Alman-Yahudi Oryantalist Josef Horovitz’in Hz. Muhammed ve Hadis Literatürüne Bakışı

Year 2025, Issue: 41, 213 - 230, 30.11.2025

Mücahid Kaya

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1713872

Abstract

Bu çalışma, 19. yüzyıldan itibaren Hristiyan araştırmacıların yanı sıra Yahudi ilim adamlarının da Alman oryantalizmine kayda değer katkılar sunduğu süreçte, önde gelen isimlerden biri olarak Josef Horovitz’in (1874–1931) Hz. Muhammed tasavvuru ile hadis literatürüne yaklaşımını ele almaktadır. Literatürde, Horovitz’in bu iki alana dair katkıları sınırlı ve dağınık biçimde ele alınmış olup, onun fikirlerini sistematik bir çerçevede değerlendiren bütüncül akademik bir analiz eksikliği göze çarpmaktadır. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Horovitz’in İslam peygamberi ve hadis üzerine geliştirdiği düşünceyi tarihsel, metodolojik ve kavramsal boyutlarıyla derinlemesine incelemektir. Araştırmada, nitel yöntem esas alınarak metin analizi ve karşılaştırma yöntemi kullanılmıştır. Oryantalizmin Avrupa’daki tarihsel gelişimi ve Almanya’daki kurumsal yapılanma bağlamında Horovitz’in konumu belirlenmiş, ardından onun Kur’an’a yönelik filolojik çözümlemeleri, isnad sistemi ve hadislerin tedvin süreciyle ilgili değerlendirmeleri incelenmiştir. Özellikle, hadis rivayet zincirlerinin kökenine dair Yahudi geleneğiyle kurduğu ilişkiler ve bu çerçevede ileri sürdüğü varsayımlar analiz edilmiştir. Çalışmanın bulguları, Horovitz’in diğer oryantalistlere kıyasla daha temkinli, kaynak temelli ve bilimsel ölçütlere bağlı kaldığını göstermektedir. Hadislerin tarihî oluşumu ve isnad sisteminin yapısı hakkındaki yorumları, hem klasik oryantalist önyargılardan ayrışmakta hem de hadis ilminin mahiyetine dair eleştirel fakat metodik bir zemin sunmaktadır. Bununla birlikte, Yahudi geleneğiyle kurduğu paralelliklerin tüm yönleriyle ikna edici olmadığı da ortaya konulmuştur. Sonuç olarak, Horovitz’in Hz. Peygamber ve hadis anlayışı, Yahudi-Alman oryantalizminin İslam araştırmalarına katkılarını ve sınırlılıklarını anlamak açısından önemli bir örnek sunmakta; çalışmamız, bu alandaki boşluğu doldurarak hem oryantalizm hem de hadis çalışmaları literatürüne özgün bir katkı sağlamaktadır.

Keywords

Hadis , İsnad tenkidi , Yahudi sözlü gelenekleri , Tarihsel-Eleştiri Yöntemi , Oryantalizm

Ethical Statement

Bu makale, yazarın “Alman Oryantalist Josef Horovitz’in (1874–1931) Hz. Muhammed ve Hadis Hakkındaki Görüşleri” başlıklı 2018 tarihli yüksek lisans tezinden üretilmiş olup, çalışmanın ilgili bölümleri geliştirilerek yeniden ele alınmıştır. Çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulmuş, yararlanılan tüm kaynaklar kaynakçada belirtilmiştir.

Supporting Institution

Yok

Thanks

Bu çalışmayı kaleme alırken Gazze’de yaşanan acılar ve ilme verilen zorunlu ara hep zihnimdeydi. İmkânsızlıklara rağmen dirayetiyle ilme ve hayata tutunan tüm Gazzeli kardeşlerimize hürmet ve teşekkürlerimi sunarım. Bu satırları, onların onurlu duruşuna küçük bir vefa olarak görüyorum.

Josef Horovitz’s Approach in Jewish-German Orientalism to the Prophet Muhammad and Hadith Literature

Abstract

This study examines the work of Josef Horovitz (1874–1931), a leading figure in German Orientalism, focusing on his perception of the Prophet Muhammad and his approach to hadith literatüre. Horovitz represents a key period from from the 19th century onward when Jewish academics, alongside their Christian counterparts, made significant contributions to the field. While his work on these subjects has been sporadically discussed, a comprehensive analysis that systematically explores his approach has been lacking. Therefore, this study provides a detailed examination of Horovitz’s views on the Prophet and the hadith corpus within a historical, methodological, and conceptual framework. The research employs a qualitative methodology, relying on textual analysis and comparative evaluation techniques. After contextualizing Horovitz within the broader development of Orientalism in Europe and the academic institutions of early 20th-century Germany, the study analyses his philological analysis of the Qur’an, his understanding of the isnad system, and his commentary on the compilation of hadith. Special emphasis is placed on his arguments regarding potential parallels between Islamic and Jewish traditions, particularly concerning their transmission structures. The findings reveal that Horovitz adopted a cautious and source-oriented approach, distancing himself from common biases in classical Orientalist thought. His assessments of hadith origins and isnad structures offer a critical yet methodologically grounded interpretation of early Islamic scholarship. Nonetheless, the study also identifies limitations in his proposed parallels with Jewish models, which do not always present convincing evidence. In conclusion, Horovitz’s treatment of the Prophet and hadith literature offers valuable insights into the scholarly dimensions and ideological constraints of Jewish-German Orientalism. This paper aims to fill a gap in the literature by providing a nuanced contribution to both Orientalist studies and the academic discourse on hadith.

Keywords

Hadith , Isnad Criticism , Jewish oral traditions , Historical-Critical Method , orientalism

Ethical Statement

This article is derived from the author’s master’s thesis titled “The Views of the German Orientalist Josef Horovitz (1874–1931) on the Prophet Muhammad and Hadith,” completed in 2018. Relevant sections of the thesis have been revised and further developed for this study. All scientific and ethical principles were observed during the preparation of this work, and all sources used have been properly cited in the bibliography.

Supporting Institution

None

Thanks

While writing this study, the suffering in Gaza and the forced interruption of scholarly life were constantly on my mind. I extend my respect and gratitude to all our brothers and sisters in Gaza who, despite every hardship, continue to hold on to life and to the pursuit of knowledge with dignity and resilience. I regard these lines as a small gesture of loyalty to their honorable stance.

References

• Altıntaş, Fatma Betül. Tarihsel Eleştiri Yöntemlerinin Tenkidi ve İslami Rivayetlere Uygulanması Sorunu. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• A’zamî, Muhammed Mustafa. İlk Devir Hadîs Edebiyâtı ve Peygamberimiz’in Hadîsleri’nin Tedvîn Târîhi (H. 1-150 - M. 622-657). çev. Hulusi Yavuz. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• A’zamî, Muhammed Mustafa. İslam Fıkhı ve Sünnet: Oryantalist J. Schacht’a Reddiye. çev. Mustafa Ertürk. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Caetani, Leone. İslâm Tarihi. çev. Hüseyin Cahit Yalçın. İstanbul: Tanin Matbaası, 1924.
• Ebû Ğudde, Abdulfettah. el-İsnâdü mine’d-Din. Beyrut: Mektebe’l-Metbûâti’l-İslâmîye, 3. Basım, 2014.
• Efendioğlu, Mehmet. Sahabeye Yöneltilen Tenkitler. İstanbul: İFAV, 2019.
• Fuat Sezgin. Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar. Ankara: Otto Yayınevi, 2012.
• Geiger, Abraham. Was hat Mohammed aus dem Judenthume aufgenommen. Bonn: Baaden, 1833.
• Gezer, Emine. Alman Oryantalistlerin Kur’an Yorumları: Grimme, Geiger ve Horovitz Örneği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, 2022.
• Goitein, Shlomo Dov Fritz. “Josef Horovitz”. Der Islam 22 (1993), 122-127. https://doi.org/10.1515/islm.1935.22.2.122
• Gotthold, Weil. “Josef Horovitz zum Gedächtnis”. Monatsschrift für Geschichte und Wissenschaft des Judentums 75 (1931), 321-328.
• Haccâc, Müslim b. el-Câmiʿu’s-sahîh (Sahîh-i Müslim). ed. Ahmed b Rıf‘at Hilmî el-Karahisârî vd. İstanbul: Dârü’t-Tıbâati’l-Âmire, 1433.
• Haleva, Naftali - Asa, Ester. Pirke Avot. İstanbul: Gözlem, 2004.
• Han, Zafer İslam. “Talmud’un Doğuşu ve Yahudiler Üzerindeki Tesiri”. çev. Mehmet Aydın. AÜİFD 25 (1981), 139-153.
• Hansu, Hüseyin. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Akademik Hadisçiliğin Doğuşu”. Cumhutiyet’in 100. Yılında Türkiye Hadisçiliği. Ankara: Hadis Tarihi Derneği, 2005.
• Hıdır, Özcan. Yahudi Kültürü ve Hadisler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. bs., 2010.
• Horovitz, Baruch. “Horovitz”. Neue Deutsche Bibliographie 19 (1992), 641-643.
• Horovitz, Josef. “Abd Allah b. Salam”. İslam Ansiklopedisi. 1/41-42. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.
• Horovitz, Josef. “Alter und Ursprung des Isnad”. Der Islam 8 (1918), 39-47.
• Horovitz, Josef. “Aus den Bibliotheken von Kairo, Damaskus und Konstantinopel”. Mitteilung des Seminars für Orientalische Sprache (MSOS). 20/1-68. 10. Berlin, 1907.
• Horovitz, Josef. “Bemerkungen zur Geschichte und Terminologie des islamischen Kultus”. Der Islam 16 (1927), 249-263.
• Horovitz, Josef. “Biblische Nachwirkungen in der Sira”. Der Islam 7 (1922), 184-189. https://doi.org/10.1515/islm.1922.12.3-4.184
• Horovitz, Josef. “Das äthiopische Maccabäerbuch”. Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie 19 (1906 1905), 194-233.
• Horovitz, Josef. “Das Himmelsschiff im Quran”. Der Islam 13 (1923), 281-282.
• Horovitz, Josef. De Waqidi qui Kitab al-Megazi inscripitur. Berlin, 1899.
• Horovitz, Josef. “Die Poetischen Einlagen der Sira”. Islamica 2 (1926), 308-312.
• Horovitz, Josef. İslamî Tarihçiliğin Doğuşu: İlk Siyer/Meğâzi Eserleri ve Müellifleri. çev. Ramazan Altınay, Ramazan Özmen. Ankara: Ankara Okulu, 2002.
• Horovitz, Josef. Koranische Untersuchungen. Berlin: de Gruyter, 1926.
• Horovitz, Josef. “Mi‘rac”. Der Islam 19 (1919), 344-345.
• Horovitz, Josef. “Muhammads Himmelfahrt”. Der Islam 9 (1919), 159-183.
• Horovitz, Josef. “Noch einmal die Herkunft des Isnad”. Der Islam 11 (1921), 264-265.
• Horovitz, Josef. “Qur’an”. Der Islam 13 (1923), 66-69.
• Horovitz, Josef. “Salman al-Farisi”. Der Islam 12 (1922), 178-183.
• Horovitz, Josef. Spuren griechischer Mimen im Orient. Berlin: Mayer & Müller, 1905.
• Horovitz, Josef. “Vehb b. Münebbih”. İslam Ansiklopedisi. 13/260-262. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1993.
• Horovitz, Josef. “Zakāt”. Der Islam 8 (1918), 137-138.
• Horovitz, Josef. “Zur Muhammedlegende”. Der Islam 5 (1914), 41-53.
• Ibn Saʿd, Ebû Abdillâh Muhammed. Biographien der Medinischen Kämpfer Muhammeds in der Schlacht bei Badr. Kitāb aṭ-Ṭabaqāt al-Kabīr. ed. Eduard Sachau. thk. Josef Horovitz. Leiden: Brill, 1904.
• Ibn Saʿd, Ebû Abdillâh Muhammed. Die Feldzüge Muhammeds. Kitāb aṭ-Ṭabaqāt al-Kabīr. ed. Eduard Sachau. thk. Josef Horovitz. Leiden: Brill, 1909.
• Jäger, Gudrun. “Horovitz, Josef”. Frankfurter Personenlexikon. Erişim 01 Haziran 2025. https://frankfurter-personenlexikon.de/node/3576
• Jäger, Gudrun. “Orientalistik jenseits aller Nationalismen: Der jüdische Gelehrte Josef Horovitz und sein Verständnis von Annäherung zwischen Judentum und Islam”. Forschung Frankfurt 3-4 (2004), 80-83.
• Johnston-Bloom, Ruchama. Oriental Studies and Jewish Questions: German-Jewish Encounters with Muhammad, the Qur’an, and Islamic Modernities. University of Chicago, Doktora Tezi, 2013.
• Kaya, Mücahid. Alman Oryantalist Josef Horovitz’in (1874-1931) Hz. Muhammed Ve Hadis Hakkındaki Görüşleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, 2018.
• Kızıl, Fatma. Müşterek Râvî Teorisi ve Tenkîdi. Ankara: İSAM Yayınları, 2013.
• Kızıl, Fatma. Oryantalistlerin Hadislerin Menşeini Tespite Yönelik Yöntemleri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, 2005.
• Kızılkaya, Rahile Yılmaz. Çağdaş Hadis Tartışmaları ve Muvatta’. İstanbul: İFAV Yayınları, 2020.
• Kuzudişli, Bekir. Hadis Rivayetinde Aile İsnadlar. İstanbul: İHAM, 2007.
• Kuzudişli, Bekir. Hadis Rivayetinde Bağlam. İstanbul: Klasik, 2020.
• Küçük, Raşid. “İsnad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/154-159. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Nöldeke, Theodor - Schwally, Friedrich. Geschichte des Qorāns. Leipzig: Dieterich, 1919.
• Plessner, Martin. “Josef Horovitz der Orientalist und Jude”. Frankfurter Israelitisches Gemeindeblatt 19/7 (1931), 223-224.
• Sezgin, Fuat. “Bibliographie der deutschsprachigen Arabistik und Islamkunde 1987–1994 und Nachträge: Geographie, Volks- und Gesellschaftskunde”. Arabische Länder im 19. und 20 (2006).
• Tatlı, Mustafa. Tâbiîn Döneminde Hadis Rivayeti. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
• Toprak, Mehmet Sait. “Hadislerin Sözlü Rivayeti ile Sözlü Tora’nın Rivayet Tekniği Meselesine Bir Giriş”. SDÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 20 (2008), 139-165.
• Yılmaz, Rahile. Modern Hadis Tartışmaları Bağlamında Muvatta’daki Mürsel Rivayetler. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: MÜSBE, 2014.