DEVELOPMENT OF MEASUREMENT AND EVALUATION LITERACY SELF-EFFICACY SCALE FOR TEACHERS TEACHING TURKISH TO FOREIGNERS

Year 2025, Volume: 11 Issue: 2, 511 - 540, 29.10.2025

Gizem Yıldıran , Neslihan Karakuş

https://doi.org/10.31464/jlere.1643713

Abstract

The aim of this study is to develop a valid and reliable measurement tool that can be used to determine the measurement and evaluation literacy self-efficacy of EFL teachers.Exploratory and Confirmatory Factor Analysis data were collected from 419 teachers at different times. As a result of the analyses, a four-factor structure consisting of 36 items was obtained. These factor structures were named as ‘Language skills’, ‘Basic concepts’, ‘Technology-based assessment and evaluation’ and ‘Ethics’. Cronbach's alpha coefficients of the scale factors were calculated as .903, .945, .930 and .884 respectively. In addition, Cronbach's alpha coefficient of all items of the scale was found to be .912 and the total variance explanatory percentage was found to be 61.32%. These values show that the scale developed within the scope of the research is a valid and reliable tool that can determine the measurement and evaluation literacy self-efficacy of the teachers.

Keywords

Teaching Turkish to foreigners , scale development , measurement and evaluation

Yabancı/İkinci Dil Olarak Türkçe Öğreticilerine Yönelik Ölçme-Değerlendirme Okuryazarlığı Öz Yeterlik Ölçeğinin Geliştirilmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğreten öğreticilerin ölçme ve değerlendirme okuryazarlık öz yeterliklerinin belirlenmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada, nicel araştırma yöntemlerinden tarama deseni kullanılmıştır. Alanyazın incelemesi neticesinde madde havuzu oluşturulmuş ve taslak maddeler, uzman görüşüne sunulmuştur. Kapsam geçerliğine kanıt olarak uzman görüşleri Lawshe tekniği ile analiz edilmiştir. Yapı geçerliği kapsamında Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizi verileri, farklı zamanlarda 419 öğreticiden toplanmıştır. Analizler sonucunda 36 maddeden oluşan dört faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Bu faktör yapıları; “Dil becerileri”, “Temel kavramlar”, “Teknoloji tabanlı ölçme ve değerlendirme” ve “Etik” olarak adlandırılmıştır. Ölçek faktörlerinin Cronbach’s alpha katsayısı sırasıyla .903, .945, .930 ve .884 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca ölçeğin tüm maddelerden Cronbach’s alpha katsayısı .912 ve toplam varyans açıklayıcılık yüzdesi %61,32 olarak bulunmuştur. Bu değerler, araştırma kapsamında geliştirilen ölçeğin öğreticilerin ölçme ve değerlendirme okuryazarlık öz yeterliklerini belirleyebilecek nitelikte geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu göstermektedir.

Keywords

Yabancı dil olarak Türkçe , ölçek geliştirme , ölçme ve değerlendirme

References

• Akçay, A., & Şahin, N. (2015). Türk dilinin eski yazılı örneklerinin ortaokul Türkçe ders kitaplarında metin olarak yer alabilirliğinin incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 53-64. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uebt/issue/21609/232108
• American Federation of Teachers, National Council on Measurement in Education, & National Education Association (1990). The standards for Teacher competence in the educational assessment of students. Retrieved from: http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED323186.pdf
• American Psychological Association. (2020). Publication manual of the American Psychological Association (7th ed.). Author.
• Ayre, C., & Scally, A. J. (2014). Critical Values for Lawshe’s Content Validity Ratio: Revisiting the Original Methods of Calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47, 79-86. https://doi.org/10.1177/0748175613513808
• Bagozzi, R. P., Gopinath, M., & Nyer, P. U. (1999). The role of emotions in marketing. Journal of the Academy of Marketing Science, 27(2), 184–206. https://doi.org/10.1177/0092070399272005
• Bal, H. (2023). Araştırma Yöntemleri. Otorite Yayınları.
• Barın, E., Çangal, Ö., & Başar, U. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında görev yapacak öğretmenlerin özel alan yeterliklerine ilişkin bir öneri. International Journal of Language Academy, 5(20), 81-98. https://doi.org/10.18033/ijla.3779
• Bayrakdar, E. (2024). Yabancı/ikinci dil olarak Türkçe öğretiminde konuşma becerisi. Ş. Dilidüzgün (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi: Eğiticinin eğitimi (ss. 300-335). Asos Yayınları.
• Bayram, N. (2013). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: AMOS uygulamaları. Ezgi Kitabevi Yayınları.
• Beyreli, L. (2017). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde öğretmen nitelikleri. İçinde H. Develi, C. Yıldız, M. Balcı, İ. Gültekin & D. Melanlıoğlu (Ed.), Uygulamalı Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi el kitabı (ss. 325-359). Kesit Yayınları.
• Bollen, K. A., & Hoyle, R. H. (2012). Latent variables in structural equation modeling. In R. H. Hoyle (Ed.), Handbook of structural equation modeling (pp. 56–67). Guilford Press.
• Boylu, E. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde ölçme değerlendirme uygulamaları ve standart oluşturma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Bozkurt, B. Ü. (2022). Konuşma eğitimi sürecinde ölçme ve değerlendirme. In G. Çetinkaya (Ed.), Türkçe eğitimi sürecinde ölçme ve değerlendirme (s. 145-180). Anı Yayıncılık.
• Bütüner, S. Ö., Yiğit, N., & Çimer, S. O. (2010). Ölçme değerlendirme okuryazarlığı envanterinin Türkçeye uyarlanması. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(3), 1C0165. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/185783
• Büyüköztürk Ş., Kılıç Çakmak E., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş., & Demirel F. (2023). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with Mplus: Basic concepts, applications, and programming. Routledge.
• Çakan, M. (2004). Öğretmenlerin ölçme-değerlendirme uygulamaları ve yeterlik düzeyleri: ilk ve ortaöğretim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 99-114
• Çarkçı, J. (2020). Sosyal bilimlerde ölçek geliştirme kılavuzu. Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Çetinkaya, G. ve Dikici, A. (2023). Özetleme özyeterlik algısı ölçeğinin geliştirilmesi. Diyalektolog-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 13-33. http://dx.doi.org/10.29228/diyalektolog.68896
• Çiçek, S., Asar, A., & Mete, F. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğreticilerinin özyeterlikleri üzerine bir araştırma. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (33), 75–89. https://doi.org/10.29000/rumelide.1279071
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2023). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Davies, A. (2008). Textbook trends in teaching language testing. Language Testing, 25(3), 327–347. https://doi.org/10.1177/0265532208090156
• DeVellis, R. F. (2022). Ölçek geliştirme: Kuram ve uygulamalar (T. Totan, M. Uluman, A. Ş. Avşar, A. S. Sağkal, D. Ç. Eser, & Ö. Bıkmaz, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dincel, Ö. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarının ölçme değerlendirme açısından incelenmesi ve konuya dair öğretici görüşleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Erkuş, A. (2022). Ölçek geliştirmeye hazırlık. Acar G. M. ve Özkan Ö. Y.(Ed.)Tüm yönleriyle ölçek geliştirme süreci.(s. 1-25). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50. https://doi.org/10.1177/002224378101800104
• Gottheiner, D. M., & Siegel, M. A. (2012). Experienced middle school science teachers’ assessment literacy: Investigating knowledge of students’ conceptions in genetics and ways to shape instruction. Journal of Science Teacher Education, 23(5), 531-557. https://doi.org/10.1007/s10972-012-9278-z
• Gücüyeter, B., & Karadoğan, A. (2019). Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin ölçme değerlendirme tutumlarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması: Geçerlik ve güvenirlik. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 47-60. https://doi.org/10.29000/rumelide.656614
• Gül, E. (2011). İlköğretim öğretmen adaylarının ölçme- değerlendirme okuryazarlığı ve ölçme-değerlendirmeye ilişkin tutumlarının belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Gülbahar, Y., & Büyüköztürk, Ş. (2008). Değerlendirme tercihleri ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(35), 148-161. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7803/102282
• Güneş, A. (2007). Sınıf öğretmenlerinin kendi algılarına göre ölçme ve değerlendirme yeterlikler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe – yöntem – analiz (5. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Gürsoy, G. A. (2015). Alan ile ilişkilendirilmiş uygulamalı ölçme ve değerlendirme dersinin öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme okuryazarlık düzeylerine, tutumlarına ve alan bilgilerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi] Gazi Üniversitesi.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2019). Multivariate data analysis (8th ed.). Cengage Learning. Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the Academy of Marketing Science, 43(1), 115–135. https://doi.org/10.1007/s11747-014-0403-8
• Henson, R. K., & Roberts, J. K. (2006). Use of exploratory factor analysis in published research: Common errors and some comment on improved practice. Educational and Psychological measurement, 66(3), 393-416. https://doi.org/10.1177/001316440528248
• Işıkoğlu, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan yeterlik sınavlarının madde yazımı bakımından incelenmesi (Mersin ve Sakarya Üniversiteleri örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• İnan Yıldız, F., & Karadağ, Ö. (2023). İlkokul düzeyinde yapılandırmacılık temelli öykü değerlendirmeye yönelik rubrik geliştirme çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(4), 936-950. https://doi.org/10.16916/aded.1321531
• Karadoğan, A., & Uyumaz, F. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğretici yeterliklerinin belirlenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (31), 174-196. https://doi.org/10.29000/rumelide.1220510
• Karagöz, Y., & Bardakçı, S. (2020). Bilimsel araştırmalarda kullanılan ölçme araçları ve ölçek geliştirme. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karasar, N. (2024). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kesici, S. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde ölçme ve değerlendirme: öğretmen algıları üzerine bir inceleme. Uluslararası Filoloji Bengü, 2(2), 45-69. https://doi.org/10.29228/filolojibengu.21
• Kılınç, M. (2011). Öğretmen adaylarının eğitimde ölçme ve değerlendirmeye yönelik öz yeterlik algı ölçeği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(4), 81-93.
• Kırık, M. Y. (2008). Yabancı dil olarak İngilizce öğretmenlerinin ölçme değerlendirme bağlamında tutum ve yaklaşımları [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). Guilford Press.
• Kolcuoğlu, B. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretenlerin ölçme ve değerlendirme okuryazarlıkları üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
• Köse, D. (2008). Türkçenin yabancı dil öğretiminde sınavların hazırlanması ve uygulanması, Dil Dergisi, 139, 36-47.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563–575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Maden, S., & Durukan, E. (2011). Türkçe dersi öğretmenlerinin ölçme değerlendirmeye ilişkin algıları. Milli Eğitim, 40(190), 212-233. https://search.trdizin.gov.tr/en/yayin/detay/114764
• McMillan, J. H. (2000). Fundamental assessment principles for teachers and school administrators. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(8). http://pareonline.net/getvn.asp?v=7&n=8.
• McMillan, J. H. (2001). Secondary teachers’ classroom assessment and grading practices. Educational Measurement: Issues and Practice, 20(1), 20-32. https://doi.org/10.1111/j.1745-3992.2001.tb00055.x
• MEB (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlilikleri, Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Mertler, C. A. (2004) Secondary teachers' assessment literacy: Does classroom experience make a difference?. American secondary education, 49-64.
• Mertler, C. A. & Campbell, C. (2005, April). Measuring teachers’ knowledge and application of classroom assessment concepts: Development of the assessment literacy inventory. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association,
• Mete, F. (2012). Türkçeyi yabancı dil olarak öğreten öğretmenlerin özel alan yeterlikleri üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Nartgün, Z. (2008). Öğretmen adayları için ölçme ve değerlendirme genel yeterlik algısı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 85-94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1495/18086
• Newfields, T. (2006). Teacher development and assessment literacy. In Authentic Communication: Proceedings of the 5th Annual JALT Pan-SIG Conference (pp. 48–73). Tokai University College of Marine Science. https://pansig.org/publications/pansig/2006/PDF/Newfields.pdf
• Ogan-Bekiroglu, F., & Suzuk, E. (2014). Pre-service teachers’ assessment literacy and its implementation into practice. The Curriculum Journal, 25(3), 344–371. https://doi.org/10.1080/09585176.2014.899916
• Özdemir, S. M. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretim sürecine ilişkin öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54(54), 277-306.
• Plake, B. S. (1993). Teacher assessment literacy: Teachers' competencies in the educational assessment of students. Mid-Western Educational Researcher, 6(1), 21-24. https://scholarworks.bgsu.edu/mwer/vol6/iss1/8
• Popham, W. J. (2006). Needed: A dose of assessment literacy. Educational Leadership, 63(6), 84–85.
• Rogler, D. (2014). Assessment literacy: Building a base for better teaching and learning. English Language Teaching Forum, 3, 2-13.
• Sallabaş, M. E., Göktentürk, T., & Yazıcı, E. (2018). Türkçe metinleri okumaya karşı yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin tutumunun belirlenmesi: bir geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 369-385. https://doi.org/10.16916/aded.402001
• Sevim, O., & Varışoğlu, B. (2023). Türkçe öğrenen yabancı öğrenciler için üretici dil becerisi öz yeterlilik ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Firat University Journal of Social Sciences, 33(1), 187-202. https://doi.org/10.18069/firatsbed.1214107
• Stiggins, R. J. (1995). Assessment literacy for the 21st century. Phi Delta Kappan, 77(3), 238-245.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics (7th ed.). Pearson.
• Tezbaşaran, A. A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu (e-kitap). http://www. academia. edu/1288035/Likert_Tipi_Ölçek_Hazırlama_Kılavuzu.
• Ülper, H., Yaylı, D., & Karakaya, İ. (2013). Okur özyeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 85-100. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59473/854634
• Webb, N. (2002). Assessment literacy in a standards-based urban education setting. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association, New Orleans.
• Yaşar, M. (2014). İstatistiğe yönelik tutum ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(36), 59-75. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/32869/374831
• Yıldız, Ü., & Tepeli, Y. (2014). A study on teacher qualifications in teaching Turkish as a foreign language [Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğretmen yeterlilikleri üzerine bir çalışma]. International Journal of Language Academy, 2(4), 564–578. https://doi.org/10.18033/ijla.182
• Yurdabakan İ, Çüm S. (2017) Scale development in behavioral sciences (Based on exploratory factor analysis). TJFMPC, 11(2), 108-26. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.317880