27 MAYIS’TAN 12 EYLÜL’E: TÜRK DEVRİM/İNKILÂP TARİHİ DERSİNİN ADI VE KRONOLOJİSİ

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 23 - 37, 30.06.2023

Demo Ahmet Aslan

https://doi.org/10.54282/inijoss.1287701

Öz

Türkiye’de resmî ideolojinin aktarılmasında önemli bir işleve sahip olan Türk Devrim Tarihi dersinin, 12
Eylül 1980 Askerî Darbesi’nden sonra adı, Türk İnkılâp Tarihi olarak değiştirildi. Dersin adının İnkılâp
Tarihi olarak değiştirilmesi, 1960’ların ikinci yarısında ortaya çıkan radikal toplumsal muhalefete ve onun
en aktif parçasını oluşturan öğrenci hareketine duyulan tepkinin bir sonucuydu. Muhalefet, 27 Mayıs 1960
Askerî Darbesi’nden sonra liberal anayasal dönemin anahtar sözcüklerinden biri haline gelen “devrim” ile
simgesellik kazanmıştı. 12 Mart 1971 Askerî Müdahalesi, bu travmatik tehdit karşısında, muhalefetin resmî
ideoloji ile kurduğu meşruiyet bağını koparmaya çalıştı. Bunun yollarından biri, yükseköğretim
programlarında rejim dersi olarak okutulan Devrim Tarihi’ne müdahale etmekten geçiyordu. 12 Eylül
yönetimi, dersin adını öz Türkçe “devrim”den Osmanlıca “inkılâp”a dönüştürmekle kalmadı, dersin
kronolojik bitiş noktasını da Atatürk’ün ölüm tarihiyle sınırlandırdı. Çok partili hayat ile liberal anayasal
döneme ait konuları İnkılâp Tarihi’nden çıkaran 12 Eylül, Millî Mücadele ile erken Cumhuriyet
dönemlerini ders içeriğinde daha belirgin bir hale getirdi. Ancak öne çıkardığı şey, Cumhuriyet’in Osmanlı
geçmişinden radikal kopuş hamlelerinden çok, rejimin kurucu babasının simgesel hale getirilen tarihsel
kişiliği oldu. 1980’lerde toplumu siyasal alanın dışına itmenin, onun en hareketli parçasını oluşturan
yükseköğretim gençliğinde ideolojik bir boşluk yaratacağı muhakkaktı. Bu boşluğun önemli bir kısmının
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi derslerinde Atatürk’ün rol modeli olarak sunulan kişiliği ve onun “düşünce
sistemi” ile doldurulması amaçlandı.

Anahtar Kelimeler

TÜRK DEVRİM/ İNKILAP TARİHİ, 27 MAYIS DAREBESİ, ÖĞRENCİ HAREKETİ, 12 EYLÜL DARBESİ

FROM 27 MAY TO 12 SEPTEMBER: THE NAME and TIMELINE of the HISTORY of TURKISH REVOLUTION COURSE

Öz

Following the military coup of 12 September 1980, the name of the Türk Devrim Tarihi (History of Turkish
Revolution) course, which served an important function in conveying official ideology in Turkey, was
changed to Türk İnkılâp Tarihi (History of Turkish Revolution). The renaming of the course as Türk İnkılâp
Tarihi was a part of the reaction to the radical social opposition that emerged in the second half of the
1960s and the student movement, which was the most active component of the opposition. The
opposition became symbolic with the word devrim (means revolution in pure Turkish), which became
one of the key words of the liberal constitutional era after the military coup of 27 May 1960. In the face
of this radical threat, the 12 March administration, which took the power with the military intervention
in 1971, attempted to break the legitimacy of the opposition with the official ideology. One of the ways
to accomplish this was to intervene in the History of Turkish Revolution, which was taught as a regime
course in higher education programs. The 12 September administration, which came to power through a
military coup in 1980, not only changed the name of the course from devrim to inkılâp (the latter meaning
revolution in Ottoman Turkish), but also framed the course's chronological end point with the date of
Atatürk's death. The military government made the Turkish War of Independence and early Republican
era more prominent in the course content by removing the subjects of multi-party life and the liberal
constitutional era from the History of Turkish Revolution (Türk İnkılâp Tarihi). It emphasized the symbolic
historical personality of the regime's founding father, Atatürk, rather than the Republic's radical rupture
with its Ottoman past. It was certain that pushing society from the political sphere in the 1980s would
create an ideological vacuum among higher education students, the most active segment of society. With
Atatürk's "thought system" and personality, presented as a role model in Atatürk's Principles and
Revolution History (Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi) courses, it was aimed to fill a significant part of this
vacuum in these years.

Anahtar Kelimeler

: History of Turkish Revolution, Military coup of 27 May, Student Movement, Military coup of 12 September.

Kaynakça

• Akşin, S. (2007). Yakın tarihimizi sorgulamak, 2. Baskı, Arkadaş Yayınevi.
• Akyaz, D. (2009). Ordu ve resmî atatürkçülük, modern türkiye’de siyasi düşünce, Cilt: 2, (Kemalizm) (ed.) A. İnsel, 6. Baskı, İletişim Yayınları, 180-191.
• Akyüz, Y. vd. (2007). Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi, Ayraç Yayınevi.
• Aslan, D. A. (2021). The historical boundaries of the turkish revolution, Prof. Dr. Mustafa Öztürk Onuruna Tarih Yazıları II/ Essays in Honour of Professor Mustafa Öztürk, Cilt: 2, (ed.) A. Hüseyniklioğlu vd., İdeal Kültür Yayıncılık, 311-326.
• Aslandaş, A. S.- Bıçakçı B. (2013). Popüler siyasî deyimler sözlüğü, 4. Baskı, İletişim Yayınları.
• Ateş, T. (2000). Yaşasın cumhuriyet: konferanslar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Aydın, S.-Taşkın, Y. (2014). 1960’tan günümüze türkiye tarihi. İletişim Yayınları.
• Belge, M. (2003). Sol. (Çev. N. Satlıgan) Geçiş sürecinde ürkiye, (der.) I. C. Schick-E. A. Tonak, 4. Baskı, Belge Yayınları, 159-188.
• Copeaux, E. (2000). Tarih ders kitaplarında (1931-1993): türk tarih tezinden türk-islam sentezine. Çev. A. Berktay, 2 Baskı. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cumhuriyet Gazetesi
• Çaykara, E. (2005). Tarihçilerin kutbu: “halil inalcık kitabı”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ergut, F. (2010). “Ele avuca sığmaz” bir geçmiş için yöntemsel bir yaklaşım önerisi: II.. meşrutiyet’i yeniden düşünmek. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1-10.
• Eroğlu, H. (1967). Türk devrim tarihi. Kardeş Matbaası.
• Eroğlu, H. (1982). Türk inkılâp tarihi. Millî Eğitim Basımevi.
• Eroğlu, H. (2008). Türk inkılâp tarihi. 3. Baskı, Savaş Yayınevi.
• Ersan, V. (2014). 1970’lerde türkiye solu. 3. Baskı, İletişim Yayınları.
• Evren, K. (1991). Kenan evren’in anıları. cilt: 2, Milliyet Yayınları.
• Genelkurmay Başkanlığı. (1984). Atatürkçülük (üçüncü kitap): atatürkçü düşünce sistemi. Millî Eğitim Basımevi.
• Gevgilili, A. (1977, 6 Kasım). Düşünenlerin forumu: atatürk’ün dünyası ve yeni türkiye. Milliyet, 2, 11.
• İlknur, M. (2021, 8 Mayıs). Denizlerin dalgasıyım yazı dizisi – 3. Cumhuriyet, 6.
• Kara Kuvvetleri Komutanlığı. (1978). Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihimiz. 2. Baskı, K.K.K. Ankara Basımevi ve Basılı Evrak Depo Müdürlüğü.
• Karal E. Z. (1958). Türkiye cumhuriyeti tarihi (1918-1953). Maarif Basımevi.
• Karlıklı, Y. (1999). Türk anayasaları ve dil. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi , (20) 56-60. Kayalı, K. (1988). Türk inkılâp tarihi dersleri’nin yeniden şekillenmesi üzerine. Tarih ve Toplum, (56) 47-56.
• Ketenci, Ş. (1983, 8 Haziran). Üniversite adaylarına kılavuz: nerede hangi dersler okutuluyor? Cumhuriyet, 6.
• Kubalı, H. N. (1972, 7 Temmuz). 12 Mart’ın düşündürdükleri. Cumhuriyet, 2.
• Kubalı, H. N. (1973a). Türk devrim tarihi dersleri. Kutulmuş Matbaası.
• Kubalı, H. N. (1973b). Türk Devrim (İnkılâp) Tarihi. Harp Akademileri Basımevi.
• Kurat, Y. T. (1977, 27 Aralık). Devrim tarihi mi, devrim felsefesi mi okutulmalı? Milliyet, 2.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi
• Milliyet Gazetesi
• Ozankaya, Ö. (1978). Türk devrimi ve yüksek öğretim gençliği. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Özfidan, Y. (2008). Atatürk araştırma merkezlerinin kurumsal etkinliğine ilişkin öğretim üyesi görüşlerinin değerlendirilmesi, dicle üniversitesi örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi].
• Pekşen, Y. (1985: 19 Nisan). Anayasa sözlüğüne sözlük gerek, Cumhuriyet, 7.
• Su, M. K.-Mumcu, A. (1987). Türkiye cumhuriyeti inkılâp tarihi ve atatürkçülük, 7. Basılış, Millî Eğitim Basımevi.
• T.B.M.M. Tutanak Dergisi
• T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı. (1971). Türk devrim tarihi. Gnkur. Basımevi.
• T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı. (1973). Türk inkılâp tarihi. 2. Baskı. Gnkur. Basımevi.