Türkiye Türkçesinde Üçüncü Çokluk Kişi İyelik Eki

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 4, 31 - 41, 30.12.2017

Aslıhan Dinçer

Öz

Türkiye Türkçesi gramerlerinde ya da alanla ilgili çeşitli çalışmalarda üçüncü teklik kişi iyelik eki +X /+sX; üçüncü çokluk kişi iyelik eki ise büyük çoğunlukla +lArI olarak sunulmaktadır. Oysa +lAr eki çokluk kategorisine ait bir ektir ve bağlamın gereğine göre bazen yanındaki ada, bazen iyenin bulunduğu ada çeşitli anlam ilgileri ile gönderme yapmaktadır. Ardından gelen +X ise yine bağlamın gereğine göre bazen üçüncü teklik, bazen üçüncü çokluk kişiye ait iyeliği anlatmakta; açıklayıcı bir bütün olmadığında ise ekin kimi bildirdiği belirsiz kalmaktadır. Çünkü teklik ve çokluk üçüncü kişiyi gösteren iyelik ekleri aynıdır ve bunu belirlemenin tek yolu bağlama hâkim olmaktır. Bu teze dayanılarak burada +lAr ekinin üçüncü çokluk kişi iyelik ekine dahil edilmemesi, ekin her koşulda +X /+sX olarak kabul edilmesi gerektiği üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

iyelik ekleri, üçüncü teklik kişi iyelik eki, üçüncü çokluk kişi iyelik eki, bağlam

Kaynakça

• Adalı, O. (1979). Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler, Ankara: TDK Yayınları.
• Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin Grameri, İstanbul: Baha Matbaası.
• Corbett, G. (2000). Number, Cambridge: Cambridge University Press.
• Demir, N., Yılmaz, E. (2003). Türk Dili El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Deny, J. (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi), çev. Ali Ulvi Elöve, İstanbul: İstanbul Maarif Matbaası.
• Dilemre, S. A. (1942). Genel Dil Bilgisi, İkinci Kitap. Dil Evolüsyonları, DTCF TDE Enstitüsü Neşriyatı.
• Ediskun, H. (1999). Türk Dilbilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eker, S. (2006). Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Eraslan, K. (1997). “İyelik Grubu Yapısında Dikkat Çekici Bir Husus”, İlmî Araştırmalar, 5: 153-156.
• Ergin, M. (1985). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.