Kurtuluş Savaşı’nda Mizahın İki Cephesi: Güleryüz, Aydede’ye Karşı

Year 2015, Issue: 41, 139 - 169, 31.12.2015

Gökhan Demirkol

Abstract

Milli Mücadele dönemi olarak adlandırılan 1919-1922 yılları arasında Türk basını “Milli Mücadele karşısında olanlar” ve “Milli Mücadele’yi destekleyenler” şeklinde iki cepheye ayrılmıştır. Mizah dergileri de bu cepheleşmede yerini almış, Milli Mücadele’yi destekleyen Sedat Simavi’nin Güleryüz dergisi ile Milli Mücadele karşısında olan Refik Halid’in Aydede dergisi karşı karşıya gelmiştir. Bu çalışmada Milli Mücadele karşıtı olan Aydede mizah dergisinin Milli Mücadele’yi nasıl tanımladığı, Milli Mücadeleyi destekleyen Güleryüz dergisinin de Aydede’nin yürüttüğü Milli Mücadele karşıtlığına yaklaşım tarzının belirlenmesi amaçlanmıştır.

Keywords

Türk Basın Tarihi, Aydede Mizah Dergisi, Güleryüz Mizah Dergisi, Sedat Simavi, Refik Halid Karay

Two camps of humor in Turkish War of Independence: Güleryüz versus Aydede

Abstract

During the years 1919-1922, the years of Turkish National Struggle, the Turkish press was divided into two camps: “against National Struggle” and “for National Struggle”. Humor magazines had their share of differences, which resulted in confrontation between Güleryüz magazine published by Sedat Simavi supporting “for National Struggle camp” and Aydede magazine published by Refik Halid supporting “against National Struggle camp”. This study aims to determine how Aydede humor magazine, which is “against National Struggle”, defines National Struggle and how “for National Struggle” humor magazine, Güleryüz presented the efforts against National Struggle of Aydede.

Keywords

History of Turkish Press, Aydede Humor Magazine, Güleryüz Humor Magazine, Refik Halid Karay, Sedat Simavi

References

• Aktaş, Ş. (1986). Refik Halid Karay, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arslantaş, B. (2003). Refik Halid ve Milli Mücadele. Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Aydede, Milli Kütüphane, Mikrofilm No: 577, DVD No: 1142, Yer No: 1956 SC 7.
• Banarlı, N. S. (1984). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Cilt 2, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 1205-1208.
• Bulut, S. (2007). Hürriyet Gazetesi: 1948-1953 Döneminin Yayın Politikası, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı, Ankara.
• Çapanoğlu, M. S. (1970). Basın Tarihimizde Mizah Dergileri, İstanbul: Garanti Matbaası.
• Çeviker, T. (1991). Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü III, İstanbul: Adam Yayınları.
• Çeviker, T. (1993). Ahmet Rıfkı-Karşı, İstanbul: Adam Yayınları.
• Devrim, T. (2009). Güleryüz Mizah Dergisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Edebiyatı Programı, İstanbul.
• Diken, Milli Kütüphane, DVD No: 787, Yer No: 1957 SB 254
• Duymaz, R. (1991) Celal Nuri İleri ve Ati Gazetesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı, İstanbul.
• Ercan, H. Y. (1967). Fener ve Türk Ortodoks Patrikhanesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 8, s.411-438.
• Erdal, İ. (2005). Türk Basınına Göre; Ortodoks Türklerin Milli Mücadeledeki Tutumu. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 36-36, s. 333-343.
• Gökman, M. (1970). Sedat Simavi Hayatı ve Eserleri, İstanbul: Apa Ofset.
• Güleryüz, Milli Kütüphane, Mikrofilm No: 244-245, DVD No: 571, Yer No: 1956 SB 274.
• Hakimiyet-i Milliye, Milli Kütüphane, Mikrofilm No: 427-450, 2717-2813, DVD No: 1541, Yer No: 1957 SÇ 25.
• Karay, R. H. (2009). Minelbab İlelmihrab, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Koloğlu, O. (Mart 2003). Sedat Simavi: Kadın Resmini Basına Yerleştiren Gazeteci. Tarih ve Toplum, Sayı: 231, s.34-35.
• Öngören, F. (Ekim 1972). Hain Rıfkı. Yeni a Dergisi.
• Özkorkut, N. Ü. (2002). Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Devleti’ndeki Görünümü. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, s.65-84.
• Peyam-ı Sabah, Milli Kütüphane, Mikrofilm No: 2939-2941, DVD No: 1530, 525- 529, Yer No: 1957 SÇ 7.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İçtima 154, 4.2.1388, Cilt 16.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İçtima 198, 24.2.1339, Cilt: 27.
• TBMM Zabıt Ceridesi, İçtima 3, 6.3.1338, Cilt: 18.
• Topuz, H. (2003). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ünal, Y. (2013). Refik Halid Karay ve Milli Mücadele. History Studies, Vol. 5, 2013, p. 367-389.
• Üyepazarcı, E. (1994). Refik Halit’in “Aydede”si ile “Milli Mücadele” ve
• “Millici”ler. Müteferrika, Sayı: 2, s.135-143. Dergiler
• “Ah İstanbul!”, Aydede, 5 Ocak 1922 / 5 Kanunusani 1338, Sayı: 2.
• “Ali Kemal Beye açık mektup”, Güleryüz, 13 Ocak 1922 / 1338, Sayı: 37.
• “Anadolu’da yenilikler”, Aydede, 19 Ocak 1922 / 19 Kanunusani 1338, Sayı: 6, s. 3.
• “Anadolu’da yeşil yumurta”, Aydede, 2 Mart 1922 / 1338, Sayı: 18, s. 2.
• “Ankara nezlesi”, Aydede, 23 Ocak 1922 / 23 Kanunusani 1338, Sayı:7, s.1.
• “Ankara simitleri”, Aydede, 23 Mart 1922 / 1338, Sayı: 24.
• “Aydede aybaşında çıkıyor”, Peyam-ı Sabah, 19 Aralık 1921 / 19 Kanunnievvel 1337.
• “Aydede hasta”, Güleryüz, 2 Şubat 1922 / 1338, Sayı: 40, s.6.
• “Aydede’de neler var?”, Güleryüz, 19 Ocak 1922 / 19 Kanunusani 1338, Sayı: 38, s.7.
• “Aydede’ye kıt’a”, Aydede, 5 Ocak 1922 / 5 Kanunusani 1338, Sayı: 36, s. 6. “Biz ve matbuat”, Güleryüz Pazartesi Nusha-i Mahsusası, 3 Ekim 1921 / 3 Teşrinievvel 1337, Sayı: 1, s.1.
• “Ders alacakmış!”, Aydede, 16 Şubat 1922 / 1338, Sayı: 14, s.4.
• “Gazetecilik mektebi ve İstanbul’dan muharrir celbi”, Aydede, 9 Mart 1922 / 1338, Sayı: 20.
• “Güleryüz’ün ilk sözü”, Güleryüz, 5 Mayıs 1921 / 1337, Sayı: 1, s. 3.
• “Islah-ı hayvanat”, Aydede, 27 Mart 1922 / 1338, Sayı: 25.
• “İlahi Refik Halid Bey”, Güleryüz, 20 Nisan 1922 / 1338, Sayı: 51.
• “İncir bahsi”, Aydede, 11 Eylül 1922, Sayı: 73, s. 1.
• “Kârî’ ve kârî’lerimize”, Güleryüz, 2 Teşrinievvel 1921 / 1337, Sayı 23, s.3.
• “Krala sandalye”, Güleryüz Pazartesi Nusha-i Mahsusası, 3 Ekim 1921 / 3 Teşrinievvel 1337, Sayı: 1, s.1.
• “Mecburi izdivaç hakkında”, Aydede, 1 Haziran 1922 / 1338,Sayı: 44, s.3.
• “Meslek bahsi”, Aydede, 2 Ocak 1922 / 2 Kanunusani 1338, Sayı: 1, s.1.
• “Olmaz!”, Güleryüz, 4 Mayıs 1922 / 1338, Sayı: 53, s. 2.
• “Ortodoks kiliselerine bir tamim”, Hakimiyet-i Milliye, 1 Aralık 1921, s.2.
• “Peyam-ı Eyyam”, Peyam-ı Sabah, 3 Ocak 1922, No: 11537-1107, s. 1.
• “Samimi hasbihaller”, Aydede, 12 Ocak 1922 / 12 Kanunusani 1338, Sayı: 4, s. 4.
• “Teşekkür”, Aydede, 5 Ocak 1922 / 5 Kanunusani 1338, Sayı: 2, s. 1.
• “Umum Kârî’e ve kârî’lerimize mühim bir tebşir”, Güleryüz, 15 Haziran 1922 /1338, Sayı: 59, s.3.
• “Yunan tebliğ-i resmiyesi”, Güleryüz Pazartesi Nusha-i Mahsusası, 3 Ekim 1921 /3 Teşrinievvel 1337, Sayı: 1, s.1.
• “Refik Halid’in yolculuk hazırlıkları”, Güleryüz, 2 Kasım 1922 / 2 Teşrinisani 1338, Sayı: 81, s. 2.
• “İşkenceci Rıfkı Efendinin firarı”, Güleryüz, 2 Kasım 1922 / 2 Teşrinisani 1338, Sayı: 81, s. 2.
• “Üç muhavere”, Güleryüz,16 Kasım 1922 / 16 Teşrinisani 1338, Sayı: 83, s. 2.
• “Lenin yerine Grinin”, Alemdar, 3 Kanunusani 1920, No: 2683, s. 1.
• “Ankara’da ağaç dikme bayramı”, Aydede, 12 Haziran 1922 / 1338, Sayı: 47, s. 4.
• “Ankara’da ziyafetler”, Aydede, 9 Mart 1922 / 1338, Sayı: 20, s. 4.
• “Ankara hediyeleri”, Aydede, 19 Ekim 1922 / 19 Teşrinievvel 1338, Sayı: 84.