MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKTA LIBEL TOURISM

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 390 - 404, 31.12.2022

Esra Tekin

https://doi.org/10.21492/inuhfd.999552

Öz

Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler sonucunda kişiler, coğrafî sınırlardan bağımsız olarak dünyanın öteki ucundaki kişilerle kolayca iletişim kurabilmektedirler. Ancak bu durum, yabancılık unsuru içeren kişilik hakkı, özellikle şeref ve haysiyet ihlâllerinin artmasına sebep olmaktadır. İnternet ortamındaki bir içeriğin dünya üzerinde her yerde erişilebilir olması da ihlâlin sonuçlarını ağırlaştırmaktadır. Kişilik haklarının ihlâl edildiğini iddia eden davacı, çoğu zaman içeriğin her yerde erişilebilir olduğu gerekçesiyle kendi lehine sonuç alabileceği mahkemelerde davasını ikame etmektedir. Nitekim internet ortamında ihlâlin herhangi bir coğrafî bölgeye lokalize edilmesinin zor olması sebebiyle, bazı devletler kendi mahkemelerinin milletlerarası yetkisini kolaylıkla tesis etmektedirler. Davacının kendi lehine sonuç alacağı mahkemeleri tercih etmesi olağan bir durum olsa da, dava ve taraflarla zayıf ve geçici irtibatlara sahip bir mahkemede dava açılması milletlerarası özel hukuk açısından kabul edilebilir bir durum değildir. Forum shoppingin özel bir türü olan libel tourism, davacının, kendi lehine sonuç alacağı mahkemelerde davasını ikame etmesidir. İfade hürriyeti ve kişilik hakları arasındaki çatışma sonucunda hukuk düzenlerinin farklı tercihlere sahip olması, kişilik haklarının ihlâline uygulanacak maddî hukuk kurallarının farklılaşmasına yol açmaktadır. İnternet ortamında kişilik haklarının sözleşme dışı ihlâlinde uygulanacak hukuk konusunda yeknesak bir uygulamanın bulunmaması ve devletlerin kendi millî hukuklarını uygulama eğiliminde olmaları davacının işini kolaylaştırarak en lehe maddî hukuk kurallarına sahip hukuk düzenlerini tercih etmesine yol açmaktadır. Ne var ki, bu hukuk düzenlerinden alınan ilâmların ifade hürriyeti korumasının üstün tutulduğu ülkelerde tenfizi talep edildiğinde çoğu zaman kamu düzenine aykırılık sebebiyle bu talepler reddedilmektedir. Çalışmamızın temel amacı libel tourismin sebep ve sonuçlarını açıklamak ve söz konusu soruna ilişkin yabancı doktrin tarafından öne sürülen çözüm önerilerine yer vermektir.

Anahtar Kelimeler

Şeref ve Haysiyet İhlâli, Libel Tourism, Milletlerarası Yetki, İfade Hürriyeti, Kişilik Hakları

LIBEL TOURISM IN PRIVATE INTERNATIONAL LAW

Öz

As a result of developments in information and communication technologies, people can easily communicate with each other on the other side of the world. However, this situation has led to an increase in the violation of personality rights, especially honor and dignity, which includes foreign element. The fact that a content on internet is accessible everywhere in the world aggravates the consequences of the violation. Claiming that her/his personal rights have been violated, the plaintiff often brings her/his action in courts where she/he can get results in her/his favor on the grounds that the content is accessible everywhere. Some states easily establish the international jurisdiction of their courts because it is difficult to localize the violation. Although it is normal for the plaintiff to choose the courts in which she/he will obtain results in her/his favor, filing a lawsuit in a court with weak and temporary contacts with the lawsuit and parties is not an acceptable situation in terms of private international law. Libel tourism, a special type of forum shopping, is the plaintiff's litigation in the courts where she/he will get results in her/his favor. As a result of the conflict between freedom of expression and personality rights, legal orders have different preferences, which leads to differentiation of the substantive law rules applicable to the violation of personality rights. The lack of a uniform practice on the law to be applied in the non-contractual violation of personality rights in the internet environment and the lex forist approaches of the states facilitate the work of the plaintiff and cause the plaintiff to prefer legal systems which have the most favorable substantive law rules. The main purpose of our study is to explain the causes and effects of libel tourism and to include the suggestions put forward by the foreign doctrine.

Anahtar Kelimeler

Violation of Honor and Dignity, Libel Tourism, International Jurisdiction, Freedom of Expression, Personality Rights

Kaynakça

• AHN, Annie Soo Yeon: “Clarifying the Standards for Personal Jurisdiction in Light of Growing Transactions on the Internet: The Zippo Test and Pleading of Personal Jurisdiction”, Minn. L. Rev., 99(6), 2015, s.2325-2361.
• AKINCI, Ziya: Milletlerarası Özel Hukuk, Vedat, 2020.
• ARAT, Tuğrul: “Yabancı İlâmların Tanınması ve Tenfizi”, AÜHFD, (2), 1964, s.421-528.
• AUDA, Ali G. R. : “A Proposed Solution to the Problem of Libel Tourism”, Journal of Private International Law, 12(1), 2016, s.106-131.
• AZZI, Tristan: “Compétence Juridictionnelle en matière de Cyber-Délits: L’incontestable Déclin du Critère de l’accessibilité (à propos de plusieurs arrêts récents)”, Rev. Crit. DIP Octobre- Décembre, 2020, s.695-711.
• BARBOUR, Emily C.:“The Speech Act: The Federal Response to “Li¬bel Tourism”, Congressional Research Service (CRS) Report for Congress, 16.09.2010, s.1-15.
• BATES, Stephen: “More Speech: Preempting Privacy Tourism”, Hastings Comm. & Ent. L. J., 33(3), 2011, s.379-406.
• CALSTER, Geert Van: “ZDF: A German refusal of Polish judgment based on ordre public. (And prof Hess’ comment on same)”, <https://gavclaw.com/2018/09/06/zdf-a-german-refusal-of-polish-judgment-based-on-ordre-public-and-prof-hess-comment-on-same/>
• ÇELİKEL, Aysel/ERDEM, Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, 14. Bası, Beta, 2016.
• DARDAĞAN, Esra: “Milletlerarası Yargı Yetkisi Kurallarının Sanal Ortama Uygu¬lanması: Amerikan Hukukuna Bakış”, KÜHFD, 4, 2005, s.81-121.
• DARDAĞAN, Esra: Milletlerarası Usul Hukukunda “Aşkın Yetki” Kavramı, Siyasal Kitabevi, 2005.
• ELMASULU, Dilek Ece: Türk ve Amerika Birleşik Devletleri Hukukunda Şeref ve Haysiyete İnternet Yoluyla Saldırıdan Doğan Sorumluluk Davalarında Milletlerarası Yetki, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• ESENYEL HANAZ, Fatma: Kişilik Haklarının İhlalinde Sorumluluk ve Uygulanacak Hukuk, İstanbul Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2018.
• ETLİOĞLU ERÇETİNGÖZ, Seçil: İnternet Ortamında Şeref ve Haysiyetin Korunmasında Uygulanacak Hukuk, Marmara Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• GARNETT, Richard/RICHARDSON, Megan: “Libel Tourism Or Just Redress? Reconciling The(English) Right To Reputation With The (American) Right To Free Speech In Cross-Border Libel Cases”, Journal of Private International Law, 5(3), 2009, s.471-490.
• GİRAY, Faruk Kerem: “Forum Shopping-Forum Non Conveniens Kavramları ile Anti-suit Injunction Kararlarının Türk Milletlerarası Usul Hukukundaki Görünümleri”, in Gürler, Sercan (ed.) Adalete Yönelmiş Bir Toplumsal Düzen Olarak Hukuk: Prof. Dr. Yasemin Işıktaç Armağanı, Sümer Kitabevi, 2020, s.869-890.
• GOLDSMITH, Jack: “Unilateral Regulation of the Internet: A Modest Defence”, European Journal of International Law, 11(1), 2000, s.135-148.
• GONZÀLEZ, Javier Carrascosa: “The Internet- Privacy and Rights Relating to Personality” Recueil des Cours, Tome 378, 2015.
• GÖĞER, Erdoğan: Devletler Hususî Hukuku, 4. Bası, Ankara Üniversitesi, Ankara 1977.
• GÖZLER, Kemal: Hukukun Temel Kavramları, B. 18, Ekin, Bursa 2020.
• GÜNGÖR, Gülin: Temel Milletlerarası Özel Hukuk Metinlerinin Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuk Konusunda Yakınlık Yaklaşımı, Yetkin, 2007.
• GÜNGÖR, Gülin: Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Yetkin, 2021.
• HANSON, Nigel: “Global Risks Rise Publishing Online”, https://pressgazette.co.uk/global-risks-rise-publishing-online/, (Erişim: 31.08.2022).
• HARTLEY, Trevor C.: “ ‘Libel Tourism’ and Conflict of Laws”, International and Comparative Law Quarterly, 59(1), 2010, s.25-38.
• HESS, Burkhard:“The German Federal Civil Court rejects the recognition of a Polish judgment in a defamation case under the Brussels I Regulation for violation of public policy”, <https://gavclaw.com/2018/09/06/zdf-a-german-refusal-of-polish-judgment-based-on-ordre-public-and-prof-hess-comment-on-same/>
• HUYSAL, Burak/ŞERMET SÜZEN, Begüm: “Tanıma ve Tenfiz Davalarında Kararı Veren Mahkemenin Yetkisinin İncelenmesi”, in Balkar Bozkurt, Süheyla (ed.), Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Güncel Gelişmeler, İstanbul 2018, s.47-69.
• KARACA, Hüseyin Akif: “Boşanma ve Ayrılığa Uygulanacak Hukuk Konusundaki Avrupa Konseyi Roma III Tüzüğü Kapsamında Hukuk Seçimi”, Marmara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Enstitüsü Avrupa Araştırmaları Dergisi, 27(2), 2019, s.241-262
• KLEIN, Andrew R.: “Some Thoughts on Libel Tourism”, Pepp. L. Rev.,38, 2010, s.375-392.
• LE BOS, Yves-Edouard: Renouvellement de la Théorie du Conflit de Lois dans un Contexte Fédéral (Dalloz 2010).
• MCFARLAND, Robert L.: “Please Do Not Publish this Article in England: A Jurisdictional Response to Libel Tourism” (November 2009) Mississippi Law Journal, <https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1514988>
• MOORE, Todd W.: “Untying Our Hands: The Case for Uniform Personal Jurisdiction Over “Libel Tourists”, Fordham L. Rev., 77(6), 2009, s.3207-3249.
• MOSTOWIK, Piotr/ FIGURA-GÓRALCZYK, Edyta: “Polish Death Camps” as an “Opinion” of which Expressing is Protected by German Law? Questionable Bundesgerichtshof’s Judgement of 19.7.2018” in Baınczyk, Magdalena/Kubıak-Cyrul, Agnieszka (ed.), State’s Responsibility FOR International Crimes, Franz Steiner Verlag, Stuttgart 2021, s.91-116.
• NIELSEN, Peter Arnt: “Choice of Law for Defamation, Privacy Rights and Freedom of Speech”, Oslo Law Review, 6(1), 2019, s.32-42.
• NIELSEN, Peter Arnt: “Libel Tourism From A European Perspective”, in Essays in Honour of Michael Bogdan, Offprint, Juristförlaget i, Lund, 2013, s.387-399.
• NIELSEN, Peter Arnt: “Libel Tourism: English and EU Private International Law”, Journal of Private International Law, 9(2), 2013, s.269-288.
• NILSSON, Axel: Personality Rights, Defamation and the Internet, Lund University Faculty of Law, Master Thesis, 2017.
• NOMER, Ergin: Devletler Hususi Hukuku, B. 21, Beta, 2015.
• ÖZEL, Sibel: Uluslararası Alanda Medya ve İnternette Kişilik Hakkının Korunması, 2. Bası, Seçkin, İstanbul 2004.
• PECHE, Laurent: “Conflits de Jurisdictions et Cyberdélits: Une ‘Adaptation’ Prob¬lématique de la Jurisprudence Shevill par la CJUE”, <https://papers. ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2037763>, (Erişim: 22.08.2022).
• POSADA, Obdulio César Velàsquez: “Jurisdictional Problems in Cyberspace Defamation”, International Law: Revista Colombiana de Derecho Internacional, 6, 2005, s.247-300. PRICE QC, James/MCMAHON, Felicity: Blackstone’s Guide To The Defamation Act 2013, Oxford, 2013.
• REYMOND, Michel: La Compétence International en cas d’Atteinte à la Person¬nalité par Internet, Schulthess, 2015.
• SARGIN, Fügen/ERTEN, Rifat: “MÖHUK Hükümleri Dairesinde Tanımanın Hukukî Niteliği, Usûlü ve Karşılaşılan Bazı Sorunlar: “Yeni Bir Düzenleme Yapma Gereği”, UTTDER, 2, 2014, s.37-137.
• SEVİĞ, Muammer Raşit: Devletler Hususî Hukuku, İstanbul Üniversitesi, 1983.
• SEVİĞ, Vedat Raşit: “Milletlerarası Özel Hukuk Alanında Yetki Anlaşmasının Ayrıcalığı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 55(3), 1996, s.179-190.
• STAVELEY-O’CARROLL, Sarah: “Libel Tourism Laws: Spoiling the Holiday and Saving the First Amendment”, New York University Journal of Law and Liberty, 4(3), 2009, s.253-292.
• STURTEVANT, Tara: “Can the United States Talk the Talk & Walk the Walk when It Comes to Libel Tourism: How the Freedom to Sue Abroad Can Kill the Freedom of Speech at Home”, Pace Int’l L. Rev., 22(1), 2010, s.269-296.
• SÜRAL, Ceyda: “Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi” in Özkan, Işıl/Süral, Ceyda/Tütüncübaşı, Uğur (Ed.), Avrupa Birliği Devletler Özel Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara 2016, s.205-234.
• SVANTESSON, Dan Jerker B.: Private International Law and the Internet, 3rd ed., Wolters Kluwer, 2015.
• ŞANLI, Cemal/ESEN, Emre/ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 7. Bası, Beta, 2019.
• TEKİN, Esra: Milletlerarası Özel Hukukta Kişilik Haklarının İnternet Yoluyla İhlâlinde Sorumluluk, On İki Levha, İstanbul 2021.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin: Yabancı Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi, Ankara Üniversitesi, 1996.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin: “Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzenine Aykırılık” in Balkar Bozkurt, Süheyla (ed.), Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Güncel Gelişmeler, İstanbul 2018, s.83-95.
• TURHAN, Turgut: Haksız Fiilden Doğan Kanunlar İhtilâfı Alanında İka Yeri Kuralı, Dayınlarlı, 1989.