PROTOKOL KURALLARININ KÖKENLERİ, DEVLET GELENEĞİNDEKİ YERİ VE HUKUKİ METİNLERE YANSIMALARI

Yıl 2022, , 166 - 175, 30.06.2022

Tahir Baysal

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1040839

Öz

Devlet yönetiminin yasal hükümlere göre örgütlenmesi ve işleyişinin yasal kurallara dayalı olması, hukuk devleti olmanın en önemli kriteridir. Protokol kurallarının ilk olarak sarayda ve kilisede doğduğu düşünülmektedir. Saray içi ilişkileri ve davranış kurallarını belirleyen kurallar ile uluslararası ilişkilerde uyulması öngörülen kurallar, yönetim geleneğinin bir parçası olmuş ve protokol kurallarına dönüşmüştür. Protokol kuralları zaman içerisinde kamusal alanın geneline yayılmış, tüm kurum ve kuruluşlar ile bu kurum ve kuruluşlarda görev alan yönetici konumunda olsun ya da olmasın tüm memurlar için uyulması gereken temel kurallar halini almıştır. Protokol kuralları devletler, uluslararası kuruluşlar ve bürokratik kuruluşların saygınlığı açısından son derece önem arz etmektedir. Protokol kurallarına uygun olmayan davranışlar ya da işlemler hem kurumların hem de yöneticilerin saygınlığına gölge düşürme potansiyeli taşır. Bu derece önem arz eden protokol kurallarından bazıları zaman içerisinde hukuki metinler içerisinde de yer alarak yasal nitelik kazanmıştır. Mevzuatta yer alan protokol kuralları üç başlık altında toplanabilir: Etkinliklerde (tören, davet, resmi toplantı vb.) uyulması gereken usul ve esaslara ilişkin kurallar; gerçekleştirilen hizmetin saygınlığına uygun kıyafet seçimine ilişkin kurallar; resmi yazışma kuralları. Ulusal ve/veya kurumsal temsil ilkelerinin, saygınlık uyandırıcı dış görünüm standartlarının ve resmi yazışma kurallarının yasal metinlerle düzenlemiş olması, devlet geleneğinin de yönetim sürecinin asli unsurlarından biri olduğunu kanıtlamaktadır. Bu bakımdan geleneksel yönetim kuralları da kamu hukukunun temel kaynaklarından biri kabul edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Protokol Kuralları, Yönetim, Kamu Yönetimi, Devlet Geleneği, Saygınlık

THE ORIGINS OF THE PROTOCOL RULES, THEIR PLACE IN THE STATE TRADITION AND THEIR REFLECTIONS ON LEGISLATION

Öz

The organization of administration according to legal provisions and its functioning based on legal rules are the most important criteria of being a law state. It is thought that the protocol rules were first born in the palace and in the church. The rules that determine the internal relations and the rules of behavior and the rules that are required to be followed in international relations have become a part of the administrative tradition and have turned into protocol rules. The protocol rules have spread throughout the public realm over time, and have become the basic rules to be followed for all institutions and organizations and all civil servants, whether they are administrators or not. Protocol rules are extremely important for the prestige of states, international organizations and bureaucratic institutions. Behaviors or transactions that do not comply with the protocol rules have the potential to bring into disrepute on the dignity of both institutions and administrators. Some of the protocol rules, which are of such importance, have gained legal character by taking place in legal texts over time. The protocol rules in the legislation can be classified under three headings: Rules regarding the procedures and principles to be followed in events (ceremonies, invitations, official meetings, etc.); rules for the selection of clothing appropriate to the dignity of the service performed; official correspondence rules. The fact that national and/or institutional representation principles, respectable appearance standards and official correspondence rules are regulated with legal texts proves that the governmental tradition is one of the essential elements of the administration process. In this respect, traditional administrative rules can be considered as one of the main sources of public law.

Anahtar Kelimeler

Protocol Rules, Administration, Public Administration, State Tradition, Prestige

Kaynakça

• ACAR, Funda: “Osmanlıda Padişah Kızlarının ve Oğullarının Eşitlendiği Alan: Teşrifat”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015, s.183-202.
• AKTAŞ, Yasemin: “Türkiye Selçuklu Devleti’nde Protokol Uygulamaları”, Tarih Okulu Dergisi, 10(31), 2017, s.19-48.
• ALİKILIÇ, Dündar: Osmanlıda Devlet Protokolü ve Törenler, İmparatorluk Seremonisi, Tarih Düşünce Kitapları, İstanbul, 2004.
• ALTINÖZ, Mehmet/TUTAR, Hasan: İş Ortamında Protokol, Seçkin Yayınları, Ankara, 2007.
• ASLAN, M. Nizar: Protokol ve Sosyal Davranış Kurallarına Giriş, Der Yayınları, İstanbul, 2011.
• AYTÜRK, Nihat: Protokol Bilgisi, Nobel Yayınevi, Ankara, 2011.
• AYTÜRK, Nihat: Protokol Yönetimi Kamusal Yaşamda Protokol Kurulları, TODAİE Yayınları, Ankara, 2014.
• BAĞIŞLAR Yüksel: Protokol Görgü ve Nezaket Kuralları, Yükseliş Yayınları, Ankara, 2020.
• BAŞER, Banu: “Diplomasi Dili Olarak Türkçe: Kırım Diplomatik Yarlıkları”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6(13), 2018, s.382-400.
• DAVIES, David: Risk Management-Protecting Reputation Risk Management-The Holistic Approach, Computer Law&Security Report, 2002, s.414-420.
• DEMİRKAYA, Harun: Sosyal Davranış ve Protokol, Umuttepe Yayınları, Kocaeli, 2017.
• DOĞAN E/AYTÜRK Nihat: “Temel Protokol Bilgisi”, Güvenlik Sektöründe Operasyonel Yöneticilik. Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2013.
• EMRE, Cahit: “Bürokrasi Siyaset Perspektifinde Yaygınlaşan Yolsuzluklar”, Kamu Görevlileri ve Siyasal Haklar Sempozyumu, TMMOB Yayınları, Ankara, 1996.
• ERYILMAZ, Bilal: Kamu Yönetimi, Umuttepe Yayınevi, İstanbul, 2021.
• FENMEN, Şefik: Protokol ve Sosyal Davranış Kuralları, Ajans Türk Matbaacılık, Ankara, 1990.
• FİŞEK, Kurthan: Yönetim, Paragraf Yayınları, Ankara, 2005.
• GÖZLER, Kemal: Kısa İdare Hukuku, Ekin Yayınları, Bursa, 2021.
• GÜNDAY, Metin: İdare Hukuku, İmaj Yayıncılık, Ankara, 2015.
• KARATEPE, Selma: “İtibar Yönetimi: Halkla İlişkilerde Güven Yaratma”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2008, s.77-97.
• KIZILYEL, Serkan: “Kamu Gförevlilerinin Kıyafet Özgürlüğü Üzerine Düşünceler”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(3), 2016, s.283-303.
• LYBYER, Albert Howe: Kanuni Sultan Süleyman Devrinde Osmanlı İmparatorluğu'nun Yönetimi, Sarmal Yayınevi, İstanbul, 2000.
• MISIRLI, İrfan: Sosyal Davranışlar ve Protokol Bilgisi, Detay Yayıncılık, Ankara, 2006.
• OKUR, Suna: Suna Okur ile Zarafet, Görgü ve Protokol, Öteki Adam Yayınları, İstanbul, 2015.
• ORTAYLI, İlber: Batılılaşma Yolunda. Merkez Kitapçılık Yayıncılık, İstanbul, 2007.
• ÖZCAN, KORKMAZ Zişan: “Sekreterlik Mesleğinde Etik ve Protokol Kurallarının Önemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2013/1, Büro Yönetimi Özel Sayısı, s.247-258.
• PINAR Latif/DEMİRDAĞ Hülya: “Türkiye’de Protokol Eğitiminin Yetersizliği”, Akademik İncelemeler Dergisi, 2018, 13(2), s.43-62.
• ŞAHİN Ayhan: Kamu İdarelerinde Protokol Kuralları Bir Yöntem Denemesi, Yeniyüzyıl Yayınları, İstanbul, 2014.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı: Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Kılavuzu, https://www.tccb.gov.tr/assets/dosya/resmiyazisma/dosyalar/kilavuz.pdf (Erişim Tarihi: 12/10/2021).
• TOPRAK, Tahir Kasım: Protokol Bilgileri ve Sekreterlik, Özel Kalem Müdürleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Yayını, http://www.ozelkalem.org/FileUpload/ds632515/File/protokol-kurallari.pdf (Erişim Tarihi: 10/11/2021).
• TORTOP, Nuri: Personel Yönetimi, DİE Yayınları, Ankara, 1992.
• ÜNLÜTÜRK, Alptekin: Sosyal Davranış Kuralları ve Protokol, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2012
• YILMAZ, Yaşar: Kamusal ve Toplumsal Yaşamda Görgü ve Protokol Kuralları, Detay Yayıncılık, Ankara, 2018.