Türkiye’de Coğrafi İşaretli Kuru Baklagiller ve Kuru Baklagil Yemeklerinin Bölgesel Dağılımı

Year 2025, Volume: 4 Issue: 1, 67 - 81, 25.06.2025

Melih İçigen , Burcu Sarı

Abstract

Regional Distribution of Geographically Indicated Dried Legumes and Dried Legume Dishes in Türkiye

Abstract

This study examined the geographical indication registered legume products in Turkey and the geographical indication-labeled dishes using these products. Legumes are known for their environmental sustainability and health benefits, and they hold significant importance in Turkish culinary culture. Turkey hosts many regional products due to its rich agricultural diversity and deep-rooted gastronomic culture. Geographical indication plays a crucial role in preserving and promoting these products. The research findings indicate that there are a total of 24 geographical indication-registered legume products in Turkey. When considering regional distribution, the Black Sea region has the highest number of geographical indication-labeled legume products, with eight types of beans, while the Southeastern Anatolia region has the lowest number, with only one product. The number of geographical indication-labeled dishes containing legumes totals 72, with chickpeas being the most commonly used legume among these dishes. The Southeastern Anatolia region stands out in this area with 28 geographical indication-labelled dishes. In conclusion, geographical indication is an important tool for preserving local products and passing them on to future generations. Given Turkey's rich culinary culture and geographical diversity, the promotion of geographical indication-labelled products and dishes holds significant potential for gastronomic tourism. In this context, standardising the production and consumption processes of geographical indication-labelled products and ensuring their sustainability is essential.

Keywords

Geographical indication , Dry legumes , Legume dishes , Gastronomy tourism

References

• Referans1. Sarıoğlu, G., & Velioğlu, Y. S. (2018). Baklagillerin bileşimi. Akademik Gıda, 16(4), 483-496.
• Referans2. Atalay, E., & Gökbulut, İ. (2021). Baklagiller: Fonksiyonel Özellikleri, Sağlık Etkileri ve Potansiyel Kullanımı. Akademik Gıda, 19(4), 442-449. https://doi.org/10.24323/akademik-gida.1050782
• Referans3. Tamer, A., Has, A., Aydemir, M., & Çalışkaner, S. (1998). Orta Anadolu Bölgesinde yemeklik baklagiller (mercimek, nohut, fasulye)'de görülen zararlı ve faydalı böcekler üzerinde faunistik çalışmalar. Plant Protection Bulletin, 38(1), 65-90.
• Referans4. Ertaş, Y., & Gezmen-karadağ, M. (2013). Sağlıklı Beslenmede Türk Mutfak Kültürünün Yeri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 117-136.
• Referans5. Kantaroğlu, M., & Demirbaş, N. (2018). Türkiye'de Coğrafi İşaretli Gıda Ürünleri Üretim Potansiyelinin Değerlendirilmesi. IBANESS Kongreler Serisi, 21(22), 514-520.
• Referans6. Hazarhun, E., & Tepeci, M. (2018). Coğrafi İşarete Sahip Olan Yöresel Ürün ve Yemeklerin Manisa’nın Gastronomi Turizminin Gelişimine Katkısı. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek1), 371-389.
• Referans7. Tekelioğlu, Y. (2019). Coğrafi İşaretler ve Türkiye Uygulamaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 47-75.
• Referans8. Saygılı, D., Demirci, H., & Samav, U. (2019). Coğrafi işaretli gastronomik lezzetler: İzmir örneği. Ganud International Conference on Gastronomy, Nutrition and Dietetics, 106.
• Referans9. Şahin, A., & Meral, Y. (2012). Türkiye’de Coğrafi İşaretleme ve Yöresel Ürünler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, (2), 88-92.
• Referans10. Yenipınar, U., Köşker, H. & Karacaoğlu, S. (2014). Turizmde Yerel Yiyeceklerin Önemi ve Coğrafi İşaretleme: Van Otlu Peyniri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(2),13-23.
• Referans11. Kan, M., Gülçubuk, B., & Küçükongar, M. (2012). Coğrafi İşaretlerin Kırsal Turizmde Kullanılma Olanakları. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2012(1), 93-101.
• Referans12. Erdoğan, D. & Özkanlı, O. (2022). Coğrafi işaretli ürünlerin bölgesel etkisinin halk tarafından algılanması: Kaz Tiridi örneği. Journal of Humanities and Tourism Research, 12 (3): 440-454.
• Referans13. Salunke, D.K., & Kadam, S.S. (1989). Handbook of World Food Legumes: nutritional chemistry, processing technology, and utilization. Vol. 1. CRC Pres, 310, Boca Raton, USA
• Referans14. Ertaş, N., (2007). Yemeklik Baklagiller ve Antibesinsel Faktörler, Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21(41):85-95.
• Referans15. Aykroyd, W. R., Doughty, J., & Walker, A. (1982). Legumes in Human Nutrition. Food and Agriculture Organization: Rome.
• Referans16. Kesici, Ö. (2019). Farklı pişirme yöntemlerinin baklagillerin enzim dirençli nişasta içeriğine etkisi (Yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı.
• Referans17. Şehirali, S. (1988). Yemeklik Dane Baklagiller. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları.
• Referans18. Kapoor, V. P., Banerji, R., & Prakash, D. (1992). Leguminous seeds: potential industrial sources for gums, fat and protein. J. Sci. Ind. Res., 51, 1-22.
• Referans19. Boulter, D., & Derbyshire, E. (1978). The general properties, classification and distribution of plant proteins. In G. Norton (Ed.), Plant proteins (pp. 3-24). London: Butterworths.
• Referans20. Rupela, O. P., & Saxena, M. C. (1987). Nodulation and nitrogen fixation in chickpea. In M. C. Saxena & K. B. Singh (Eds.), The Chickpea (pp. 191-206). CAB International, Wellington, Oxon.
• Referans21. Güler, İ. E. (2011). Erzurum Yöresinde Nohut Tarımının Mekanizasyon Sorunları ve Çözüm Önerileri. Journal of the Institute of Science and Technology, 1(4), 91-98.
• Referans22. Sağlam, T. M., Bahtiyar, M., Cangir, C., & Tok, H. H. (1993). Toprak bilimi. Trakya Üniversitesi, Tekirdağ Zir. Fak., Tekirdağ.
• Referans23. Coşkun, M., & Bengisu, G. (2021). Organik Tarım Koşullarında Bakteri Aşılamanın Bazı Baklagil Yeşil Gübreleme Bitkilerinin Verim ve Verim Unsurlarına Etkilerinin Belirlenmesi. ISPEC Tarım Bilimleri Dergisi, 5(1), 10-20.
• Referans24. Gök, M., & Martin, P. (1993). Farklı rhizobium bakterileri ile aşılamanın soya. üçgül ve fiğde simbiyotik azot fiksasyonuna etkisi. Doğa-Tr. J. of Agricultural and Forestry, 17, 753-761.
• Referans25. Sürücüoğlu, M. S., & Özçelik, A. Ö. (2008). Türk Mutfak ve Beslenme Kültürünün Tarihsel Gelişimi. 38. İcanas Kongresi, 10-15 Eylül, 1289-1310. Ankara.
• Referans26. Solmaz, Y., & Dülger Altıner, D. (2018). Türk Mutfak Kültürü ve Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Bir Değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3), 108-124.
• Referans27. Şeren Karakuş, Ş., Küçükkömürler, S., & Ekmen, Z. (2007). Türk Kültüründe Bulgur. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 38. ICANAS, 10-15 Eylül, 1179-1190s. Ankara.
• Referans28. Büyüktuncer, Z., & Yücecan, S. (2009). Türk Mutfağının Beslenme ve Sağlık Açısından Değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 37(1-2), 93-100.
• Referans29. Halıcı, F. (Ed.), & Baysal, A. (1998). Türk Mutfağında Köfte, Sarma ve Dolmalar: Türleri, Özellikleri, Besin Değeri. Birinci Milletlerarası Yemek Kongresi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, ss. 50-57.
• Referans30. Meneguel, C. R. de A., Mundet, L., & Aulet, S. (2019). The Role of a High-Quality Restaurant in Stimulating the Creation and Development of Gastronomy Tourism. International Journal of Hospitality Management, 83, 220-228.
• Referans31. Chang, J., Morrison, A. M., Lin, S. H. H., & Ho, C. Y. (2020). How Do Food Consumption Motivations and Emotions Affect the Experiential Values and Well-Being of Foodies? British Food Journal, 123(2), 627–648.
• Referans32. Çavuş, O., & Eker, Ş. (2022). Coğrafi İşaretli Ürünlerin Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi: Bolu Kanlıca Mantarı, Mengen Örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 303–320. https://doi.org/10.26677/TR1010.2022.953
• Referans33. Lopez, X. A. A., & Martin, B. G. (2006). Tourism and quality agrofood products: An opportunity for the Spanish countryside. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 97(2), 166-177.
• Referans34. Serçeoğlu, N. (2014). Yöre halkının mutfak kültürünü tanıma durumunun tespit edilmesi: Erzurum ili örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(4), 36-46.
• Referans35. Çavuş, O. (2021). Gastronomi Turizmin Geleceği ve Yeni Eğilimler. In S. Şengül & A. Kurnaz (Eds.), Gastronomi Turizmi (ss. 395-418). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Referans36. Long, L. M. (2010). Culinary tourism and the emergence of an Appalachian cuisine: Exploring the “foodscape” of Asheville. North Carolina Folklore Journal, 57(1), 4-19.
• Referans37. Güngör, A., & Kök, A. (2021). Coğrafi İşaretli Ürünlerin Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Açısından Önemi: Akçakoca-Melengücceği Tatlısı Örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 5(1), 61-74.
• Referans38. Şimşek, A. (2020). Coğrafi İşaretli Yöresel Ürünlerin İncelenmesi: Sivas Mutfağı Örneği. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(3), 317-327.
• Referans39. Kayran, M. F. (2021). Şanlıurfa İlinin Coğrafi İşaretli Ürünlerinin Gastronomi Turizmi Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mersin Üniversitesi, SBE, Mersin.
• Referans40. Türk Patent ve Marka Kurumu. (2024, Nisan). Coğrafi işaret nedir? https://www.turkpatent.gov.tr/cografi-isaret
• Referans41. Yaylacı, S., & Mertol, H. (2021). Coğrafi işaretli ürünler ve gastronomik lezzetler: Tokat örneği. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 313-334.
• Referans42. Türk Patent ve Marka Kurumu. (2024, Nisan). Coğrafi işaretler https://ci.turkpatent.gov.tr/
• Referans43. Bolat, M., Ünüvar, Ö. F. İ., & Dellal, İ. (2017). Türkiye’de yemeklik baklagillerin gelecek eğilimlerinin belirlenmesi. TEAD, 3(2), 7-18.
• Referans44. Doğan, N., & Adanacıoğlu, H. (2023). Coğrafi işaret tescilli Kelkit kuru fasulyesi üretimi yapan ve yapmayan çiftçilerin pazarlama kanalları. ICAFVP 2nd International Conference on Agriculture, Food, Veterinary and Pharmacy Sciences, May 19-21, 2023, Conference Book, 30. Academy Global Publishing House.
• Referans45. Sözen, Ö., Özçelik, H., & Bozoğlu, H. (2012). Batı Karadeniz Bölgesi’nden Toplanan Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Populasyonlarındaki Biyoçeşitliliğin Belirlenmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi(1), 59-63.
• Referans46. Sözen, Ö. (2012). Kelkit Vadisi ve Artvin İli’nden toplanan yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) populasyonlarından tek sel seleksiyon metodu ile şeker tane tipinde çeşit geliştirilmesi üzerine bir araştırma (Doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Referans47. Özçelik, H., & Sözen, Ö. (2009). Kelkit Vadisi yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) populasyonlarının toplanması, karakterizasyonu, morfolojik ve agronomik değişkenliklerin belirlenmesi (Proje No: 108O013). Ankara.
• Referans48. Sirat, A. (2020). Yerel kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin tane verimi, verim unsurları ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. ADÜ Ziraat Dergisi, 17(2), 245-254. https://doi.org/10.25308/aduziraat.745460
• Referans49. Belli, S. (2022). Coğrafi işaret ile tescilli yöresel mutfak ürünlerinin turistlerin destinasyon seçimine etkisi: Güneydoğu Anadolu Bölgesi örneği (Doktora tezi). T.C. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Nevşehir, Türkiye.
• Referans50. Aksoy, M., & Sezgi, M. (2015). Gastronomi turizmi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi gastronomik unsurları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(3), 79-89.
• Referans51. Süzer, Ö., & Özkanlı, O. (2020). Bölge mutfaklarının kullanılan malzemeler bağlamında değerlendirilmesi: Gaziantep yemekleri üzerine bir inceleme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 117-138.
• Referans52. Yağmur, Y., & Kardeş, M. (2023). Coğrafi işaret kavramıyla ilgili ulusal yazında gerçekleştirilen çalışmaların incelenmesi. Journal of Tourism Intelligence and Smartness. https://doi.org/10.58636/jtis.1383922
• Referans53. Çağlı, I. B. (2012). Türkiye’de yerel kültürün turizm odaklı kalkınmadaki rolü: Gastronomi turizmi örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Referans54. Verza, M., Ceccacci, A., Frigo, G., Mulazzani, L., & Chatzinikolaou, P. (2024). Legumes on the rise: The impact of sustainability attributes on market prices. Sustainability, 16(7), 2644. https://doi.org/10.3390/su16072644