DETERMINATION OF EDIBLE HERBS OF AYBASTI AND THEIR USAGE METHODS

Year 2025, Volume: 6 Issue: 1, 31 - 43, 28.06.2025

Ömer Berke Curoğlu , Dilek Gökçen Sabur

https://doi.org/10.58768/joinntt.1644765

Abstract

There are various studies on the relationship between edible herbs and health. This study was conducted with the aim of identifying and documenting edible herbs that grow naturally or are cultivated in the Aybastı district, discovering the local community’s knowledge and experiences on this subject, and determining how these herbs are used in culinary practices. The interview technique, one of the qualitative research methods, was used in the study, and a semi-structured interview form was employed as the data collection tool. The interviews were conducted between April 15, 2024, and May 15, 2024, with participants who voluntarily agreed to take part in the study. A total of 10 people participated in the interviews. As a result, 12 types of edible herbs were identified. Some of these herbs include sakarca, baldıran, and ıstapan. Additionally, their methods of consumption—such as in soups, mıhlama (a type of local dish), and sautés—as well as their harvesting methods and storage conditions, were also recorded. It is believed that the sustainable harvesting of edible herbs and their evaluation in terms of gastronomic tourism can contribute to the economic development of Aybastı. This research is considered to play an important role in guiding future studies and in passing down knowledge to future generations.

Keywords

Edible Plants, Local Cuisine, Aybastı

Aybastı’nın Yenilebilir Otları ve Kullanım Şekillerinin Belirlenmesi

Abstract

Yenilebilir otların sağlıkla ilişkisi hakkında çeşitli çalışmalar mevcuttur. Aybastı ilçesinde doğal olarak yetişen veya üretilen yenilebilir otların tespit edilip kayıt altına alınması, halkın bu konudaki bilgi ve tecrübelerinin keşfedilmesi aynı zamanda da yemeklerde kullanım şekillerinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tekniği kullanılmış olup, veri toplama yöntemi olarak yarı yapılandırılmış görüşme formundan faydalanılmıştır. Görüşmeler 15.04.2024-15.05.2024 tarihleri arasında gönüllü olarak çalışmaya katılmayı kabul eden katılımcılarla gerçekleşmiş ve görüşmelere toplam 10 kişi katılım göstermiştir. Görüşmeler sonucunda 12 adet yenilebilir ot tespit edilmiştir. Bu otlardan bazıları; sakarca, baldıran, ıstapan otlarıdır. Ayrıca bu otların çorba, mıhlama ve kavurma gibi tüketim şekilleri, toplanma şekilleri ve saklama koşulları tespit edilerek kayıt altına alınmıştır. Yenilebilir otların sürdürülebilir bir şekilde toplanmasının ve gastronomi turizmi açısından değerlendirilmesinin, Aybastı'nın ekonomik kalkınmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu araştırmanın, yapılacak sonraki çalışmalara yol gösterme ve gelecek nesillere bilgi aktarımı konusunda önemli bir rol üstlendiği düşünülmektedir.

Keywords

Yenilebilir Otlar, Yöresel Mutfak, Aybastı

References

• Arısoy, S. (2018). Yabansal Besin Bitkilerinin Ekonomik Coğrafi Önemi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 27(1-2), 43-127.
• Altunışık, Remzi. Örnekleme ve Örnekleme Süreci. Altunışık, R., Boz, H., Gegez, E., Koç, E., Sığrı, Ü., Yıldız, E., Yüksel, A., (Ed.). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Yeni Perspektifler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023. 129-184.
• Aybastı Belediyesi, (t.y.). İlçenin Yöresel Mutfak Kültürü. https://aybasti.bel.tr/sayfa/ilcenin-yoresel-mutfak-kulturu, Erişim Tarihi: 08.02.2024.
• Aydeniz, F. (2018). Kaz Dağları’ndaki Yenilebilir Bitkiler ve Reçeteleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bahtiyar-Karadeniz, C., & Sarı, S. (2018). Ordu İlinin Doğal Kaynaklara Dayalı Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Journal of International Social Research, 11(61).
• Balık, İ., Yardımcı, C., & Turhan, O. (2013). Ordu İli Fatsa ve Aybastı İlçelerinde Balık Tüketim Alışkanlıklarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Ordu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(2), 18-28.
• Baltimore Herb Festival. (2024). Baltimore Ot Festivali. http://www.baltimoreherbfestival.com/ Erişim Tarihi:08.02.2024.
• Bayrak, D., Kement, Ü., & Erkekli, S. (2023). Ordu Akkuş İlçesinin Gastronomik Kültürüne Yönelik Nitel Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32(3), 96-112.
• Bozyiğit, S., & Kılınç, G. (2019). Tüketicilerin Sağlıklı Gıda Algıları Ve Tüketim Davranışları: Keşifsel Bir Çalışma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(45), 201-229.
• Creswell, J.W. (2016). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çetinkaya, N. & Yıldız, S. (2018). Erzurum’un Yenilebilir Otları ve Yemeklerde Kullanım Şekillerine Yönelik Bir Araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 482-503.
• Çokişler, N., & Türker, A. (2015). Mutfak Kültürünün Turizm Ürünü Olarak Kullanım Etkinliğinin İncelenmesi: Ayder Turizm Merkezi Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 6(14), 122-136.
• Dağdeviren, A. (2022). Ordu Mutfak Kültürünün Yerel Halk Tarafından Tanınma Durumu. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(4), 1733-1746.
• Erdal, L. (2024). Yenilebilir Otlar ve Mutfakta Kullanım Şekilleri: Sinop Örneği. Yönetim, Turizm ve Uzgörü Dergisi, 1(1), 13-23.
• Glaser, B.G. & Strauss, A.L. (2017). Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. New York: Routledge.
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1994). Competing Paradigms İn Qualitative Research. Handbook Of Qualitative Research, 2(163-194), 105.
• Gündüz, M., & Karabıyıklı-Çiçek, Ş. (2023). Karadeniz Bölgesinde Yetişen Bazı Yenilebilir Yabani Otlar Ve Biyoaktif Özellikleri. Toros University Journal of Food Nutrition and Gastronomy, 2(2), 183-195.
• Harrington, R. J. (2005). Defining Gastronomic Identity: The Impact of Environment and Culture on Prevailing Components, Texture and Flavours in Wine and Food. Journal of Culinary Science and Technology, 4(2-3), 129-152.
• Hall, C. M. & Valentin, A. (2005). Content Analysis, In B. Ritchie, P. Burns & C. Palmer (Eds.), Tourism Research Methods (pp. 191-209). Cambridge, CAB International.
• Hoşcan, N., & Zenginbal, H. (2020). Mudurnu’da Sürdürülebilir Turizm Gelişiminde Etnobotanik. Black Sea Journal of Engineering and Science, 3(4), 151-159.
• Hsieh, H. & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches To Qualitative Content Analysis, Qualitative Health Research, 15 (9), 1277-1288.
• Kabacık, M. (2019). Türkiye’de Yöresel Mutfaklar. E. Zencir Çiftçi (Ed.), Yöresel mutfaklar içinde (s.138- 164). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Karaca, O. B., Yıldırım, O., & Çakıcı, C. (2015). Gastronomi Turizminde Otlar, Ot Yemekleri ve Sağlıkla İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 3(3), 27-42.
• Karadağ, Ü. ve Özer, Ç. (2022). Gastronomi Turizmi Açısından Yenilebilir Otların Önemi: Ege Bölgesi Örneği. Asya Studies-Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar, 6(22), 249-256.
• Karaman, E.E., & Sezgin, A.C. (2022) Çaşır (Ferula Orientalis L.) Bitkisi ve Yöresel Mutfaklarda Kullanımı. Journal of Interdisciplinary Food Studies,2(1), 51-61.
• Kaplan, M. (2020). Halk Hekimliğinde Holistik/Bütüncül Yaklaşım: Üzerlik Otu Peganum Harmala Örneği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 60(1), 415-430.
• Karayiğit, R. (2021). Yenilebilir Otlar ve Mutfakta Kullanım Alanı: İzmit Örneği (Master's thesis, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Kocadağ, S., Çelikay, N., Kelat, Z., Aykul, F., Yardım, N., Karahan, S., Karaağaoğlu, E., Akgün, S., Oğul, H., Aksoydan, E., Kızıltan, G., Pekcan, A. G. (2021). Türkiye’de Yenilebilir Ot Tüketim Durumu. Sağlık ve Toplum, 31(2), 195-203.
• Kozak, M. (2014). Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yazım ve Yayım Teknikleri, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Klenke, K. (2016). Qualitative Research As Method. In Qualitative Research İn The Study Of Leadership (pp. 31-55). Emerald Group Publishing Limited.
• Leonti, M. (2011). The Future İs Written: Impact Of Scripts On The Cognition, Selection, Knowledge And Transmission Of Medicinal Plant Use And İts İmplications For Ethnobotany And Ethnopharmacology. Journal of Ethnopharmacology, 134(3), 542-555.
• Liu, L., Howe, P., Zhou, Y. F., Xu, Z. Q., Hocart, C., & Zhang, R. (2000). Fatty Acids And Carotene İn Australian Purslane (Portulaca Oleracaea) Varieties. Journal of Chromatography, 893, 207-213.
• Mutlu, H. (2023). Afyonkarahisar’da Yenilebilir Yabani Otlar ve Tüketim Biçimleri. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 11(2), 1696-1726.
• Namey, E., Guest, G., McKenna, K., & Chen, M. (2016). Evaluating Bang For The Buck: A Cost-Effectiveness Comparison Between İndividual İnterviews And Focus Groups Based On Thematic Saturation Levels. Am J Eval., 37(3), 425-440.
• Ordu İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, (t.y.). Aybastı. https://ordu.ktb.gov.tr/TR-106756/aybasti.html. Erişim Tarihi: 08.02.2024.
• Önler, Z., (2019). Türkçe Tarihsel Tıp Metinlerinin Genel Nitelikleri. Kültür Evi Konuşmaları Dergisi 2(2) S.33-43.
• Özbay, G. (2017). Dünden Bugüne Gastronomi. M. Sarıışık içinde, Gastronomi Bilimi (s. 1-35). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Özdemir, A. A., & Erdal, R. (2021). İlk İnsandan Günümüze Fitoterapi-Antik Çağ (Bölüm-1) Phytotherapy From the First Man to the Present–Ancient Ages (Part-1). Smyrna Tıp Dergisi, 58.
• Özdemir, F., & Bulut, İ. (2011). Anadolu’nun Önemli Bir Kültür Coğrafyası Unsuru: Üzerlik Otu. Standard Ekonomik ve Teknik Dergisi, Temmuz, 93-97.
• Özdemir, B., & Özdemir, S. S. (2021). Anadolu'nun Yenilebilir Bitkilerinin Gastronomi Sektörüne Kazandırılmasında “Vıld Mad” Örneğinin Değerlendirilmesi. Iwact’21 5th Internatıonal West Asıa Congress Of Tourısm Research 24-25 Sept 2021, Van-Turkey.
• Özhan, V., &Pehlivan T. (2022). Wild Edible Plants of Mersin (Turkey) and Their Gastronomic Usage Types. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10(4), 3484-3498.
• Prescott-Allen R., Prescott-Allen C. (1999). How Many Plants Feed the World. Conservation Biology, (4), 365-374.
• Sabur, D. G., & Güneş, S. G. (2023). Kayseri Örneğinde Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi ve Coğrafi İşaretli Ürünler. Tourism and Recreation, 5(2), 138-152.
• Sarıca, V. & Özbay, G. (2023). Karadeniz Bölgesi Yenilebilir Otlarının Fonksiyonel Gıdalar Kapsamında Değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (44), 759-798.
• Strauss, A. & Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedurs and Techniques, Sage Publications, California.
• Solmaz, S., (2011). “Danişmendlilerin İskân Politikası Büyük Selçuklu Devletinden Türkiye Selçuklu Devletine”, Mehmet Altay Köymen Armağanı, ed. Mehmet Ali Hacıgökmen, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları 5, Konya, 2011, s.145-164.
• Svizzero, S. (2017). Persistent Controversies About The Neolithic Revolution. Journal Of Historical Archaeology & Anthropological Sciences, 1(2).
• Şener, A., Gümüş, A., Göker, B., Arbak, S., Özsavcı, D., & Yurtsever, E. (2010). Isırgan Otu (Urtica dioica L.) Tohumu Ekstresinin Hepatoprotektif ve Antioksidatif Etkileri. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 24(3), 167-172.
• Şimşek, A., Durmuş, E. N. İ., & Çakmak, S. D. (2020). Yenilebilir Otlar ve Yemeklerde Kullanım Şekilleri: Kastamonu Örneği. Tourism and Recreation, 2(1), 8-12.
• Tarım Ürünleri Piyasası (2024). Tarım Ürünleri Piyasa Raporu, Fındık. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1/2024-Temmuz%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Raporu/F%C4%B1nd%C4%B1k%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1%20Raporu%20Temmuz-2024-v4.pdf. Erişim tarihi: 29.08.2024.
• Tellioğlu, İ., (2009). Trabzon Rum Devleti (1204-1461) Komnenosların Karadeniz Hakimiyeti. Serander Yayınları, Trabzon.
• Tilki, S., & Yalçın, K. (2021). Kırsal Turizm Kapsamında Gastronomi Festivalleri: Ege Bölgesi Ot Festivalleri. Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi, 5(1).
• Toparlak, M., & Arslan, M. A. (2011). XIX. Yüzyılın II. Yarısında Ordu Kazası ile Çevresinde Trabzon Salnamelerine Göre Müslüman ve Gayrimüslimler Açısından Sayılarla Eğitim-Öğretim. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (44), 307-324.
• Tourism Today (2018). http://www.tourismtoday.net/alacati-ot-festivali-1- milyondan-fazla-ziyaretci-agirladi-51253h.html. Erişim:08.02. 2024.
• TÜİK, 2023. www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 06.07.2024.
• Tuzlacı, E. (2011). Türkiye’nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri. Alfa Yayınları, 1. Basım, İstanbul.
• Türk, H. (2015). Ordu-Giresun Havalimanı (mekân seçimi ve muhtemel etkileri). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun.
• Usta, Ç. G., (2022). Karadeniz Bölgesi’nin Fiziki, Coğrafi, İklim ve Yerleşim Özelliklerinin Büyükşehir Belediye Modelinin Uygulanmasındaki Etkileri: Ordu İli Örneği. 21. Uluslararası Kamu Yönetimi Forumu Tam Metinler Kitabı, 135.
• Yavuz, G. (2019). Gastronomi Temalı Festivaller ve Alaçatı Ot Festivali’nde Stant Açan Yerel Halk Üzerine Bir Araştırma. Şu Kitapta: Prof. Dr. Burçin Cevdet Çetinsöz. VIII. Ulusal IV. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyum (Kırsal Turizm) Bildiriler Kitabı. Anamur-Mersin: Mersin Üniversitesi Yayın Evi, 1(1), 765777.
• Yavuz, K., (2022). 16. Yüzyılda Anadolu’da Oğuzların Çepni Boyu. Doktora Tezi Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Ordu.
• Yağar, F. (2023). Nitel Araştırmalarda Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi: Veri Doygunluğu. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 138-152.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, G. (2015). Turizm Destinasyonlarında Restoran Biçimleşmeleri Üzerine Nitel Bir Araştırma: Kapadokya Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Zaman, M. (2007). Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’nda Yaylalar ve Yaylacılık. Eser Ofset Matbaacılık, Erzurum.