Spinoza's Modernity: Mendelssohn, Lessing, and Heine (University of Wisconsin 2004). google scholar
• Grünberg T, ‘Nominalizm’ (1968) 6 Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü. google scholar
• Hançerlioğlu O, Düşünce Tarihi (1. Bası, Eriş Yayınları 2007). google scholar
• Hegel GWF, Felsefe Tarihi Cilt-3 Ortaçağ Felsefesi ve Modern Felsefe (Doğan Barış Kılınç çev, 1. Bası, Notabene Yayınları 2021). google scholar
• Hill C, İngiltere’de Devrim Çağı 1603-1714, (1 Bası, Uygur Kocabaşoğlu çev, İletişim Yayınları 2016). google scholar
• Hobbes T, Leviathan (Semih Lim çev, 1. Bası, Yapı Kredi Yayınları 2013). google scholar
• — — De Cive Yurttaşlık Felsefesinin Temelleri. (Cihan Deniz Zarakolu çev, 1. Bası, Belge Yayınları 2014). google scholar
• — — Behemoth ya da İngiltere İç savaşının İç yüzü, (Abdullah Yılmaz çev, 1. Bası, Vakıfbank Kültür Yayınları 2020). google scholar
• Martinich AP, Thomas Hobbes (Akın Terzi çev, 1. Bası, İşbankası Kültür Yayınları 2013). google scholar
• Negri A, Yaban Kuraldışılık (Eylem Canaslan çev, 1. Bası, Otonom Yayınları 2005). google scholar
• North M, Hollanda Altın Çağı’nda Sanat ve Ticaret (Taciser Belge çev, 1. Bası, İletişim Yayınları 2014) google scholar
• Özdemir AM, Sözün Mülkiyeti Hukukun Ekonomi Politiği (1. Bası, Dipnot Yayınları 2008). google scholar
• Özel T, İngiliz Doğu Hindistan Şirketi, (4. Bası,Vadi Yayınları, 2021). google scholar
• Rowen H, John de Witt: Statesman of the "True Freedom" (Cambridge University Press 1986). google scholar
• Spinoza B, Ethica (Çiğdem Dürüşken çev, Alfa Yay 2017). google scholar
• — — Tractatus Teologica Politicus, Tanrıbilimsel Politik İnceleme (Betül Ertuğrul çev, Biblos Yaynevi 2021). google scholar
• — — Politik İnceleme, (Murat Erşen çev, Doğubatı Yayınevi 2018) google scholar
• — — Descartes Felsefesinin İlkeleri ve Metafizik Düşünceler (Coşkun Şenkaya çev, Dost Kitabevi 2014) google scholar
• Sunat H, Spinoza ve Psikanaliz ve Hayat (Yirmidört Yayınevi 2008). google scholar
• Thalheimer A, Die Klassenverhaltnise und Die Klassenkampfe in den Niederlanden zur Zeit Spinozas, Spinozaas Stellung in der Vorgeschichte des Dialektischen Materialismus (Verlag Für Literatur Und Politik 1928) 11-40. google scholar
• Strauss L, Doğal Hak ve Tarih (Murat Erşen ve Petek Onur çev, Say Yayınları 2011). google scholar
• Tuck R, Hobbes, A Very Short Introduction (Oxford University Press 2002). google scholar
• Uslu A, Siyasal Düşüncelerin Toplumsal Tarihi (1.Bası, Yordam 2021). google scholar
• Zagorin P, Hobbes And The Law Of Nature (Princeton University Press 2009). google scholar
• Zarakolu Cihan Deniz, Thomas Hobbes’un Siyaset Felsefesi (1. Bası, Belge Yayınları 2013). google scholar
• Zelyut S, Dört Adalı: Hobbes- Locke- Berkeley- Hume (1. Bası, Doğubatı Yayınları 2012). google scholar